Albert Einstein vs. Ásgeir Jónsson Ole Anton Bieltvedt skrifar 26. maí 2023 07:01 1. Ein kenninga Alberts Einstein var, að, ef menn gerðu sama hlutinn aftur og aftur og væntu breytilegra, eða annarra og kannske betri niðurstaðna, mætti telja það andlega skerðingu, vitfirru. Nú er Ásgeir Jónsson búinn að hækka stýrivexti þrettán sinnum, á tveimur árum, til að reyna að slökkva verðbólgubálið, en verðbólgan bara eykst. A. Hvað skyldi Einstein hafa sagt um þessa viðleitni Ásgeirs? B. Getur verið, að yfirkeyrðar stýrivaxtahækkanir virki sem olía á eldinn í stað vatns? 2. Það er þekkt eðlisfræðilegt fyrirbrigði, staðreynd, að sum efni eða læknislyf virka til betrunar og lækningar heilsubrests eða sjúkdóms í litlu og hæfilegu magni, en, við aukið magn, snúist áhrif við, valda vaxandi vanlíðan og veikindum, og, við enn stærri skammt, verði þau banvæn? Gæti verið, að stýrivaxtahækkunaraðferðin lúti kannske svipuðu lögmáli? Í Noregi var verðbólgan um skeið svipuð og hér. Milli 7 og 8% í janúar sl. Seðlabankastjóri Noregs hækkaði stýrivexti hægt og hóflega. Nú eru stýrivextir þar 3,25% og verðbólga 6,4%. Hér eru stýrivextir 8,75% og verðbólga 9,9%. Norska krónan hefur samt verið afar veik. Hún hefur veikst um 10% gagnvart Evru síðan í janúar. Hvað segir þetta okkur? 3. Ef grípa á inn í hagkerfi, draga úr verðbólgu, væri það fyrir undirrituðum bæði siðferðislega og lagalega réttara, að láta aðgerðina gilda eingöngu fram á við; ekki vera afturvirka!? Bara fyrir ný lán!? Með því að láta eða leyfa viðskiptabönkunum að hækka vexti umsaminna og frágenginna, tekinna, lána, er um afturvirk áhrif að ræða; lántakendur eru keyrðir upp að vegg með aukin, eða stóraukin, útgjöld, sem aldrei var samið skýrt og skorinort um; þarna er gengið hart á hagsmuni þeirra og afkomu með afturvirkum og íþyngjandi hætti. Ég veit ekki, hvað Einstein hefði fundist um þetta, en augljóslega gerir Ásgeir Jónsson ekkert með það stórfellda óréttlæti, sem stór hluti þjóðarinnar er með þessu beittur. 4. Skv. 72. grein stjórnarskrár er eignarrétturinn friðhelgur, og það er meginregla íslenzks réttarfars, að afturvirkni laga eða stjórnsýsluaðgerða sé bönnuð. Telur Ásgeir Jónsson, að vaxtahækkanir með alvarlega íþyngjandi afturvirkum áhrifum standist þessa stjórnarskrárgrein og þessa meginreglu íslenzks réttarfars? Hér má kannske minna hagfræðinginn á þá skilgreiningu Garðars Gíslasonar í bók hans „Eru lög nauðsynleg“: „Lög frá lagasetningarvaldi (ég segi stjórnsýsluvaldi) skulu vera skýr og skiljanleg, gerð kunnug með opinberri birtingu, og þau skulu gilda eftirleiðis, fram í tímann og ekki aftur í tímann“. Hvað skyldi fyrrverandi forseti Hæstaréttar, Garðar Gíslason, segja um þessar afturvirku vaxtahækkanaaðgerðir Ásgeirs, nú alls þrettán á tveimur árum, allar með afturvirkum og alvarlega íþyngjandi áhrifum!? Er þetta allt kannske kolólöglegt, ef ekki lagalega, þá alla vega siðferðislega!? 5. Ef launahækkanir hjá brauðgerð leiða til þess, að framleiðslukostnaður brauðsins hækkar um 10%, þá segir Ásgeir Jónsson, að þarna séu launahækkanir að kynda undir verðbólguna, séu olía á verðbólgueldinn. Þegar Ásgeir Jónsson, hins vegar, hækkar vexti, þannig, að brauðgerðarkostnaðurinn hækkar um 10%, þá fullyrðir hann, að verið sé að draga úr verðbólgu; nú sé hinn aukni framleiðslukostnaður, vegna vaxtahækkunarinnar, til þess fallinn að slökkva verðbólgueldinn. Gott væri, að fá þetta útskýrt. Ég er reyndar enginn Einstein, en fyrir mér er þessi framgangur og aðferðafræði, þessi hagspeki og peningastefna, frekar í ætt við aðferðafræði fáráleikans en eitthvað skynsamlegt og uppbyggilegt. 6. Nú liggur það fyrir, að vaxtahækkanir lenda eingöngu á þeim, sem skulda. Þeir, sem skulda, eru oftast þeir, sem minnst eiga, eru fátækastir og þurfa að sækja fé til fjármagnseigenda til að geta lifað og starfað. Í einkalífi og fyrirtækjarekstri. Eftir þá miklu verðbólgu, sem geysað hefur, og þá stórfelldu auknu greiðslubirgði, sem skuldarar hafa þurft að taka á sig, ætti að vera ljóst, að það eru ekki skuldarar landsins, sem eru að kynda upp verbólguna. Þeir hafa til þess engan mátt eða getu. Vaxtahækkanir hafa því engin áhrif á aukna þenslu, sem stafar af þeirra neyslu og eyðslu. Þeir sem ekkert skulda, hins vegar, eiga sínar eignir og eru með sín fjárráð öll, líka reiðufjármál, kannske góð eða verulega góð, skuldlaus, verða yfir höfuð ekki fyrir vaxtahækkuninni. Hún hefur engin áhrif á þá. Þeir skulda ekkert. Þeir halda því áfram, að “eyða og spreða“, henda sér til Tene eða Flórída, að vild, gefa skít í allar vaxtahækkanir Ásgeirs. Einhver hefði kallað þessa vaxtahækkanatilburði og -dans Ásgeirs Jónssonar hrunadans. Það var bæði sorlegt og um leið meinfyndið, að lesa í dag yfirlýsingu íslenzkufræðingsins Katrínar Jakobsdóttur i Morgunblaðinu: „Stjórnin styður Seðlabankann“. Er þá ríkisstjórnin að styðja Seðlabakann gegn skuldurum landsins? Katrín hefði kannske átt að snúa sér aftur að tungumálakennslu og fara svo líka meira í reifaraskrif. 7. Í eina tíð héldu færustu vísindamenn, að jörðin væri flöt. Læknavísindin byggðu líka á því, á sínum tíma, að blóðtaka af sjúklingi væri allsherjar lækning og lausn. Eins og stýrivaxtahækkanir Seðlabanka nú. Gæti það verið, að hagspeki Ásgeirs Jónssonar, sem reyndar byggist nokkuð á aldagömlum kenningum Keyne, fædds 1883, og, jafnvel, fræðum og kenningum Adams Smith, fædds 1723, sé að nokkru eða verulegu leyti úr takt við tímann; byggist á allt annarri þjóðfélagsgerð og allt öðru hagkerfi, en nú er? Hvaðan hagfræðispeki Katrínar Jakobsdóttur kemur, er ekki vitað. 8. Að lokum þessi spurning til Ásgeirs Jónassonar: Í viðtali við Morgunblaðið í júlí 2019, þegar hann tók við embætti seðlabankastjóra, sagðir hann: „Rétturinn til að gefa út eigin mynt er grundvallarhluti af fullveldi hvers lands“. Krónan væri sem sagt nauðsynleg, mikilvæg og fín. Skyldi hann trúa þessu enn!? Hafa ríkin 26, sem nýta sér Evruna, sem sitt gjaldmiðilsverkfæri, þar sem stýrivextir eru nú 3,75% og verðbólga 6,9%, þá hafa afsalað sér fullveldi sínu!? Höfundur er alþjóðlegur kaupsýslumaður og samfélagsrýnir. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ole Anton Bieltvedt Mest lesið Orkunýlendan Ísland? Bjarni Jónsson Skoðun Látum þá hlæja því þeir tapa hvort sem er Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Fjárfesting í háskólum Magnús Karl Magnússon Skoðun Þar sem náttúran tapar Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Skoðun Ríkisstjórnin seilist í sjóði erfiðisvinnufólks Jóhann Páll Jóhannsson Skoðun Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason Skoðun Skortur á serótónín Gunnar Dan Wiium Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa Skoðun Gætum við verið betri hvert við annað? Jakob Frímann Magnússon Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Skoðun Skoðun Gætum við verið betri hvert við annað? Jakob Frímann Magnússon skrifar Skoðun Ríkisstjórnin seilist í sjóði erfiðisvinnufólks Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Þar sem náttúran tapar Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Fjárfesting í háskólum Magnús Karl Magnússon skrifar Skoðun Orkunýlendan Ísland? Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Ég vil ekki þennan veruleika Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir skrifar Skoðun Grímulaus grænþvottur Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason skrifar Skoðun Skortur á serótónín Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Þegar sorgin bankar upp á Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Látum þá hlæja því þeir tapa hvort sem er Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Alzheimer - mennska og mildi Ragnheiður Ríkharðsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsa bætt um 64 milljarða Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Er krónan að valda átökum á milli kynslóða? Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Þetta er ekki allt að koma með fjárlagafrumvarpinu Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa skrifar Skoðun Viðskiptaþvinganir gegn Ísrael Steinunn Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Búðu til pláss – fyrir öll börn Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Sjá meira
1. Ein kenninga Alberts Einstein var, að, ef menn gerðu sama hlutinn aftur og aftur og væntu breytilegra, eða annarra og kannske betri niðurstaðna, mætti telja það andlega skerðingu, vitfirru. Nú er Ásgeir Jónsson búinn að hækka stýrivexti þrettán sinnum, á tveimur árum, til að reyna að slökkva verðbólgubálið, en verðbólgan bara eykst. A. Hvað skyldi Einstein hafa sagt um þessa viðleitni Ásgeirs? B. Getur verið, að yfirkeyrðar stýrivaxtahækkanir virki sem olía á eldinn í stað vatns? 2. Það er þekkt eðlisfræðilegt fyrirbrigði, staðreynd, að sum efni eða læknislyf virka til betrunar og lækningar heilsubrests eða sjúkdóms í litlu og hæfilegu magni, en, við aukið magn, snúist áhrif við, valda vaxandi vanlíðan og veikindum, og, við enn stærri skammt, verði þau banvæn? Gæti verið, að stýrivaxtahækkunaraðferðin lúti kannske svipuðu lögmáli? Í Noregi var verðbólgan um skeið svipuð og hér. Milli 7 og 8% í janúar sl. Seðlabankastjóri Noregs hækkaði stýrivexti hægt og hóflega. Nú eru stýrivextir þar 3,25% og verðbólga 6,4%. Hér eru stýrivextir 8,75% og verðbólga 9,9%. Norska krónan hefur samt verið afar veik. Hún hefur veikst um 10% gagnvart Evru síðan í janúar. Hvað segir þetta okkur? 3. Ef grípa á inn í hagkerfi, draga úr verðbólgu, væri það fyrir undirrituðum bæði siðferðislega og lagalega réttara, að láta aðgerðina gilda eingöngu fram á við; ekki vera afturvirka!? Bara fyrir ný lán!? Með því að láta eða leyfa viðskiptabönkunum að hækka vexti umsaminna og frágenginna, tekinna, lána, er um afturvirk áhrif að ræða; lántakendur eru keyrðir upp að vegg með aukin, eða stóraukin, útgjöld, sem aldrei var samið skýrt og skorinort um; þarna er gengið hart á hagsmuni þeirra og afkomu með afturvirkum og íþyngjandi hætti. Ég veit ekki, hvað Einstein hefði fundist um þetta, en augljóslega gerir Ásgeir Jónsson ekkert með það stórfellda óréttlæti, sem stór hluti þjóðarinnar er með þessu beittur. 4. Skv. 72. grein stjórnarskrár er eignarrétturinn friðhelgur, og það er meginregla íslenzks réttarfars, að afturvirkni laga eða stjórnsýsluaðgerða sé bönnuð. Telur Ásgeir Jónsson, að vaxtahækkanir með alvarlega íþyngjandi afturvirkum áhrifum standist þessa stjórnarskrárgrein og þessa meginreglu íslenzks réttarfars? Hér má kannske minna hagfræðinginn á þá skilgreiningu Garðars Gíslasonar í bók hans „Eru lög nauðsynleg“: „Lög frá lagasetningarvaldi (ég segi stjórnsýsluvaldi) skulu vera skýr og skiljanleg, gerð kunnug með opinberri birtingu, og þau skulu gilda eftirleiðis, fram í tímann og ekki aftur í tímann“. Hvað skyldi fyrrverandi forseti Hæstaréttar, Garðar Gíslason, segja um þessar afturvirku vaxtahækkanaaðgerðir Ásgeirs, nú alls þrettán á tveimur árum, allar með afturvirkum og alvarlega íþyngjandi áhrifum!? Er þetta allt kannske kolólöglegt, ef ekki lagalega, þá alla vega siðferðislega!? 5. Ef launahækkanir hjá brauðgerð leiða til þess, að framleiðslukostnaður brauðsins hækkar um 10%, þá segir Ásgeir Jónsson, að þarna séu launahækkanir að kynda undir verðbólguna, séu olía á verðbólgueldinn. Þegar Ásgeir Jónsson, hins vegar, hækkar vexti, þannig, að brauðgerðarkostnaðurinn hækkar um 10%, þá fullyrðir hann, að verið sé að draga úr verðbólgu; nú sé hinn aukni framleiðslukostnaður, vegna vaxtahækkunarinnar, til þess fallinn að slökkva verðbólgueldinn. Gott væri, að fá þetta útskýrt. Ég er reyndar enginn Einstein, en fyrir mér er þessi framgangur og aðferðafræði, þessi hagspeki og peningastefna, frekar í ætt við aðferðafræði fáráleikans en eitthvað skynsamlegt og uppbyggilegt. 6. Nú liggur það fyrir, að vaxtahækkanir lenda eingöngu á þeim, sem skulda. Þeir, sem skulda, eru oftast þeir, sem minnst eiga, eru fátækastir og þurfa að sækja fé til fjármagnseigenda til að geta lifað og starfað. Í einkalífi og fyrirtækjarekstri. Eftir þá miklu verðbólgu, sem geysað hefur, og þá stórfelldu auknu greiðslubirgði, sem skuldarar hafa þurft að taka á sig, ætti að vera ljóst, að það eru ekki skuldarar landsins, sem eru að kynda upp verbólguna. Þeir hafa til þess engan mátt eða getu. Vaxtahækkanir hafa því engin áhrif á aukna þenslu, sem stafar af þeirra neyslu og eyðslu. Þeir sem ekkert skulda, hins vegar, eiga sínar eignir og eru með sín fjárráð öll, líka reiðufjármál, kannske góð eða verulega góð, skuldlaus, verða yfir höfuð ekki fyrir vaxtahækkuninni. Hún hefur engin áhrif á þá. Þeir skulda ekkert. Þeir halda því áfram, að “eyða og spreða“, henda sér til Tene eða Flórída, að vild, gefa skít í allar vaxtahækkanir Ásgeirs. Einhver hefði kallað þessa vaxtahækkanatilburði og -dans Ásgeirs Jónssonar hrunadans. Það var bæði sorlegt og um leið meinfyndið, að lesa í dag yfirlýsingu íslenzkufræðingsins Katrínar Jakobsdóttur i Morgunblaðinu: „Stjórnin styður Seðlabankann“. Er þá ríkisstjórnin að styðja Seðlabakann gegn skuldurum landsins? Katrín hefði kannske átt að snúa sér aftur að tungumálakennslu og fara svo líka meira í reifaraskrif. 7. Í eina tíð héldu færustu vísindamenn, að jörðin væri flöt. Læknavísindin byggðu líka á því, á sínum tíma, að blóðtaka af sjúklingi væri allsherjar lækning og lausn. Eins og stýrivaxtahækkanir Seðlabanka nú. Gæti það verið, að hagspeki Ásgeirs Jónssonar, sem reyndar byggist nokkuð á aldagömlum kenningum Keyne, fædds 1883, og, jafnvel, fræðum og kenningum Adams Smith, fædds 1723, sé að nokkru eða verulegu leyti úr takt við tímann; byggist á allt annarri þjóðfélagsgerð og allt öðru hagkerfi, en nú er? Hvaðan hagfræðispeki Katrínar Jakobsdóttur kemur, er ekki vitað. 8. Að lokum þessi spurning til Ásgeirs Jónassonar: Í viðtali við Morgunblaðið í júlí 2019, þegar hann tók við embætti seðlabankastjóra, sagðir hann: „Rétturinn til að gefa út eigin mynt er grundvallarhluti af fullveldi hvers lands“. Krónan væri sem sagt nauðsynleg, mikilvæg og fín. Skyldi hann trúa þessu enn!? Hafa ríkin 26, sem nýta sér Evruna, sem sitt gjaldmiðilsverkfæri, þar sem stýrivextir eru nú 3,75% og verðbólga 6,9%, þá hafa afsalað sér fullveldi sínu!? Höfundur er alþjóðlegur kaupsýslumaður og samfélagsrýnir.
Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason Skoðun
Skoðun Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason skrifar
Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar
Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason Skoðun