„Vér mótmælum allir“ er ekki bara góður frasi í auglýsingu Sigrún Sif Eyfeld Jóelsdóttir skrifar 13. desember 2023 15:31 Samtökin Líf án ofbeldis fagna fyrirhuguðum áformum um að taka til heildarendurskoðunar barnalög nr.76/2003, en dómsmálaráðuneytið hefur skipað þriggja manna sifjalaganefnd sem þegar hefur tekið til starfa. Frá stofnun samtakanna árið 2019 hafa þau kallað eftir því að yfirvöld ráðist í allsherjar endurskoðun á lagaumhverfi forsjár- og umgengnismála til að tryggja að börn fái að njóta verndar gegn ofbeldi. Fjöldi fjölskyldna lifir nú í algjöru vantrausti gagnvart lagakerfinu sem á að vernda þær og börnin þeirra. Um er að ræða kerfisbundið ofbeldi gegn konum sem á meðal annars rætur sínar að rekja til rótgróinna fordóma gegn þeim, þolendum ofbeldis og valdastrúktúr þar sem karlar njóta forréttinda. Lagakerfið viðheldur tortryggni í garð þeirra kvenna sem hafa þolað ofbeldi. Þetta viðbragð sem hlutaðeigandi íslensk stjórnvöld hafa tamið sér, að stilla til friðar um mál barna með því að hemja konur með valdbeitingu, samtímis því að veita málstað geranda ofbeldis lögmæti, festir enn frekar í sessi yfirráða hyggju og húsbóndavald karla sem beita ofbeldi. Viðbragðið við frásögn þolenda ofbeldis er ekki komið til þrátt fyrir framfarir Íslands á sviði kynjajafnréttis, heldur er betur lýst sem bakslagi eða viðnámi íhaldsamra afla í samfélaginu, vegna vaxandi réttinda og mannfrelsis kvenna á Íslandi síðustu áratugina. Tölfræði sem upplýsir um tíðni ofbeldis gegn konum hér á landi er ekki ábótavant í sjálfu sér en hún sýnir augljósan djúpstæðan vanda í kerfinu okkar, illkynja viðhorf til kvenna og barna sem segja frá ofbeldinu hefur sest þar að. Við lítum á það sem forgangsmál sifjalaganefndar í fyrirhugaðri heildarendurskoðun barnalaga að sjá til þess að íslensk lög, um réttindi barna til verndar frá ofbeldi og rétt þeirra til að hafa skoðun á sínum lífsaðstæðum, séu ekki þannig gerð að þau vinni gegn markmiðum sínum og tilgangi. Líf án ofbeldis álítur það enn fremur grundvallarforsendu þess að stjórnvöldum takist að efna skuldbindingar sínar við þolendur ofbeldis í fjölskyldum í samræmi við stjórnarskrá, stjórnarskrárvarinn rétt barna til verndar í lögum og alþjóðlegar skuldbindingar sem Ísland hefur undirgengist, gagnvart börnum og þolendum kynbundins ofbeldis, að lagafyrirmæli, reglugerðir og verkferlar sem úrskurðaraðilar starfa eftir séu skilgreindir með hagsmuni og vernd brotaþola heimilisofbeldis að leiðarljósi og taki réttmætt mið af reynslu þolenda heimilisofbeldis af beitingu gildandi barnalaga. Þá er bent á að reynsla lögmanna af fyrirsvari skjólstæðinga sem þolað hafa ofbeldi í fjölskyldum, í barnaréttar- og barnaverndarmálum, getur reynst afar dýrmæt í þeirri vinnu sifjalaganefndar sem er fyrir höndum. Hunsun yfirvalda á ofbeldi í nánum samböndum í lagaframkvæmd barnalaga um forsjár- og umgengnismál hefur leitt til þess að börnum er stefnt í alvarlega ofbeldishættu, jafnvel lífshættu. Gagnrýni samtakanna Líf án ofbeldis síðustu árin hefur meðal annars beinst að greinilegu ósamræmi barnalaga við framkvæmd þeirra í úrskurðum, sem er bæði í andstöðu við yfirlýst sjálfstæð réttindi barna og réttindi þolenda heimilisofbeldis til friðhelgi og verndar frá ofbeldi. Þá er þörf á að árétta vegna umræðu í samfélaginu, að skilgreiningar samtakanna á kynbundnu ofbeldi, markmið og kröfur samtakanna eru ekki á neinn hátt róttækari en ákvæði og sjónarmið Istanbúlsamningsins sem Ísland fullgilti þann 26. apríl árið 2018. Nú við upphaf heildarendurskoðunar barnalaga telja samtökin brýnt að benda á greinilegar brotalamir eins og þær birtast í niðurstöðum úrskurða í málum þolenda heimilisofbeldis og málum barna þeirra: Úrskurðaraðilar og framkvæmdaraðilar fylgja ekki lögum í samræmi við réttindi barna. Grundvallar réttindi kvenna og barna til friðhelgi og lífs án ofbeldis eru ekki virt í núverandi lagaframkvæmd. Persóna þolenda ofbeldis og frásagnir þeirra af ofbeldi í fjölskyldum er kerfisbundið tortryggð, hvort sem um er að ræða börn eða konur, á meðan hamrað er á rétti geranda ofbeldis gagnvart þolendum sínum og málstað hans veitt sérstakt lögmæti með lagaframkvæmdinni. Hunsun yfirvalda á ofbeldi í nánum samböndum í forsjár- og umgengnismálum hefur leitt til þess að börnum er stefnt í alvarlega ofbeldishættu, jafnvel lífshættu. Ekkert af þessu teljum við viðunandi en það er til marks um að veruleg þörf sé á að styrkja rétt barna í lagafyrirmælum barnalaga og að nauðsynlegt sé að kveða skýrt á um vægi áhrifa heimilisofbeldis og kynferðisbrota gegn barninu og/eða nákomnum á hagsmuni barns, í sömu lögum. Þær gagnrýnisraddir innan úr stjórnkerfinu og frá áhrifafólki í samfélaginu um að samtökin Líf án ofbeldis tali fyrir andlýðræðislegri aðferðafræði hnefaréttar eða séu í einhverslags aðför gegn réttarríkinu eru tilhæfulausar. Það er vandséð hver tilgangurinn er með því að fordæma réttmæt mótmæli fólks í málum þar sem menn segjast sjálfir engin deili þekkja á málavöxtum. Starfandi formaður Lögmannafélags Íslands mætti í það minnsta mögulega þiggja eigin ráð, að láta dómstóla um að útkljá málin fyrir dómstólum, frekar en í krafti stöðu sinnar á „vegslóða“ í dagblaði fyrir hönd rúmlega þúsund félagsmanna, að þeim forspurðum. Mótmæli gegn hvers kyns ranglæti eiga sér raunar djúpar rætur í þróun lýðræðis á Íslandi, „vér mótmælum allir“ er ekki bara góður frasi í auglýsingu. Það er gömul saga og ný, að lög og réttur fara saman við réttarvitund borgaranna. Einn helsti mælikvarði á heilbrigt lýðræði er einmitt rými hins almenna borgara til að láta í sér heyra. Sjálfstæði Íslands væri vart til staðar ef ekki væri fyrir heilbrigð mótmæli borgaranna. Samræming laga og framkvæmdar þeirra fyrir dómstólum og í stjórnsýslu getur skipt sköpum ef réttarkerfið á að virka eins og því er ætlað, innan íslenskrar lögsögu. Líka fyrir konur og börn sem þolað hafa ofbeldi af hendi nákomins geranda. Við teljum enn fremur að þau sjónarmið sem heyrst hafa úr stjórnsýslunni, um að opinber gagnrýni Lífs án ofbeldis á lagaframkvæmd barnalaga, ýti undir vantraust þolenda ofbeldis til stjórnkerfisins, séu heldur ekki á rökum reist. Þvert á móti teljum við endurtekin dæmi um ósamræmi á milli löggjafarinnar og framkvæmdar hennar og hvernig áhersla á rétt barna í barnalögum til verndar frá ofbeldi í víðtækum skilningi, hefur ekki skilað sér í lagaframkvæmdina, vera til marks um að verulega þurfi að skerpa á lögunum til að tryggja að þeim sé framfylgt. Lagaframkvæmd sem vinnur í reynd gegn markmiðum laga getur heldur aldrei verið tilgangurinn með lagasetningu. Til að undirstrika það rækilega bendum við á eftirfarandi: Samræmi og sanngirni: Þegar lög og framkvæmd þeirra eru í takti, tryggir það samræmi í því hvernig lög eru túlkuð, þeim er beitt og framfylgt. Þetta samræmi löggjafar og framkvæmdar er grunnstoð sanngirni í réttarfari. Ef það er ósamræmi milli lagasetningar og stjórnsýslu þeirra laga getur það leitt til geðþóttaákvarðana, ívilnunar eða óréttlátrar málsmeðferðar, sem síðan grefur undan trausti borgaranna á réttarkerfinu. Skýrleiki og fyrirsjáanleiki: Lagframkvæmd sem er samræmd við lagaramma sem hún hvílir á, veitir borgurum og starfandi lögfræðingum skýrleika gagnvart lögum. Það gerir þessum aðilum kleift að spá fyrir um líklega niðurstöðu lagalegra aðgerða, sem síðan gerir það auðveldara að fylgja settum lögum. Þegar lögum er beitt eins og til er ætlast dregur það úr óvissu og tvískinnungi og ýtir undir upplifun um stöðugleika og fyrirsjáanleika innan samfélagsins. Að varðveita réttarríkið: Meginregla réttarríkis felur í sér að allir þurfa að lúta lögum, líka þeir sem fara með sérstakt vald til að beita lögunum. Þegar samræmi er gott á milli löggjafar og framkvæmdar hennar, styrkir það þessa meginreglu með því að tryggja að jafnvel yfirvöld fari að settum lagareglum og verklagsreglum. Það kemur í veg fyrir misbeitingu valds og viðheldur heilbrigðu eftirliti og jafnvægi innan réttarkerfisins. Skilvirkt réttlæti: Í vel samræmdu réttarkerfi er réttarferlið straumlínulagað. Þegar lög eru nákvæmlega útfærð og framfylgt eftir því, dregur það úr frekari málaferlum, dregur úr líkum á frekari lagadeilum og flýtir fyrir úrlausn ágreiningsmála. Þessi skilvirkni er nauðsynleg til að viðhalda trausti almennings á getu réttarkerfisins til að koma á réttlæti með viðunandi málshraða. Trúverðugleiki og traust almennings: Samræmi á milli löggjafar og stjórnsýslu laga stuðlar að trúverðugleika stjórnvalda í augum almennings og eykur traust á réttarkerfinu. Fólk er líklegra til að fara að lögum og reglum þegar það trúir á sanngirni og samkvæma virkni kerfisins. Á hinn bóginn er rof á milli tilgangs lagasetningar og stjórnsýslu hennar til þess fallið að rýra traust almennings til lagakerfisins, leiða til óvildar og skorts á virðingu fyrir lagasetningunni. Í meginatriðum þá er samræmi milli lagasetningar og framkvæmdar hennar grundvallaratriði til að viðhalda meginreglu um réttlæti, sanngirni og jafnræði borgaranna frammi fyrir lögum. Það tryggir að lög séu ekki bara orð á blaði heldur séu í reynd innleidd og þeim framfylgt til að þjóna hagsmunum samfélagsins. Alþjóðasamfélagið telur endurtekið mynstur í réttarákvörðun þjóðríkja um forsjá og umgengni vera áhyggjuefni,þar sem ofbeldi gegn konum í nánum samböndum sé ekki gefið nauðsynlegt vægi. Áréttað hefur verið við aðildarríki Sameinuðu þjóðanna að halda þurfi fast í meginreglu um bestu hagsmuni barnsins en einnig að verulega þurfi að rétta hlut kvenna í forsjár- og umgengnismálum sem oftar en ekki er mætt með vantrausti þegar þær greina frá ofbeldi. Þá er það gagnrýnt að þrátt fyrir sögu föður um ofbeldi gegn móður og þar með aukna ofbeldishættu fyrir barn, sé ofbeldissögu sjaldnast gefið vægi í réttarákvörðun aðildarríkja um umgengni og forsjá barna. Eftirlitsnefnd Evrópuráðsins með innleiðingu ákvæða Istanbúlsamningsins (GREVIO) lýsir óviðunandi ástandi í forsjár- og umgengnismálum þar sem heimilisofbeldi eða ofbeldi gegn börnum kemur við sögu. Skýrsla nefndarinnar um Ísland sem birt var í nóvember 2022 er í reynd áfellisdómur yfir íslenskum stjórnvöldum þar sem þungum áhyggjum er lýst af meðferð sýslumanna, dómstóla og barnaverndaryfirvalda á málum þolenda heimilis- og kynferðisofbeldis, hvað varðar forsjá og umgengni barna við foreldra sína. Ef það er raunverulega svo, að stjórnvöld telji vantraust til kerfisins vera vaxandi vandamál, ættu þau ef til vill að taka til greina hina háværu gagnrýni á málavinnslu og lagaframkvæmd í málum þolenda ofbeldis á Íslandi. Tækifæri stjórnvalda til að líta í eigin barm í stað þess að áfellast þau sem mótmæla, er núna. Höfundur er talskona og fráfarandi stjórnarkona Lífs án ofbeldis. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ofbeldi gegn börnum Mest lesið Halldór 4.10.2025 Halldór Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason Skoðun Skoðun Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir skrifar Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Sjá meira
Samtökin Líf án ofbeldis fagna fyrirhuguðum áformum um að taka til heildarendurskoðunar barnalög nr.76/2003, en dómsmálaráðuneytið hefur skipað þriggja manna sifjalaganefnd sem þegar hefur tekið til starfa. Frá stofnun samtakanna árið 2019 hafa þau kallað eftir því að yfirvöld ráðist í allsherjar endurskoðun á lagaumhverfi forsjár- og umgengnismála til að tryggja að börn fái að njóta verndar gegn ofbeldi. Fjöldi fjölskyldna lifir nú í algjöru vantrausti gagnvart lagakerfinu sem á að vernda þær og börnin þeirra. Um er að ræða kerfisbundið ofbeldi gegn konum sem á meðal annars rætur sínar að rekja til rótgróinna fordóma gegn þeim, þolendum ofbeldis og valdastrúktúr þar sem karlar njóta forréttinda. Lagakerfið viðheldur tortryggni í garð þeirra kvenna sem hafa þolað ofbeldi. Þetta viðbragð sem hlutaðeigandi íslensk stjórnvöld hafa tamið sér, að stilla til friðar um mál barna með því að hemja konur með valdbeitingu, samtímis því að veita málstað geranda ofbeldis lögmæti, festir enn frekar í sessi yfirráða hyggju og húsbóndavald karla sem beita ofbeldi. Viðbragðið við frásögn þolenda ofbeldis er ekki komið til þrátt fyrir framfarir Íslands á sviði kynjajafnréttis, heldur er betur lýst sem bakslagi eða viðnámi íhaldsamra afla í samfélaginu, vegna vaxandi réttinda og mannfrelsis kvenna á Íslandi síðustu áratugina. Tölfræði sem upplýsir um tíðni ofbeldis gegn konum hér á landi er ekki ábótavant í sjálfu sér en hún sýnir augljósan djúpstæðan vanda í kerfinu okkar, illkynja viðhorf til kvenna og barna sem segja frá ofbeldinu hefur sest þar að. Við lítum á það sem forgangsmál sifjalaganefndar í fyrirhugaðri heildarendurskoðun barnalaga að sjá til þess að íslensk lög, um réttindi barna til verndar frá ofbeldi og rétt þeirra til að hafa skoðun á sínum lífsaðstæðum, séu ekki þannig gerð að þau vinni gegn markmiðum sínum og tilgangi. Líf án ofbeldis álítur það enn fremur grundvallarforsendu þess að stjórnvöldum takist að efna skuldbindingar sínar við þolendur ofbeldis í fjölskyldum í samræmi við stjórnarskrá, stjórnarskrárvarinn rétt barna til verndar í lögum og alþjóðlegar skuldbindingar sem Ísland hefur undirgengist, gagnvart börnum og þolendum kynbundins ofbeldis, að lagafyrirmæli, reglugerðir og verkferlar sem úrskurðaraðilar starfa eftir séu skilgreindir með hagsmuni og vernd brotaþola heimilisofbeldis að leiðarljósi og taki réttmætt mið af reynslu þolenda heimilisofbeldis af beitingu gildandi barnalaga. Þá er bent á að reynsla lögmanna af fyrirsvari skjólstæðinga sem þolað hafa ofbeldi í fjölskyldum, í barnaréttar- og barnaverndarmálum, getur reynst afar dýrmæt í þeirri vinnu sifjalaganefndar sem er fyrir höndum. Hunsun yfirvalda á ofbeldi í nánum samböndum í lagaframkvæmd barnalaga um forsjár- og umgengnismál hefur leitt til þess að börnum er stefnt í alvarlega ofbeldishættu, jafnvel lífshættu. Gagnrýni samtakanna Líf án ofbeldis síðustu árin hefur meðal annars beinst að greinilegu ósamræmi barnalaga við framkvæmd þeirra í úrskurðum, sem er bæði í andstöðu við yfirlýst sjálfstæð réttindi barna og réttindi þolenda heimilisofbeldis til friðhelgi og verndar frá ofbeldi. Þá er þörf á að árétta vegna umræðu í samfélaginu, að skilgreiningar samtakanna á kynbundnu ofbeldi, markmið og kröfur samtakanna eru ekki á neinn hátt róttækari en ákvæði og sjónarmið Istanbúlsamningsins sem Ísland fullgilti þann 26. apríl árið 2018. Nú við upphaf heildarendurskoðunar barnalaga telja samtökin brýnt að benda á greinilegar brotalamir eins og þær birtast í niðurstöðum úrskurða í málum þolenda heimilisofbeldis og málum barna þeirra: Úrskurðaraðilar og framkvæmdaraðilar fylgja ekki lögum í samræmi við réttindi barna. Grundvallar réttindi kvenna og barna til friðhelgi og lífs án ofbeldis eru ekki virt í núverandi lagaframkvæmd. Persóna þolenda ofbeldis og frásagnir þeirra af ofbeldi í fjölskyldum er kerfisbundið tortryggð, hvort sem um er að ræða börn eða konur, á meðan hamrað er á rétti geranda ofbeldis gagnvart þolendum sínum og málstað hans veitt sérstakt lögmæti með lagaframkvæmdinni. Hunsun yfirvalda á ofbeldi í nánum samböndum í forsjár- og umgengnismálum hefur leitt til þess að börnum er stefnt í alvarlega ofbeldishættu, jafnvel lífshættu. Ekkert af þessu teljum við viðunandi en það er til marks um að veruleg þörf sé á að styrkja rétt barna í lagafyrirmælum barnalaga og að nauðsynlegt sé að kveða skýrt á um vægi áhrifa heimilisofbeldis og kynferðisbrota gegn barninu og/eða nákomnum á hagsmuni barns, í sömu lögum. Þær gagnrýnisraddir innan úr stjórnkerfinu og frá áhrifafólki í samfélaginu um að samtökin Líf án ofbeldis tali fyrir andlýðræðislegri aðferðafræði hnefaréttar eða séu í einhverslags aðför gegn réttarríkinu eru tilhæfulausar. Það er vandséð hver tilgangurinn er með því að fordæma réttmæt mótmæli fólks í málum þar sem menn segjast sjálfir engin deili þekkja á málavöxtum. Starfandi formaður Lögmannafélags Íslands mætti í það minnsta mögulega þiggja eigin ráð, að láta dómstóla um að útkljá málin fyrir dómstólum, frekar en í krafti stöðu sinnar á „vegslóða“ í dagblaði fyrir hönd rúmlega þúsund félagsmanna, að þeim forspurðum. Mótmæli gegn hvers kyns ranglæti eiga sér raunar djúpar rætur í þróun lýðræðis á Íslandi, „vér mótmælum allir“ er ekki bara góður frasi í auglýsingu. Það er gömul saga og ný, að lög og réttur fara saman við réttarvitund borgaranna. Einn helsti mælikvarði á heilbrigt lýðræði er einmitt rými hins almenna borgara til að láta í sér heyra. Sjálfstæði Íslands væri vart til staðar ef ekki væri fyrir heilbrigð mótmæli borgaranna. Samræming laga og framkvæmdar þeirra fyrir dómstólum og í stjórnsýslu getur skipt sköpum ef réttarkerfið á að virka eins og því er ætlað, innan íslenskrar lögsögu. Líka fyrir konur og börn sem þolað hafa ofbeldi af hendi nákomins geranda. Við teljum enn fremur að þau sjónarmið sem heyrst hafa úr stjórnsýslunni, um að opinber gagnrýni Lífs án ofbeldis á lagaframkvæmd barnalaga, ýti undir vantraust þolenda ofbeldis til stjórnkerfisins, séu heldur ekki á rökum reist. Þvert á móti teljum við endurtekin dæmi um ósamræmi á milli löggjafarinnar og framkvæmdar hennar og hvernig áhersla á rétt barna í barnalögum til verndar frá ofbeldi í víðtækum skilningi, hefur ekki skilað sér í lagaframkvæmdina, vera til marks um að verulega þurfi að skerpa á lögunum til að tryggja að þeim sé framfylgt. Lagaframkvæmd sem vinnur í reynd gegn markmiðum laga getur heldur aldrei verið tilgangurinn með lagasetningu. Til að undirstrika það rækilega bendum við á eftirfarandi: Samræmi og sanngirni: Þegar lög og framkvæmd þeirra eru í takti, tryggir það samræmi í því hvernig lög eru túlkuð, þeim er beitt og framfylgt. Þetta samræmi löggjafar og framkvæmdar er grunnstoð sanngirni í réttarfari. Ef það er ósamræmi milli lagasetningar og stjórnsýslu þeirra laga getur það leitt til geðþóttaákvarðana, ívilnunar eða óréttlátrar málsmeðferðar, sem síðan grefur undan trausti borgaranna á réttarkerfinu. Skýrleiki og fyrirsjáanleiki: Lagframkvæmd sem er samræmd við lagaramma sem hún hvílir á, veitir borgurum og starfandi lögfræðingum skýrleika gagnvart lögum. Það gerir þessum aðilum kleift að spá fyrir um líklega niðurstöðu lagalegra aðgerða, sem síðan gerir það auðveldara að fylgja settum lögum. Þegar lögum er beitt eins og til er ætlast dregur það úr óvissu og tvískinnungi og ýtir undir upplifun um stöðugleika og fyrirsjáanleika innan samfélagsins. Að varðveita réttarríkið: Meginregla réttarríkis felur í sér að allir þurfa að lúta lögum, líka þeir sem fara með sérstakt vald til að beita lögunum. Þegar samræmi er gott á milli löggjafar og framkvæmdar hennar, styrkir það þessa meginreglu með því að tryggja að jafnvel yfirvöld fari að settum lagareglum og verklagsreglum. Það kemur í veg fyrir misbeitingu valds og viðheldur heilbrigðu eftirliti og jafnvægi innan réttarkerfisins. Skilvirkt réttlæti: Í vel samræmdu réttarkerfi er réttarferlið straumlínulagað. Þegar lög eru nákvæmlega útfærð og framfylgt eftir því, dregur það úr frekari málaferlum, dregur úr líkum á frekari lagadeilum og flýtir fyrir úrlausn ágreiningsmála. Þessi skilvirkni er nauðsynleg til að viðhalda trausti almennings á getu réttarkerfisins til að koma á réttlæti með viðunandi málshraða. Trúverðugleiki og traust almennings: Samræmi á milli löggjafar og stjórnsýslu laga stuðlar að trúverðugleika stjórnvalda í augum almennings og eykur traust á réttarkerfinu. Fólk er líklegra til að fara að lögum og reglum þegar það trúir á sanngirni og samkvæma virkni kerfisins. Á hinn bóginn er rof á milli tilgangs lagasetningar og stjórnsýslu hennar til þess fallið að rýra traust almennings til lagakerfisins, leiða til óvildar og skorts á virðingu fyrir lagasetningunni. Í meginatriðum þá er samræmi milli lagasetningar og framkvæmdar hennar grundvallaratriði til að viðhalda meginreglu um réttlæti, sanngirni og jafnræði borgaranna frammi fyrir lögum. Það tryggir að lög séu ekki bara orð á blaði heldur séu í reynd innleidd og þeim framfylgt til að þjóna hagsmunum samfélagsins. Alþjóðasamfélagið telur endurtekið mynstur í réttarákvörðun þjóðríkja um forsjá og umgengni vera áhyggjuefni,þar sem ofbeldi gegn konum í nánum samböndum sé ekki gefið nauðsynlegt vægi. Áréttað hefur verið við aðildarríki Sameinuðu þjóðanna að halda þurfi fast í meginreglu um bestu hagsmuni barnsins en einnig að verulega þurfi að rétta hlut kvenna í forsjár- og umgengnismálum sem oftar en ekki er mætt með vantrausti þegar þær greina frá ofbeldi. Þá er það gagnrýnt að þrátt fyrir sögu föður um ofbeldi gegn móður og þar með aukna ofbeldishættu fyrir barn, sé ofbeldissögu sjaldnast gefið vægi í réttarákvörðun aðildarríkja um umgengni og forsjá barna. Eftirlitsnefnd Evrópuráðsins með innleiðingu ákvæða Istanbúlsamningsins (GREVIO) lýsir óviðunandi ástandi í forsjár- og umgengnismálum þar sem heimilisofbeldi eða ofbeldi gegn börnum kemur við sögu. Skýrsla nefndarinnar um Ísland sem birt var í nóvember 2022 er í reynd áfellisdómur yfir íslenskum stjórnvöldum þar sem þungum áhyggjum er lýst af meðferð sýslumanna, dómstóla og barnaverndaryfirvalda á málum þolenda heimilis- og kynferðisofbeldis, hvað varðar forsjá og umgengni barna við foreldra sína. Ef það er raunverulega svo, að stjórnvöld telji vantraust til kerfisins vera vaxandi vandamál, ættu þau ef til vill að taka til greina hina háværu gagnrýni á málavinnslu og lagaframkvæmd í málum þolenda ofbeldis á Íslandi. Tækifæri stjórnvalda til að líta í eigin barm í stað þess að áfellast þau sem mótmæla, er núna. Höfundur er talskona og fráfarandi stjórnarkona Lífs án ofbeldis.
Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun
Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman Skoðun
Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar
Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun
Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman Skoðun