Sameiginleg vegferð Evrópu Jóhanna Hlín Auðunsdóttir skrifar 11. mars 2023 10:01 Þjóðir heims hafa sett sér markmið um samdrátt í losun gróðurhúsalofttegunda. Íslendingar hafa í samfloti með öðrum þjóðum í Evrópu sett sér metnaðarfull markmið um samdrátt í losun. Markmið þjóða heims eru fjölþætt en stór hluti þeirra snýr að orkuskiptum, að hætta notkun jarðefnaeldsneytis og notast á endanum aðeins við orku úr endurnýjanlegum auðlindum. Þannig eru markmið Evrópusambandsins um hlutfall endurnýjanlegrar raforkuvinnslu samofin markmiðum um samdrátt í losun. 28 ríki innan evrópska efnahagssvæðisins taka þátt í kerfi um upprunaábyrgðir og álíka kerfi starfa víðar í heiminum. Kerfinu er ætlað að mynda hvata til uppbyggingar endurnýjanlegra orkugjafa. Kerfi upprunaábyrgða er nú farið að virka eins og til var ætlast: Þau fyrirtæki sem vinna endurnýjanlega orku, eins og Landsvirkjun, fá meira fyrir grænu orkuna og verða því enn betur í stakk búin til að mæta óhjákvæmilegum orkuskiptum. Kaup á upprunaábyrgðum grænnar raforku er frjálst val. Slíka ábyrgð má kaupa til að taka af öll tvímæli um notkun raforku sem unnin er úr endurnýjanlegum auðlindum. Annar kaupandi, sem ekki á þess kost að nota græna orku, lýsir með kaupunum vilja til að hvetja til enn frekari vinnslu slíkrar orku. Fé sem fæst við sölu upprunaábyrgða nýtist til að byggja nýjar virkjanir sem vinna orku úr endurnýjanlegum auðlindum. Þannig verður fjármögnun endurnýjanlegra orkuverkefna hagstæðari en ella á meðan fjármögnun orkuverkefna sem byggja á notkun jarðefnaeldsneytis eða annarra mengandi og óendurnýjanlegra auðlinda verður erfiðari. Ekki áhrif á loftslagsmarkmið ríkja Sala raforkuframleiðanda á upprunaábyrgðum til notenda raforku hefur hvorki áhrif á losunarbókhald né loftslagsmarkmið þjóða. Það gildir bæði um þá þjóð sem seljandi upprunaábyrgðar heyrir til og þá þjóð sem kaupandi upprunaábyrgðar starfar innan. Þá hefur sala á upprunaábyrgðum hvorki áhrif á markmið þjóða um hlut endurnýjanlegrar orkuvinnslu né mat á árangri þjóða í orkuskiptum eða hversu óháðar þær eru jarðefnaeldsneyti. Áhrif á loftslagsmarkmið fyrirtækja Upprunaábyrgðir hafa áhrif á losunarbókhald fyrirtækja. Þar er lykilatriði að upplýsingagjöfin sé gagnsæ. Við hjá Landsvirkjun vinnum okkar loftslagsbókhald eftir staðlinum Greenhouse Gas Protocol (GHGP) sem er leiðandi alþjóðlegur staðall fyrir losunarbókhald fyrirtækja og höfum hlotið staðfestingu á réttmæti þess í 5 ár. Í væntanlegri Evróputilskipun um birtingu sjálfbærniupplýsinga (CSRD), sem tekur gildi innan ESB frá og með árinu 2024, er vísað til þessara staðla þegar kemur að upplýsingagjöf um losun gróðurhúsalofttegunda. GHGP hafa gefið út ítarlegar leiðbeiningar um hvernig skuli reikna út þá losun sem verður vegna vinnslu á keyptu rafmagni og hita. Hjá flestum fyrirtækjum heims er losun vegna vinnslu á keyptri orku stærsti einstaki losunarþátturinn þegar litið er til virðiskeðjunnar og því mikilvægt að vandað sé til verka við upplýsingagjöf. Samkvæmt staðlinum ber fyrirtækjum sem eru starfrækt á svæðum þar sem kerfi um kaup og sölu á upprunaábyrgðum er til staðar, eins og hér á Íslandi, að gefa upp losun vegna keyptrar raforku á tvennan hátt, bæði út frá staðsetningu (e. location-based) og markaði (e. market-based). Skýr tilmæli eru um að ekki megi leggja niðurstöður beggja aðferða saman eða vega á móti hvorri annarri á nokkurn hátt. Einnig er skýrt að upprunaábyrgðir hafa ekki áhrif á upplýsingar um aðra losun en þeirrar sem verður við vinnslu á keyptri orku. Losun út frá staðsetningu græn á Íslandi Þegar losun vegna þeirrar raforku sem fyrirtæki kaupir er reiknuð út frá staðsetningu hafa upprunaábyrgðir og sala og kaup á þeim engin áhrif. Þar eru bestu starfsvenjur að notast við losunarstuðul sem gefinn er út árlega af Umhverfisstofnun út frá meðaltalslosun við framleiðslu raforku á viðkomandi raforkuneti. Í nýjustu útgáfu Umhverfisstofnunar um losunarstuðla var losunarstuðull fyrir raforkuvinnslu á Íslandi 10,3 g CO2íg/kWst. Kaup og sala á upprunaábyrgðum hefur engin áhrif á þennan stuðul. Upprunaábyrgðir hafa því ekki áhrif á losun fyrirtækja vegna keyptrar raforku og hita þegar hún er reiknuð út frá staðsetningu. Losun út frá markaði græn við kaup ábyrgða Þegar losun vegna þeirrar raforku sem fyrirtæki kaupir er reiknuð út frá markaði þarf að taka tillit til upprunaábyrgða. Kaupi fyrirtæki upprunaábyrgðir geta þau notast við losunarstuðla frá viðkomandi sölufyrirtæki raforku fyrir það magn orku sem samsvarar magni upprunaábyrgða. Það á bæði við ef fyrirtæki kaupa beint af framleiðanda í gegnum raforkusamninga sem kveða á um afhendingu upprunaábyrgða eða kaupa upprunaábyrgðirnar sérstaklega á markaði með þær. Þau fyrirtæki sem kaupa ekki upprunaábyrgðir reikna losun út frá stuðli sem Orkustofnun birtir árlega. Hann byggir á samsetningu orkugjafa á þeim landsvæðum sem fyrirtæki sem hafa keypt upprunaábyrgðir starfa á, í réttu hlutfalli við keypt magn. Sú breyting að láta upprunaábyrgðir ekki fylgja með í heildsölu mun því hafa það í för með sér að losun fyrirtækis hækkar þegar hún er reiknuð út frá markaði, kaupi það ekki upprunaábyrgðir. Upprunaábyrgðir fylgdu frítt með raforku Landsvirkjunar til sölufyrirtækja á heildsölumarkaði út árið 2022 og ættu nýliðnar breytingar því ekki að hafa áhrif á uppgjör fyrirtækja á losun úr frá markaði fyrir árið 2022. Auk þess bauðst sölufyrirtækjum að kaupa upprunaábyrgðir á sérkjörum fyrir árið 2023, því ættu viðskiptavinir Landsvirkjunar að hafa nægan tíma til aðlögunar að breyttu fyrirkomulagi. Ekkert kerfi fullkomið Leikreglur kerfis um upprunaábyrgðir eru skýrar þegar kemur að upplýsingagjöf um losun vegna keyptrar raforku. Upprunaábyrgðir hafa engin áhrif á losun ríkja eða loftslagsmarkmið önnur en að hvetja til endurnýjanlegrar orkuvinnslu. Þær hafa hins vegar áhrif á losunarbókhald fyrirtækja og skilgreiningar á grænum vörum í virðiskeðju raforkukaupanda. Þessi áhrif á fyrirtæki eru beinlínis til þess ætluð að drífa fjármagn í endurnýjanleg orkuverkefni. Upplýsingum um umhverfismál fylgir ábyrgð og ljóst að ávinning má ekki margtelja. Umfangsmiklar breytingar eru að eiga sér stað á löggjöf undir grænum sáttmála Evrópusambandsins og er áðurnefnd tilskipun um sjálfbærniupplýsingar (CSRD) dæmi um breytingar sem munu hjálpa til við að skerpa á kröfum til fyrirtækja um sjálfbærniupplýsingagjöf og frammistöðu þegar horft er til umhverfismála. Tilskipunin mun styðja við gagnsæi umhverfisupplýsinga og þar með talið upplýsinga um losun vegna keyptrar raforku. Höfundur er forstöðumaður á deild loftslags og grænna lausna hjá Landsvirkjun. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Loftslagsmál Landsvirkjun Orkumál Mest lesið Halldór 07.06.2025 Halldór Mamma er gulur góð einkunn? Díana Dögg Víglundsdóttir Skoðun Faglegt mat eða lukka? II. Viðurkenning og höfnun Bogi Ragnarsson Skoðun Engu slaufað Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun Krabbameinsfélagið í stafni í aðdraganda storms Halla Þorvaldsdóttir Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson Skoðun Gervigreind í vinnunni: Frá hamri til heilabús Björgmundur Guðmundsson Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Mamma er gulur góð einkunn? Díana Dögg Víglundsdóttir skrifar Skoðun Gervigreind í vinnunni: Frá hamri til heilabús Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Engu slaufað Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? II. Viðurkenning og höfnun Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Krabbameinsfélagið í stafni í aðdraganda storms Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Lénsherratímabilið er hafið Einar G Harðarson skrifar Skoðun Þéttur eða þríklofinn Sjálfstæðisflokkur Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Bras og brall við gerð Brákarborgar Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Auðlindarentan heim í hérað Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Héraðsvötn og Kjalölduveitu í nýtingarflokk Jens Garðar Helgason,Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar Skoðun Hvað kosta mannréttindi? Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? I: Frá kennslustofu til stafbókar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson skrifar Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Setjum kraft í íslenskukennslu fullorðinna Anna Linda Sigurðardóttir skrifar Skoðun Áhrif veiðigjalda ná út fyrir atvinnugreinina Ásgerður Kristín Gylfadóttir skrifar Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar Skoðun RÚV - ljósritunarstofa ríkisins? Birgir Finnsson skrifar Skoðun Að vera hvítur og kristinn Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Heilbrigðisþjónusta í heimabyggð – loksins orðin að veruleika Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Komum heil heim eftir hvítasunnuhelgina Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Leiðin til Parísar (bókstaflega) Ólafur St. Arnarsson skrifar Skoðun Ósnertanlegir eineltisseggir og óhæfir starfsmenn Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Opinber skýring til Sigurjóns Þórðarsonar Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Sjá meira
Þjóðir heims hafa sett sér markmið um samdrátt í losun gróðurhúsalofttegunda. Íslendingar hafa í samfloti með öðrum þjóðum í Evrópu sett sér metnaðarfull markmið um samdrátt í losun. Markmið þjóða heims eru fjölþætt en stór hluti þeirra snýr að orkuskiptum, að hætta notkun jarðefnaeldsneytis og notast á endanum aðeins við orku úr endurnýjanlegum auðlindum. Þannig eru markmið Evrópusambandsins um hlutfall endurnýjanlegrar raforkuvinnslu samofin markmiðum um samdrátt í losun. 28 ríki innan evrópska efnahagssvæðisins taka þátt í kerfi um upprunaábyrgðir og álíka kerfi starfa víðar í heiminum. Kerfinu er ætlað að mynda hvata til uppbyggingar endurnýjanlegra orkugjafa. Kerfi upprunaábyrgða er nú farið að virka eins og til var ætlast: Þau fyrirtæki sem vinna endurnýjanlega orku, eins og Landsvirkjun, fá meira fyrir grænu orkuna og verða því enn betur í stakk búin til að mæta óhjákvæmilegum orkuskiptum. Kaup á upprunaábyrgðum grænnar raforku er frjálst val. Slíka ábyrgð má kaupa til að taka af öll tvímæli um notkun raforku sem unnin er úr endurnýjanlegum auðlindum. Annar kaupandi, sem ekki á þess kost að nota græna orku, lýsir með kaupunum vilja til að hvetja til enn frekari vinnslu slíkrar orku. Fé sem fæst við sölu upprunaábyrgða nýtist til að byggja nýjar virkjanir sem vinna orku úr endurnýjanlegum auðlindum. Þannig verður fjármögnun endurnýjanlegra orkuverkefna hagstæðari en ella á meðan fjármögnun orkuverkefna sem byggja á notkun jarðefnaeldsneytis eða annarra mengandi og óendurnýjanlegra auðlinda verður erfiðari. Ekki áhrif á loftslagsmarkmið ríkja Sala raforkuframleiðanda á upprunaábyrgðum til notenda raforku hefur hvorki áhrif á losunarbókhald né loftslagsmarkmið þjóða. Það gildir bæði um þá þjóð sem seljandi upprunaábyrgðar heyrir til og þá þjóð sem kaupandi upprunaábyrgðar starfar innan. Þá hefur sala á upprunaábyrgðum hvorki áhrif á markmið þjóða um hlut endurnýjanlegrar orkuvinnslu né mat á árangri þjóða í orkuskiptum eða hversu óháðar þær eru jarðefnaeldsneyti. Áhrif á loftslagsmarkmið fyrirtækja Upprunaábyrgðir hafa áhrif á losunarbókhald fyrirtækja. Þar er lykilatriði að upplýsingagjöfin sé gagnsæ. Við hjá Landsvirkjun vinnum okkar loftslagsbókhald eftir staðlinum Greenhouse Gas Protocol (GHGP) sem er leiðandi alþjóðlegur staðall fyrir losunarbókhald fyrirtækja og höfum hlotið staðfestingu á réttmæti þess í 5 ár. Í væntanlegri Evróputilskipun um birtingu sjálfbærniupplýsinga (CSRD), sem tekur gildi innan ESB frá og með árinu 2024, er vísað til þessara staðla þegar kemur að upplýsingagjöf um losun gróðurhúsalofttegunda. GHGP hafa gefið út ítarlegar leiðbeiningar um hvernig skuli reikna út þá losun sem verður vegna vinnslu á keyptu rafmagni og hita. Hjá flestum fyrirtækjum heims er losun vegna vinnslu á keyptri orku stærsti einstaki losunarþátturinn þegar litið er til virðiskeðjunnar og því mikilvægt að vandað sé til verka við upplýsingagjöf. Samkvæmt staðlinum ber fyrirtækjum sem eru starfrækt á svæðum þar sem kerfi um kaup og sölu á upprunaábyrgðum er til staðar, eins og hér á Íslandi, að gefa upp losun vegna keyptrar raforku á tvennan hátt, bæði út frá staðsetningu (e. location-based) og markaði (e. market-based). Skýr tilmæli eru um að ekki megi leggja niðurstöður beggja aðferða saman eða vega á móti hvorri annarri á nokkurn hátt. Einnig er skýrt að upprunaábyrgðir hafa ekki áhrif á upplýsingar um aðra losun en þeirrar sem verður við vinnslu á keyptri orku. Losun út frá staðsetningu græn á Íslandi Þegar losun vegna þeirrar raforku sem fyrirtæki kaupir er reiknuð út frá staðsetningu hafa upprunaábyrgðir og sala og kaup á þeim engin áhrif. Þar eru bestu starfsvenjur að notast við losunarstuðul sem gefinn er út árlega af Umhverfisstofnun út frá meðaltalslosun við framleiðslu raforku á viðkomandi raforkuneti. Í nýjustu útgáfu Umhverfisstofnunar um losunarstuðla var losunarstuðull fyrir raforkuvinnslu á Íslandi 10,3 g CO2íg/kWst. Kaup og sala á upprunaábyrgðum hefur engin áhrif á þennan stuðul. Upprunaábyrgðir hafa því ekki áhrif á losun fyrirtækja vegna keyptrar raforku og hita þegar hún er reiknuð út frá staðsetningu. Losun út frá markaði græn við kaup ábyrgða Þegar losun vegna þeirrar raforku sem fyrirtæki kaupir er reiknuð út frá markaði þarf að taka tillit til upprunaábyrgða. Kaupi fyrirtæki upprunaábyrgðir geta þau notast við losunarstuðla frá viðkomandi sölufyrirtæki raforku fyrir það magn orku sem samsvarar magni upprunaábyrgða. Það á bæði við ef fyrirtæki kaupa beint af framleiðanda í gegnum raforkusamninga sem kveða á um afhendingu upprunaábyrgða eða kaupa upprunaábyrgðirnar sérstaklega á markaði með þær. Þau fyrirtæki sem kaupa ekki upprunaábyrgðir reikna losun út frá stuðli sem Orkustofnun birtir árlega. Hann byggir á samsetningu orkugjafa á þeim landsvæðum sem fyrirtæki sem hafa keypt upprunaábyrgðir starfa á, í réttu hlutfalli við keypt magn. Sú breyting að láta upprunaábyrgðir ekki fylgja með í heildsölu mun því hafa það í för með sér að losun fyrirtækis hækkar þegar hún er reiknuð út frá markaði, kaupi það ekki upprunaábyrgðir. Upprunaábyrgðir fylgdu frítt með raforku Landsvirkjunar til sölufyrirtækja á heildsölumarkaði út árið 2022 og ættu nýliðnar breytingar því ekki að hafa áhrif á uppgjör fyrirtækja á losun úr frá markaði fyrir árið 2022. Auk þess bauðst sölufyrirtækjum að kaupa upprunaábyrgðir á sérkjörum fyrir árið 2023, því ættu viðskiptavinir Landsvirkjunar að hafa nægan tíma til aðlögunar að breyttu fyrirkomulagi. Ekkert kerfi fullkomið Leikreglur kerfis um upprunaábyrgðir eru skýrar þegar kemur að upplýsingagjöf um losun vegna keyptrar raforku. Upprunaábyrgðir hafa engin áhrif á losun ríkja eða loftslagsmarkmið önnur en að hvetja til endurnýjanlegrar orkuvinnslu. Þær hafa hins vegar áhrif á losunarbókhald fyrirtækja og skilgreiningar á grænum vörum í virðiskeðju raforkukaupanda. Þessi áhrif á fyrirtæki eru beinlínis til þess ætluð að drífa fjármagn í endurnýjanleg orkuverkefni. Upplýsingum um umhverfismál fylgir ábyrgð og ljóst að ávinning má ekki margtelja. Umfangsmiklar breytingar eru að eiga sér stað á löggjöf undir grænum sáttmála Evrópusambandsins og er áðurnefnd tilskipun um sjálfbærniupplýsingar (CSRD) dæmi um breytingar sem munu hjálpa til við að skerpa á kröfum til fyrirtækja um sjálfbærniupplýsingagjöf og frammistöðu þegar horft er til umhverfismála. Tilskipunin mun styðja við gagnsæi umhverfisupplýsinga og þar með talið upplýsinga um losun vegna keyptrar raforku. Höfundur er forstöðumaður á deild loftslags og grænna lausna hjá Landsvirkjun.
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun
Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson Skoðun
Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar
Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar
Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar
Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar
Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar
Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun
Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson Skoðun