Á veikri jörð vöxum við hvorki né döfnum Elísabet Herdísar Brynjarsdóttir skrifar 11. maí 2023 10:01 Alþjóðlegur dagur hjúkrunar er12. maí. Á hverju ári er ákveðið þema og í ár lítum við til framtíðar. Our nurses, our future er yfirskriftin í ár, eða hjúkrun er framtíð okkar. Kollegar mínir hafa velt framtíðinni fyrir sér í auknum mæli undanfarið, sérstaklega í ljósi örra samfélagslegra breytinga og áhrifum loftslagsbreytinga og mengunar á heilbrigði. Heimsfaraldur hefur kennt okkur margt en mikilvægasti lærdómurinn var sá að við getum ekki einangrað okkur frá heiminum til að hlúa að lýðheilsu okkar og samfélagi. Við stöndum frammi fyrir sameiginlegum áskorunum þvert á landamæri og ein stærsta áskorunin er mengun og afleiðingar hennar á heilbrigði okkar. Þær ákvarðanir sem við tökum hafa áhrif á aðra, og ákvarðanir annarra hafa áhrif á okkur. Í raun er þetta ekki flókið en þetta virðist vefjast fyrir okkur þar sem höfum ekki enn rétt úr kútnum samkvæmt nýjustu skýrslu Milliríkjanefnd Sameinuðu þjóðanna. Heilbrigði jarðar er heilbrigði okkar Afleiðingar loftslagsbreytinga á heilbrigði eru gífurlega miklar og er risastórt málefni sem spannar víða um völl. Ákveðnir þættir gera hópa útsettari en aðra fyrir áhrifum loftslagsbreytinga, eins og búseta, grunnheilsa, samfélagsleg staða og samfélagsgerð þess hóps. Þar að auki, getum við ekki talað um loftslagsbreytingar og áhrif þeirra á heilbrigði, án þess að nefna það mikilvægi sem ójöfnuður hefur í því samhengi. Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin og Sameinuðu þjóðirnar hafa áður verið mjög skýr í orðum,ræðum og yfirlýsingum – jöfnuður og félagslegir áhrifaþættir heilsu segja meira til um lífsgæði og -líkur þínar en aðrir þættir. Með alvarlegri birtingarmyndum loftslagsbreytinga, sem við verðum að staldra við og veita athygli, er hversu ójöfn dreifing afleiðinga þeirra er í heiminum. Við sjáumaukinn fjölda barna og fullorðna á flótta frá landi sínu því auðlindir þeirra hafa verið arðrændar og innviðirnir standa illa að vígi. Hver ber ábyrgðina á því arðráni? Áhrifin á Íslandi Leiðir til þess að verða útsett fyrir heilsufarslegum áhrifum loftslagsbreytinga eru fjölbreyttar. Til dæmis má nefna ofsaveður, ofsahita, skert loftgæði, vatnsgæði og takmarkað aðgengi að vatni, slæmt fæðuöryggi og fjölgun smitsjúkdóma. Á Íslandi í dag blasir við okkur ákveðin birtingarmynd sem tengist okkar aðstæðum. Þar má nefna ofsaveður, aukið heimilisleysi og fátækt, verri loftgæði, svifryksmengun og útbreiðsla smitsjúkdóma. Við sjáum líka að atvinnurekstur gengur í auknum mæli á auðlindir okkar og það er vert að staldra við og ákveða hverjar afleiðingar verða til lengri tíma, sem og afleiðingar á heilbrigði samfélaga þegar nýjar hugmyndir koma fram á sjónarsviðið í atvinnulífinu. Annar stór áhrifaþáttur eru innviðirnir. Heilbrigðiskerfin okkar og hversu vel eða illa stödd þau eru hafa áhrif á hvernig við náum að styðja við og vernda íbúa í samfélaginu okkar. Þar kemur hjúkrun sterk inn og ég þarf varla að eyða fleiri orðum í það hversu alvarlegur mönnunarvandinn er í heilbrigðiskerfinu okkar, og að án heilbrigðisstarfsfólks og rannsókna okkar verður lítil framþróun. Við hljótum að geta sammælst um mikilvægi þess geta búið við öryggi og vissu um að fá nauðsynlega þjónustu þegar á henni er þörf, sama hver við erum. Þegar samfélagið stendur frammi fyrir aðlögun að aðlagast breyttum aðstæðum, þá þurfa innviðirnir að standa sterkir að vígi. Hjúkrun jarðar Og nú er í raun ansi auðvelt að beina sjónum að hversu mikilvægir hjúkrunarfræðingar eru í þessu öllu saman. Við höfum séð þetta aftur og aftur. Hjúkrunarfræðingar spila lykilhlutverk í forvörnum, málsvarshlutverki, meðferð og eftirfylgd. Frá fæðingu til dauða. Lýðheilsumál er tungumál okkar og við eigum að láta okkur loftslagsbreytingar og mengun varða – svo einfalt er það fyrir mér. Hjúkrunarfræðingar um allan heim eru í framlínunni að þrýsta á yfirvöld í sínum löndum til að bregðast við og styðjast að sjálfsögðu við rannsóknir í öllu sínu málsvarastarfi. Hjúkrunarfræðingar halda fræðsluerindi á ýmsum vettvöngum, standa fyrir fjöldamótmælum, stofna félög og vinna að því að búa til kennsluefni fyrir öll skólastig um áhrif mengunar og loftslagsbreytinga á heilbrigði og lausnir til aðgerða. En í umræðu um loftslagsbreytingar þróast þetta oft mjög hratt út í að einblína á tölur, líkön og spár. Við erum líka, sem hjúkrunarfræðingar, í kjöraðstöðu til að beina ljósinu ávallt að mannúðinni, mannréttindum, fólkinu sem við erum að tala um og fyrir. Finna sögurnar, og láta þær heyrast. Kjarninn okkar er virðing fyrir lífi, og þegar við fjöllum um heilbrigði jarðar birtist þetta á svo fallegan hátt. Við erum í lykilstöðu til að gera eitthvað. Ákall til hjúkrunarfræðinga endurvakið Árið 2021 birtist í Tímariti íslenskra hjúkrunarfræðinga Ákall til hjúkrunarfræðinga um þátttöku í að varðveita heilbrigði jarðar frá fjölmörgum leiðtogum í hjúkrun. Í greininni er meðal annars því velt upp hvort ekki sé orðið tímabært að stofna fagdeild hjúkrunar fyrir heilbrigði jarðar. Ég vil endurvekja þetta ákall hér með og kalla eftir öllum áhugasömum hjúkrunarfræðingum sem vilja beita sér fyrir umhverfinu, jörðinni og lýðheilsu til þess að stofna fagdeildina. Kýlum á þetta. Jörðin þarfnast hjúkrunar og við þörfnumst jarðarinnar og auðlinda hennar, á sjálfbæran hátt. Þetta er vandmeðfarið jafnvægi sem mannkynið hefur raskað en nú skulum við hjúkra og líkna það samband og byggja það aftur upp, með það hugfast að stuðla að sjálfbærum og bjartari samfélögum. Hjúkrun er framtíð okkar. Höfundur er hjúkrunarfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilbrigðismál Mest lesið Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson skrifar Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir skrifar Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson skrifar Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson skrifar Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson skrifar Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun 5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki! Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson skrifar Skoðun Verðugur bandamaður? Steinar Harðarson skrifar Skoðun Við þurfum nýja sýn á stjórnmál okkar - Mamdani-sýn Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Sjá meira
Alþjóðlegur dagur hjúkrunar er12. maí. Á hverju ári er ákveðið þema og í ár lítum við til framtíðar. Our nurses, our future er yfirskriftin í ár, eða hjúkrun er framtíð okkar. Kollegar mínir hafa velt framtíðinni fyrir sér í auknum mæli undanfarið, sérstaklega í ljósi örra samfélagslegra breytinga og áhrifum loftslagsbreytinga og mengunar á heilbrigði. Heimsfaraldur hefur kennt okkur margt en mikilvægasti lærdómurinn var sá að við getum ekki einangrað okkur frá heiminum til að hlúa að lýðheilsu okkar og samfélagi. Við stöndum frammi fyrir sameiginlegum áskorunum þvert á landamæri og ein stærsta áskorunin er mengun og afleiðingar hennar á heilbrigði okkar. Þær ákvarðanir sem við tökum hafa áhrif á aðra, og ákvarðanir annarra hafa áhrif á okkur. Í raun er þetta ekki flókið en þetta virðist vefjast fyrir okkur þar sem höfum ekki enn rétt úr kútnum samkvæmt nýjustu skýrslu Milliríkjanefnd Sameinuðu þjóðanna. Heilbrigði jarðar er heilbrigði okkar Afleiðingar loftslagsbreytinga á heilbrigði eru gífurlega miklar og er risastórt málefni sem spannar víða um völl. Ákveðnir þættir gera hópa útsettari en aðra fyrir áhrifum loftslagsbreytinga, eins og búseta, grunnheilsa, samfélagsleg staða og samfélagsgerð þess hóps. Þar að auki, getum við ekki talað um loftslagsbreytingar og áhrif þeirra á heilbrigði, án þess að nefna það mikilvægi sem ójöfnuður hefur í því samhengi. Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin og Sameinuðu þjóðirnar hafa áður verið mjög skýr í orðum,ræðum og yfirlýsingum – jöfnuður og félagslegir áhrifaþættir heilsu segja meira til um lífsgæði og -líkur þínar en aðrir þættir. Með alvarlegri birtingarmyndum loftslagsbreytinga, sem við verðum að staldra við og veita athygli, er hversu ójöfn dreifing afleiðinga þeirra er í heiminum. Við sjáumaukinn fjölda barna og fullorðna á flótta frá landi sínu því auðlindir þeirra hafa verið arðrændar og innviðirnir standa illa að vígi. Hver ber ábyrgðina á því arðráni? Áhrifin á Íslandi Leiðir til þess að verða útsett fyrir heilsufarslegum áhrifum loftslagsbreytinga eru fjölbreyttar. Til dæmis má nefna ofsaveður, ofsahita, skert loftgæði, vatnsgæði og takmarkað aðgengi að vatni, slæmt fæðuöryggi og fjölgun smitsjúkdóma. Á Íslandi í dag blasir við okkur ákveðin birtingarmynd sem tengist okkar aðstæðum. Þar má nefna ofsaveður, aukið heimilisleysi og fátækt, verri loftgæði, svifryksmengun og útbreiðsla smitsjúkdóma. Við sjáum líka að atvinnurekstur gengur í auknum mæli á auðlindir okkar og það er vert að staldra við og ákveða hverjar afleiðingar verða til lengri tíma, sem og afleiðingar á heilbrigði samfélaga þegar nýjar hugmyndir koma fram á sjónarsviðið í atvinnulífinu. Annar stór áhrifaþáttur eru innviðirnir. Heilbrigðiskerfin okkar og hversu vel eða illa stödd þau eru hafa áhrif á hvernig við náum að styðja við og vernda íbúa í samfélaginu okkar. Þar kemur hjúkrun sterk inn og ég þarf varla að eyða fleiri orðum í það hversu alvarlegur mönnunarvandinn er í heilbrigðiskerfinu okkar, og að án heilbrigðisstarfsfólks og rannsókna okkar verður lítil framþróun. Við hljótum að geta sammælst um mikilvægi þess geta búið við öryggi og vissu um að fá nauðsynlega þjónustu þegar á henni er þörf, sama hver við erum. Þegar samfélagið stendur frammi fyrir aðlögun að aðlagast breyttum aðstæðum, þá þurfa innviðirnir að standa sterkir að vígi. Hjúkrun jarðar Og nú er í raun ansi auðvelt að beina sjónum að hversu mikilvægir hjúkrunarfræðingar eru í þessu öllu saman. Við höfum séð þetta aftur og aftur. Hjúkrunarfræðingar spila lykilhlutverk í forvörnum, málsvarshlutverki, meðferð og eftirfylgd. Frá fæðingu til dauða. Lýðheilsumál er tungumál okkar og við eigum að láta okkur loftslagsbreytingar og mengun varða – svo einfalt er það fyrir mér. Hjúkrunarfræðingar um allan heim eru í framlínunni að þrýsta á yfirvöld í sínum löndum til að bregðast við og styðjast að sjálfsögðu við rannsóknir í öllu sínu málsvarastarfi. Hjúkrunarfræðingar halda fræðsluerindi á ýmsum vettvöngum, standa fyrir fjöldamótmælum, stofna félög og vinna að því að búa til kennsluefni fyrir öll skólastig um áhrif mengunar og loftslagsbreytinga á heilbrigði og lausnir til aðgerða. En í umræðu um loftslagsbreytingar þróast þetta oft mjög hratt út í að einblína á tölur, líkön og spár. Við erum líka, sem hjúkrunarfræðingar, í kjöraðstöðu til að beina ljósinu ávallt að mannúðinni, mannréttindum, fólkinu sem við erum að tala um og fyrir. Finna sögurnar, og láta þær heyrast. Kjarninn okkar er virðing fyrir lífi, og þegar við fjöllum um heilbrigði jarðar birtist þetta á svo fallegan hátt. Við erum í lykilstöðu til að gera eitthvað. Ákall til hjúkrunarfræðinga endurvakið Árið 2021 birtist í Tímariti íslenskra hjúkrunarfræðinga Ákall til hjúkrunarfræðinga um þátttöku í að varðveita heilbrigði jarðar frá fjölmörgum leiðtogum í hjúkrun. Í greininni er meðal annars því velt upp hvort ekki sé orðið tímabært að stofna fagdeild hjúkrunar fyrir heilbrigði jarðar. Ég vil endurvekja þetta ákall hér með og kalla eftir öllum áhugasömum hjúkrunarfræðingum sem vilja beita sér fyrir umhverfinu, jörðinni og lýðheilsu til þess að stofna fagdeildina. Kýlum á þetta. Jörðin þarfnast hjúkrunar og við þörfnumst jarðarinnar og auðlinda hennar, á sjálfbæran hátt. Þetta er vandmeðfarið jafnvægi sem mannkynið hefur raskað en nú skulum við hjúkra og líkna það samband og byggja það aftur upp, með það hugfast að stuðla að sjálfbærum og bjartari samfélögum. Hjúkrun er framtíð okkar. Höfundur er hjúkrunarfræðingur.
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun
Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar
Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar
Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar
Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun