„Viltu að ég tali við þig á íslensku? er spurning sem við eigum að vera óhrædd við að spyrja ef einhver sem vinnur með okkur er af erlendu bergi brotin. Því það getur verið krefjandi að byrja í nýju starfi, vera að kynnast samstarfsfólkinu, rétt að byrja að læra tungumálið og enda kannski með að tala við engan því maður fer alveg í hnút þegar allir tala við mann á íslensku,“ segir Adriana Karolina Pétursdóttir, nýr formaður Mannauðs, félags mannauðsfólks á Íslandi.
Sem hvetur fólk og fyrirtæki til að vera duglegt að hugsa út fyrir boxið og vera opin í samskiptum þegar kemur að starfsfólki af erlendum uppruna.
„Staðreyndin er sú að það vantar fleira hæft fólk hingað til vinnu. Í öllum atvinnugreinum. Til að hjálpa fólki að aðlagast íslensku samfélagi eða vinnustöðunum okkar er oft ágætt að spyrja einfaldlega: Hvað hentar þér best? Og vera ekkert feimin við það.“
Ríflega 20% vinnuafls á Íslandi er starfsfólk af erlendu bergi brotið. Fyrirséð er að fleira fólk þarf að utan til að manna öll störf á Íslandi næstu árum. Í dag og á morgun fjallar Atvinnulífið um aðlögun og uppbyggingu fjölmenningavinnustaða.
Vélaverkfræðingur í fiskvinnslu
Adriana er sjálf pólsk en flutti hingað árið 1992 þegar hún var tólf ára. Móðir hennar, sem er lærður vélaverkfræðingur, hafði þá verið hér í um eitt ár.
„Mamma var lærður vélaverkfræðingur en það var mikið atvinnuleysi þannig að hún sá fyrir okkur með því að starfa sem stærðfræði- og eðlisfræðikennari í Póllandi. Launin voru hins vegar ótrúlega lág og dugði ekki til framfærslu,“ segir Adriana.
Nágrannakona í Póllandi sagði hins vegar frá því að það væri hægt að fara til Íslands og fá vinnu í fiski fyrir þúsund dollara á mánuði. Sem þótti engin smá upphæð!
„Mamma kemur því hingað árið 1991, heillaðist strax af landinu og lífinu hér og kynnist fljótlega yndislegum manni. Þegar ég kom hingað um ári síðar, flutti ég til þeirra á Grundarfjörð.“
Adriana segist hafa verið svo heppin að eignast fljótt góðar vinkonur á Grundarfirði sem hjálpuðu henni mikið að komast inn í samfélagið og félagslífið.
Hún féll hins vegar í samræmdu prófunum í íslensku og dönsku enda enga tækni að styðjast við og henni ætlað að taka samræmd próf án túlks né aðstoðar.
„Ekki aðeins samræmd próf í íslensku heldur líka dönsku!“ segir Adriana og hlær. Hún segist lítið hafa kunnað í ensku þegar hún kom hingað 12 ára gömul. Enda hafi rússneska verið kennd lengi sem skyldunám í Póllandi. Enskan hafi þó tekið við um ári áður en hún kom hingað.
Stærðfræðin reyndist henni einföldust, en tungumálaprófin erfiðari.
Adriana fór síðar í FSU á Selfossi og var á viðskiptafræðibraut. Viðskipti heilluðu hana mikið og eftir nokkra ára pásu frá námi fór hún í Háskólann á Bifröst í viðskiptafræði sem hún kláraði 2012. Árið 2015 útskrifaðist hún svo með MIB í alþjóðaviðskiptum. Í dag starfar Adriana sem leiðtogi í starfsmannaþjónustu og staðgengill framkvæmdastjóra starfsmannasviðs hjá Rio Tinto á Íslandi. Hún hefur gengt því frá árinu 2016.
Adriana segist gera ráð fyrir því að margt hafi breyst í skólakerfinu frá því að hún kom til landsins. Aðalmálið sé hins vegar það að horfa til allra þátta í samfélaginu þegar kemur að því að taka á móti og aðstoða fólk sem hingað kemur.
Hvenær þarf íslenskt að vera al-íslenskt?
Adriana talar sjálf fyrir því að íslenskukennsla sé aðgengileg öllum sem koma hingað til að vinna og búa, helst á vinnutíma ef vinnutími er þannig að hægt er að skipuleggja slík námskeið.
„Ég vil sjá kennsluna á vinnutíma eða með sambærilegum hætti eftir því hver hefðbundin vinnutími starfsfólks er. En það á ekki bara að ætlast til þess af atvinnulífinu að standa undir þessu. Stjórnvöld mega líka skoða hvernig þau geta komið að þessum málum. Því það hlýst svo margt gott af því að hjálpa fólki við að læra tungumálið.“
Að þessu sögðu, segir Adriana þó mikilvægt að alhæfa ekki um of um nauðsyn íslenskunnar.
Það er staðreynd að ekki öll störf krefjast þess að við kunnum íslensku. Oft þarf þess hreinlega ekki eða að það hreinlega telst ekki mikilvægt atriði í samanburð við hæfni eða menntun.
Á samfélagsmiðlunum ætlaði hins vegar allt um koll að keyra fyrir stuttu þegar Áslaug Arna ráðherra auglýsti starf án þess að fara fram á íslensku kunnáttuna.
Fæstir pældu í því til hvers þyrfti að kunna íslensku í þessu starfi.“
Þá segir Adriana líka mikilvægt að fólk átti sig á því út á hvað fjölmenningarsamfélag gengur.
„Ég mæli alltaf með því að fólk reyni að aðlagast sem best því samfélagi sem það kýs að búa í. Hvar sem er í heiminum. En þýðir það að við ætlum að þvinga fólk sem hingað kemur til að lifa samkvæmt íslenskum venjum? Eða leyfa því að halda í sína siði og hefðir?“ spyr Adriana og bætir við:
,,Fjölmenningarsamfélag veitir fólki svigrúm til að stunda sína trú og svo framvegis og það er alls ekki svo, að eitt útiloki alltaf annað. Sem dæmi nefni ég fjölskyldu sem samkvæmt sinni trú heldur ekki upp á jólin. En eru alltaf með smá hátíð heima um jólin, svona til að taka þátt og ekki síst til að leyfa börnunum sínum að vera þátttakendur í þeirri stemningu sem hér er vikurnar fyrir jól.“
Fræðsla er mikilvæg fyrir alla, hvort heldur í fyrirtækjum eða skólum.
„Það er ekkert langt síðan ég heyrði í ungum manni sem er múslimi. Og sagðist enn stundum heyra því fleygt að hann væri terroristi. Faldir fordómar finnast nefnilega svo víða. Þess vegna er fræðsla svo mikilvæg.“
Góðu ráðin: Mannauður en ekki gestir
Adriana hvetur fyrirtæki og stjórnvöld til að hugsa oftar út fyrir boxið þegar verið er að reyna að finna leiðir til að flýta fyrir aðlögun fólks af erlendum uppruna við íslenskt samfélag.
„Geggjuð hugmynd sem ég heyrði um fyrirtæki sem bauð sínu fólki upp á íslenskukennslu á vinnutíma. Og viðkomandi mátti bjóða vini með. Sem mér finnst frábær hugmynd. Því þarna getur starfsmaður til dæmis boðið makanum sínum til að læra íslenskuna á sama tíma. Fyrirtækið var hvort eð er búið að kosta til kennslunna en helgun viðkomandi til náms gæti orðið meiri en ella. Ávinningur fyrir fyrirtækið og samfélagið.“
Þá segir Adriana einnig mega horfa til þess hvernig atvinnulífið og stjórnvöld mynda meira samstarf um íslenskukennslu.
„Það er ekkert sjálfgefið að herja aðeins á fyrirtæki um aukna íslenskukennslu og það helst á vinnutíma. Það má alveg velta fyrir sér aðkomu stjórnvalda í þessu því það er ekkert síður hagur samfélagsins að fólk læri íslensku.“
Adriana segir líka gott að horfa svolítið á þau gildi og viðmið sem umræðan um fjölbreytileika kallar á.
„Það má nefna Jafnlaunavottunina sem dæmi. Hún á að koma í veg fyrir mismunun kynja. En varla viljum við mismuna eftir þjóðerni, trú eða öðru. Þarna mætti velta fyrir sér hvort útfæra þyrfti vottunina þannig að hún almennt eigi að koma í veg fyrir mismunun.“
Eins þurfi að breyta ákveðnu viðhorfi sem enn ríkir hér víða gagnvart starfsfólki af erlendum uppruna.
Nú þegar er rúmlega 20% vinnuafls á Íslandi af erlendu bergi brotnu og við þurfum fleiri hingað til landsins.
Það er því mikilvægt að fólk hætti að horfa á starfsfólk sem kemur annars staðar frá, sem gesti sem hingað eru komin tímabundið til að vinna um skamma hríð.
Hagur okkar allra er að hjálpa sem flestum að aðlagast samfélaginu hér sem best og tryggja okkur að fólk velji að vera hérna áfram því okkur vantar fólk til starfa.“
