Tími framfara í leikskólamálum er kominn Ólafur Grétar Gunnarsson skrifar 18. ágúst 2023 13:31 Öll sveitarfélög í landinu glíma við erfiðleika tengda leikskólastarfi. Nú hefur bæjarstjórn Kópavogsbæjar eftir samráð við starfsfólk og stjórnendur leikskóla bæjarins, félag leikskólakennara og fleiri hagsmunaaðila ákveðið að bjóða foreldrum val um sex stunda dvalartíma gjaldfrjálsan. Gjaldskrá fyrir sjö klukkustunda dvalartíma er óbreytt en gjaldskrárhækkanir verða á tímum umfram það. Komið verður til móts við lágtekjufólk og einstæða foreldra með afsláttum. Vonandi munu fleiri sveitarfélög fylgja í kjölfarið og finna sína leið til framfara því ljóst er að breytinga er þörf. Mikilvægi farsæls leikskólastarfs fyrir lífsgæði barna Áratuga rannsóknir Gottman stofnunarinnar sýna fram á að félagsþroski barna við fimm ára aldur segir til um lífsgæði þeirra og forsendur til að vera í tengslum við annað fólk ævina á enda og að velferð barna er fyrst og fremst háð líðan þess fólks sem annast þau. Árin 2002-2018 sat ég í barnaverndarnefnd Reykjanesbæjar. Áður hafði ég unnið í leikskólum hérlendis og erlendis. Á mínum fyrstu árum í nefndinni vann ég að því að kynna fyrir bæjaryfirvöldum mögulegan ávinning af vali á sex stunda gjaldfrjálsum dvalartíma í leikskóla fyrir þá sem hugsanlega gætu nýtt sér það. Áhugi minn lá í að minnka álag á starfsfólk og bæta forsendur til að sinna þörfum viðkvæmustu barnanna. Mér tókst ekki að fá bæjaryfirvöld til að reyna þá leið þótt að bæjarstjórinn hafi vissulega sýnt málinu áhuga. Síðar var sama hugmynd lögð fyrir í fræðsluráði Hafnarfjarðar en felld. Velferð leikskólastarfsfólks Ofangreind breyting Kópavogsbæjar ætti að leggja grunn að bættri vinnustaðamenningu þannig að starfsfólk leikskóla upplifi starf sitt jákvætt og ekki eins álagsþungt. Erfið starfsskilyrði leikskóla birtast m.a. í lágu hlutfalli leikskólakennara. Sveitarfélög reiða sig mikið á ungmenni, sem eru að koma út á vinnumarkaðinn. Þúsundir ungmenna hafa hafið störf í leikskólum sl. 30 ár, oft án þess að bolmagn sé til að huga að þörfum þeirra fyrir fræðslu og handleiðslu. Ungmennin eru mögulega sett í aðstæður sem þau ráða ekki alltaf við og hverfa oft frá störfum eftir daga, vikur eða mánuði. Eftir úttekt á stöðu leikskóla Kópavogsbæjar kom í ljós að veikindadagar voru að meðaltali um 40 dagar á hvert stöðugildi á ári. Dæmi voru um að í sex stöður sem þurfti að ráða í fyrir síðasta skólaár voru (á fimm vikna tímabili) ráðnir nítján einstaklingar sem stoppuðu mislengi í starfi. Starfsfólk sem velur að vinna með börnum gerir það oft út af ástríðu, en til þess að sú ástríða lifi þarf fólk að ráða við aðstæður. Ég hef kynnst skólafólki sem yfirgefur starfið þegar það eignast börn því það ræður ekki við að sinna eigin börnum sem skyldi vegna álags í vinnu. Á fundum barna- og menntamálaráða vegna innleiðingar farsældarlaganna er tíðrætt um mikilvægi stuðnings við skólastarfsfólk. Samkvæmt ársritum Virk starfsendurhæfingarsjóð sl. ár eru konur um 70% þjónustuþega og þar af er leikskólastarfsfólk fjölmennasta stéttin. Atvinnulífið og heimilin þurfa að vinna saman Fyrstu æviárin eru mikilvægust í lífi einstaklinga og þau líða svo hratt. Í samhengi við styttri dvalartíma, og þar skiptir hvert korter máli, geta afar og ömmur jafnvel verið þátttakendur og notið þannig tengsla við afkomendur. En mögulega það allra eftirsóknarverðasta er að það fjölgar ánægjustundum hjá fjölskyldunni. Fyrstu fimm, hagsmunafélag foreldra og fagaðila um barn- og fjölskylduvænna samfélag, hefur kallað eftir að stjórnendur í atvinnulífinu kynni sér ávinning af feðra- og jafnréttisfræðslu sem jafnar álagið á heimilum. Hér er þörf fyrir aðgerðir til að sporna við þeirri tilhneigingu að mæður sjái meira um umönnun. Þannig má líta á aðgerðarleysi í að veita feðrum aðstoð og fræðslu sem styðjandi afl við hefðbundið kynhlutverk mæðra en dragbít á kynjajöfnuð og framfarir. Stjórnendur í atvinnulífinu áttu þátt í frumkvöðlastarfi sem leiddi að sér að Kópavogsbær, Reykjavíkurborg og Reykjanesbær buðu verðandi foreldrum og foreldrum ungra barna úrræði byggð á rannsóknum áðurnefndrar Gottman stofnunar. Afleiðingar efnahagshrunsins voru að því framtaki var hætt þrátt fyrir viðurkenningu frá Jafnréttisráði og góðri þátttöku. Rannsóknir á gagnsemi Gottman-úrræðisins hafa sýnt að hjá þátttakendum dregur úr ágreiningi, óvild og streitu í foreldrasambandinu sem m.a. auðveldar þeim að takast á við jafnvægi vinnu og einkalífs. Feður sögðust taka meiri þátt í foreldrahlutverkinu og að þeir fundu meiri ánægju og legðu jákvæðara mat á framlag sitt sem foreldrar. Stéttarfélög gætu talað fyrir því að foreldrar leikskólabarna (og jafnvel afar og ömmur) fái aukinn sveigjanleika til að stytta vinnuviku aðra vikuna og lengja hina til að fjölga þeim sem eiga möguleika á að jafna álag á milli heimila og leikskóla. Það gæti skipt máli hvort sem foreldrar ali upp börn á einu heimili eða tveimur. Hátt ber að stefna Með aðgerðinni er Kópavogsbær að gangast við því að staða leikskólamála sé óásættanleg. Aðgerðin er liður í að tryggja þá grundvallarforsendu í leikskólastarfi að menntaður leikskólakennari starfi á öllum deildum. Þetta er einnig mögulegt skref í átt að finnsku stefnunni þar sem 40% starfsfólks leikskóla eru menntaðir leikskólakennarar og hin 60% hafa lokið uppeldisnámi á framhaldsskólastigi. En hvort kemur á undan eggið eða hænan? Hvað með þá staðreynd að í Finnlandi eru yngstu börnin meira í umönnun fjölskyldna og eldri leikskólabörn eru einnig með styttri vinnudag en íslensk leikskólabörn? Við komumst í gegnum efnahagshrun og Covid með því að nota bestu mögulegu þekkingu. Nú stefnum við af alvöru að komast þar sem Finnar eru í gæðum í skólastarfi með auknu jafnrétti hjá leikskólastarfsfólki. Lesandi góður, nýtum okkur orð John Lennons sem gaf sér „þriggja ára fæðingarorlof“. „Þú getur sagt að ég sé með óra, draumóra, en ég er ekki sá eini“. Við sem njótum tónlistar Lennons heyrum það þegar við hlustum á Double Fantasy að orlofið hafi gert honum gott. Höfundur kom að stofnun og á sæti í stjórn, Fyrstu Fimm sem er hagsmunafélag foreldra og fagaðila um barn- og fjölskylduvænna samfélag og er fjölskyldu- og hjónaráðgjafi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Leikskólar Skóla - og menntamál Börn og uppeldi Kópavogur Ólafur Grétar Gunnarsson Mest lesið „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson Skoðun Skoðun Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir skrifar Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson skrifar Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson skrifar Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson skrifar Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun 5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki! Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson skrifar Skoðun Verðugur bandamaður? Steinar Harðarson skrifar Skoðun Við þurfum nýja sýn á stjórnmál okkar - Mamdani-sýn Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Af hverju er verðbólga ennþá svona há? Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Uppbygging hjúkrunarheimila Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Með skynsemina að vopni Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar Sjá meira
Öll sveitarfélög í landinu glíma við erfiðleika tengda leikskólastarfi. Nú hefur bæjarstjórn Kópavogsbæjar eftir samráð við starfsfólk og stjórnendur leikskóla bæjarins, félag leikskólakennara og fleiri hagsmunaaðila ákveðið að bjóða foreldrum val um sex stunda dvalartíma gjaldfrjálsan. Gjaldskrá fyrir sjö klukkustunda dvalartíma er óbreytt en gjaldskrárhækkanir verða á tímum umfram það. Komið verður til móts við lágtekjufólk og einstæða foreldra með afsláttum. Vonandi munu fleiri sveitarfélög fylgja í kjölfarið og finna sína leið til framfara því ljóst er að breytinga er þörf. Mikilvægi farsæls leikskólastarfs fyrir lífsgæði barna Áratuga rannsóknir Gottman stofnunarinnar sýna fram á að félagsþroski barna við fimm ára aldur segir til um lífsgæði þeirra og forsendur til að vera í tengslum við annað fólk ævina á enda og að velferð barna er fyrst og fremst háð líðan þess fólks sem annast þau. Árin 2002-2018 sat ég í barnaverndarnefnd Reykjanesbæjar. Áður hafði ég unnið í leikskólum hérlendis og erlendis. Á mínum fyrstu árum í nefndinni vann ég að því að kynna fyrir bæjaryfirvöldum mögulegan ávinning af vali á sex stunda gjaldfrjálsum dvalartíma í leikskóla fyrir þá sem hugsanlega gætu nýtt sér það. Áhugi minn lá í að minnka álag á starfsfólk og bæta forsendur til að sinna þörfum viðkvæmustu barnanna. Mér tókst ekki að fá bæjaryfirvöld til að reyna þá leið þótt að bæjarstjórinn hafi vissulega sýnt málinu áhuga. Síðar var sama hugmynd lögð fyrir í fræðsluráði Hafnarfjarðar en felld. Velferð leikskólastarfsfólks Ofangreind breyting Kópavogsbæjar ætti að leggja grunn að bættri vinnustaðamenningu þannig að starfsfólk leikskóla upplifi starf sitt jákvætt og ekki eins álagsþungt. Erfið starfsskilyrði leikskóla birtast m.a. í lágu hlutfalli leikskólakennara. Sveitarfélög reiða sig mikið á ungmenni, sem eru að koma út á vinnumarkaðinn. Þúsundir ungmenna hafa hafið störf í leikskólum sl. 30 ár, oft án þess að bolmagn sé til að huga að þörfum þeirra fyrir fræðslu og handleiðslu. Ungmennin eru mögulega sett í aðstæður sem þau ráða ekki alltaf við og hverfa oft frá störfum eftir daga, vikur eða mánuði. Eftir úttekt á stöðu leikskóla Kópavogsbæjar kom í ljós að veikindadagar voru að meðaltali um 40 dagar á hvert stöðugildi á ári. Dæmi voru um að í sex stöður sem þurfti að ráða í fyrir síðasta skólaár voru (á fimm vikna tímabili) ráðnir nítján einstaklingar sem stoppuðu mislengi í starfi. Starfsfólk sem velur að vinna með börnum gerir það oft út af ástríðu, en til þess að sú ástríða lifi þarf fólk að ráða við aðstæður. Ég hef kynnst skólafólki sem yfirgefur starfið þegar það eignast börn því það ræður ekki við að sinna eigin börnum sem skyldi vegna álags í vinnu. Á fundum barna- og menntamálaráða vegna innleiðingar farsældarlaganna er tíðrætt um mikilvægi stuðnings við skólastarfsfólk. Samkvæmt ársritum Virk starfsendurhæfingarsjóð sl. ár eru konur um 70% þjónustuþega og þar af er leikskólastarfsfólk fjölmennasta stéttin. Atvinnulífið og heimilin þurfa að vinna saman Fyrstu æviárin eru mikilvægust í lífi einstaklinga og þau líða svo hratt. Í samhengi við styttri dvalartíma, og þar skiptir hvert korter máli, geta afar og ömmur jafnvel verið þátttakendur og notið þannig tengsla við afkomendur. En mögulega það allra eftirsóknarverðasta er að það fjölgar ánægjustundum hjá fjölskyldunni. Fyrstu fimm, hagsmunafélag foreldra og fagaðila um barn- og fjölskylduvænna samfélag, hefur kallað eftir að stjórnendur í atvinnulífinu kynni sér ávinning af feðra- og jafnréttisfræðslu sem jafnar álagið á heimilum. Hér er þörf fyrir aðgerðir til að sporna við þeirri tilhneigingu að mæður sjái meira um umönnun. Þannig má líta á aðgerðarleysi í að veita feðrum aðstoð og fræðslu sem styðjandi afl við hefðbundið kynhlutverk mæðra en dragbít á kynjajöfnuð og framfarir. Stjórnendur í atvinnulífinu áttu þátt í frumkvöðlastarfi sem leiddi að sér að Kópavogsbær, Reykjavíkurborg og Reykjanesbær buðu verðandi foreldrum og foreldrum ungra barna úrræði byggð á rannsóknum áðurnefndrar Gottman stofnunar. Afleiðingar efnahagshrunsins voru að því framtaki var hætt þrátt fyrir viðurkenningu frá Jafnréttisráði og góðri þátttöku. Rannsóknir á gagnsemi Gottman-úrræðisins hafa sýnt að hjá þátttakendum dregur úr ágreiningi, óvild og streitu í foreldrasambandinu sem m.a. auðveldar þeim að takast á við jafnvægi vinnu og einkalífs. Feður sögðust taka meiri þátt í foreldrahlutverkinu og að þeir fundu meiri ánægju og legðu jákvæðara mat á framlag sitt sem foreldrar. Stéttarfélög gætu talað fyrir því að foreldrar leikskólabarna (og jafnvel afar og ömmur) fái aukinn sveigjanleika til að stytta vinnuviku aðra vikuna og lengja hina til að fjölga þeim sem eiga möguleika á að jafna álag á milli heimila og leikskóla. Það gæti skipt máli hvort sem foreldrar ali upp börn á einu heimili eða tveimur. Hátt ber að stefna Með aðgerðinni er Kópavogsbær að gangast við því að staða leikskólamála sé óásættanleg. Aðgerðin er liður í að tryggja þá grundvallarforsendu í leikskólastarfi að menntaður leikskólakennari starfi á öllum deildum. Þetta er einnig mögulegt skref í átt að finnsku stefnunni þar sem 40% starfsfólks leikskóla eru menntaðir leikskólakennarar og hin 60% hafa lokið uppeldisnámi á framhaldsskólastigi. En hvort kemur á undan eggið eða hænan? Hvað með þá staðreynd að í Finnlandi eru yngstu börnin meira í umönnun fjölskyldna og eldri leikskólabörn eru einnig með styttri vinnudag en íslensk leikskólabörn? Við komumst í gegnum efnahagshrun og Covid með því að nota bestu mögulegu þekkingu. Nú stefnum við af alvöru að komast þar sem Finnar eru í gæðum í skólastarfi með auknu jafnrétti hjá leikskólastarfsfólki. Lesandi góður, nýtum okkur orð John Lennons sem gaf sér „þriggja ára fæðingarorlof“. „Þú getur sagt að ég sé með óra, draumóra, en ég er ekki sá eini“. Við sem njótum tónlistar Lennons heyrum það þegar við hlustum á Double Fantasy að orlofið hafi gert honum gott. Höfundur kom að stofnun og á sæti í stjórn, Fyrstu Fimm sem er hagsmunafélag foreldra og fagaðila um barn- og fjölskylduvænna samfélag og er fjölskyldu- og hjónaráðgjafi.
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun
Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar
Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar
Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar
Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun
Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun