Byggjum orkuöryggi á staðreyndum Hörður Arnarson skrifar 3. janúar 2024 07:30 Sterkar vísbendingar eru um að orkuöryggi almenna markaðarins verði ógnað á árunum 2024-2026. Því upplýsti Landsvirkjun stjórnvöld um stöðuna síðastliðið haust og kallaði eftir því að þau létu greina hana. Íslendingum er að fjölga og það er hagvöxtur í landinu. Orkuþörfin á almenna markaðnum vex því um 2-3% á ári. Nú bregður hins vegar svo við að pantanir á orku í byrjun árs 2024 eru tífalt meiri, eða sem nemur 25% vexti. Landsvirkjun hefur undanfarinn áratug bent stjórnvöldum á að tryggja þurfi orkuöryggi almenna markaðarins. Hann situr ekki við sama borð og stórnotendur sem tryggt hafa sér raforku með langtímasamningum. Með lögum nr. 71/2021 um breytingu á raforkulögum nr. 65/2003 var bætt við ákvæðum um raforkuöryggi, sem síðar yrði útfært í reglugerð. Í gangi er vönduð vinna af hálfu stjórnvalda við útfærslu á reglugerðinni með aðkomu erlendra ráðgjafa og víðtæks samráðs við hagsmunaaðila. Minna framboð? Við höfum bent stjórnvöldum á mikilvægi þess að átta sig á því hvort raforkuframleiðendur væru að draga úr framboði af raforku til almenna markaðarins. Ef svo væri þyrftu stjórnvöld að skoða að heimila Landsvirkjun að forgangsraða raforkusölu til að draga úr líkum á leka á milli markaða. Þegar rætt er um leka á milli markaða er átt við að orka sem hefur til þessa verið fyrir almenna markaðinn muni mögulega ekki vera í boði á næsta ári því hún hafi verið seld annað. Þá er ekki eingöngu verið að tala um hvert orkan sem hin fyrirtækin kaupa af Landsvirkjun, fer, heldur líka hvernig aðrir raforkuframleiðendur þjónusta markaðinn. Eru þeir mögulega að draga úr framboði? Orkufyrirtæki þjóðarinnar mun á árinu 2024 forgangsraða almenna markaðnum eins og við höfum gert frá stofnun fyrirtækisins. Við erum reiðubúin að afhenda sama magn og árið 2023 og til viðbótar stóran hluta af þeim vænta vexti sem verður á markaðnum. Ef aðrir orkuframleiðendur eru tilbúnir að sinna almenna markaðnum á sama hátt, þá er orkuöryggið tryggt. Engin lagaskylda að forgangsraða almenningi Í yfirlýsingum stjórnenda HS Orku og ON um lagafrumvarp sem ætlað er að tryggja hag heimilanna fjalla þeir hvergi um hvort fyrirtækin hafi verið að draga úr framboði fyrir almenna markaðinn eða hyggist gera það, eingöngu að sú orka sem þau munu kaupa af Landsvirkjun muni öll fara inn á almenna markaðinn! Það er þó mikilvægt að hafa það í huga að það er enn ekkert í lögum sem skyldar orkuframleiðendur til að forgangsraða almenna markaðnum. Það geta verið ýmsar viðskiptalegar ástæður fyrir því að fyrirtækin ákveði að draga úr framboði inn á almenna markaðinn. Markaðshlutdeild fyrirtækisins í smásölu raforku hafi minnkað. Ný sölufyrirtæki sem ekki hafa eigin raforkuvinnslu, hafa stóraukið markaðshlutdeild sína með því að bjóða 25-30% lægra verð. Samdráttur í raforkuframleiðslu hjá fyrirtækinu. T.d. vegna ofnýtingar á auðlind eða skorts á viðhaldi. Stórnotendur bjóða þeim hærra verð. Í fullseldu raforkukerfi eins og nú er skapast hins vegar vandamál ef aðilar af þessum ástæðum eða öðrum ákveða að draga úr framboði inn á almenna markaðinn. Upphaflega frumvarpinu sem atvinnuveganefnd fjallaði um fyrir jól er ætlað að skapa möguleika til að takast á við þá stöðu ef hún kæmi upp. Hlutdeild LV á almenna markaðnum Hlutdeild Landsvirkjunar á almenna markaðnum stjórnast alfarið af öðrum orkufyrirtækjum enda erum við ekki með eigið sölufyrirtæki eins og allir hinir orkuframleiðendurnir. Við seljum eftir verðskrá sem er birt öllum viðskiptavinum. HS Orka og ON forgangsraða sinni eigin orkuvinnslu og kaupa það sem upp á vantar af Landsvirkjun. Ef þau vilja selja til annarra sölufyrirtækja er þeim í lófa lagið að bjóða hagstæðara verð en Landsvirkjun og auka þannig markaðshlutdeild sína. Samkeppnisstaða Landsvirkjunar á almenna markaðnum styrkist ekki verði lögin að veruleika eins og framkvæmdastjóri ON hefur ranglega fullyrt. Við höfum enga beina hagsmuni af því að frumvarpið eins og það var upphaflega verði samþykkt - en styðjum það eindregið vegna almannahagsmuna. Landsvirkjun getur eins og áður staðið við allar skuldbindingar sínar um afhendingu forgangsorku og stutt áfram við almenna markaðinn, hvort sem lögin verða sett eða ekki. Fyrirtækið er mjög varkárt í sínum samningum og selur aldrei meira en hægt er að standa við með góðu móti, líka í slæmum vatnsárum eins og núna. Hverjir græða á frumvarpinu og hverjir tapa? Undanfarin ár hefur Landsvirkjun séð almenna markaðnum fyrir um helmingi orkunnar og fyrirsjáanlegt er að sú hlutdeild vaxi hratt. Gallinn er sá að það er ekki hægt að selja orku sem er ekki til. Ef aðrir draga sig hratt út af almenna markaðnum er útilokað að Landsvirkjun geti bætt það upp jafnóðum. Orka er ekki hilluvara sem hægt er að sækja á lagerinn. Ef lög sem heimila forgangsröðun orku í þágu heimilanna verða ekki að veruleika og ef sú staða kæmi upp að eftirspurn væri meiri en Landsvirkjun gæti mætt vegna þess að önnur orkufyrirtæki hafa dregið úr sínu framboði, þá myndi fyrirtækið óska eftir tilboðum í þá raforku sem væri í boði og selja hæstbjóðanda, í samræmi við samkeppnislög. Ljóst er að þá munu ekki öll sölufyrirtæki með takmarkaða eigin framleiðslu fá næga orku – og verð til almennings mun hækka. Þeir sem bæta stöðu sína verði lögin sett eru fyrst og fremst heimilin og fyrirtæki í landinu önnur en nýir stórnotendur. Einnig sölufyrirtækin sem hafa takmarkaða eigin framleiðslu en þau hafa verið að stórauka markaðshlutdeild sína á síðustu árum. Þetta eru fyrirtæki eins og Straumlind, Atlantsorka, Orkusalan, N1 og fleiri slík á smásölumarkaði, sem selja beint til almennings. Staða núverandi stórnotenda breytist ekki með lögunum enda er hún tryggð með langtímasamningum. Byggjum á staðreyndum Með fyrirhuguðum lögum er hins vegar þrengt að sölufyrirtækjum sem mögulega semja við stórnotendur án þess að auka orkuframleiðslu sína. Þau geta ekki gengið að því vísu að auka orkukaup sín frá Landsvirkjun. Þau þyrftu þá líklega að beita skerðingarákvæðum í samningum sínum við stórnotendur þangað til þau hefðu aukið sína orkuvinnslu eða sagt upp samningum við þá notendur. Mikilvægt er að Orkustofnun gefist ráðrúm til að greina framboð og eftirspurn á almenna markaðnum þannig að það dragi úr þeirri upplýsingaóreiðu sem hefur því miður einkennt umræðuna síðustu vikurnar. Ef við byggjum hana á staðreyndum og gögnum, með almannahagsmuni í fyrirrúmi, verður vonandi hægt að ná lendingu sem flestir geta unað við og almenningur þarf þá ekki að hafa áhyggjur af því að fá ekki orku – eða þurfa að greiða margfalt verð fyrir hana eins og dæmin sanna víða erlendis. Höfundur er forstjóri Landsvirkjunar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hörður Arnarson Landsvirkjun Orkumál Orkuskipti Mest lesið Flokkar sem telja almenning of vitlausan til að vita hvað sé sér fyrir bestu Þórður Snær Júlíusson Skoðun Halldór 10.05.2025 Halldór Til hvers þá að segja satt? Pólitískt baktjaldamakk og upplýsingafölsun í Suðurnesjabæ Ari Gylfason Skoðun POTS er ekki tískubylgja Hanna Birna Valdimarsdóttir,Hugrún Vignisdóttir Skoðun Þétting í þágu hverra? Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Óvandaður og einhliða fréttaflutningur RÚV af stríðinu á Gaza Birgir Finnsson Skoðun Er niðurstaðan einstök? Ársreikningur Hveragerðisbæjar 2024 Friðrik Sigurbjörnsson,Eyþór H. Ólafsson Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Ægir Örn Arnarson Skoðun Orðskrípið sem bjarga á veiðigjaldinu Ólafur Adolfsson Skoðun Smábátar eru framtíðin, segir David Attenborough Kjartan Sveinsson Skoðun Skoðun Skoðun Hver á auðlindir Íslands? – Kallar á nýja og skýra löggjöf Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Þétting í þágu hverra? Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Flokkar sem telja almenning of vitlausan til að vita hvað sé sér fyrir bestu Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Til hvers þá að segja satt? Pólitískt baktjaldamakk og upplýsingafölsun í Suðurnesjabæ Ari Gylfason skrifar Skoðun POTS er ekki tískubylgja Hanna Birna Valdimarsdóttir,Hugrún Vignisdóttir skrifar Skoðun Er niðurstaðan einstök? Ársreikningur Hveragerðisbæjar 2024 Friðrik Sigurbjörnsson,Eyþór H. Ólafsson skrifar Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Ægir Örn Arnarson skrifar Skoðun Loftslagsaðgerðir eru forsenda velsældar til framtíðar – ekki valkostur: Svargrein við niðurstöðum rannsóknar sem kynnt var á Velsældarþingi í gær Laura Sólveig Lefort Scheefer skrifar Skoðun Afsökunarbeiðni til fyrri kynslóða – og þeirra sem erfa munu landið Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun 75 ár af evrópskri samheldni og samvinnu Clara Ganslandt skrifar Skoðun Sigurður Ingi í mikilli mótsögn við sjálfan sig! Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Vetrarvirkjanir Sigurður Ingi Friðleifsson skrifar Skoðun Yfirgnæfandi meirihluti vill þjóðaratkvæði Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Smábátar eru framtíðin, segir David Attenborough Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Leiðrétting veiðigjalda mun skila sér í bættum innviðum Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Efnahagslegur hagvöxtur þýðir ekki endilega samfélagslegur hagvöxtur Davíð Routley skrifar Skoðun Börn innan seilingar Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Hallarekstur í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Hvers konar Evrópuríki viljum við vera? Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Orðskrípið sem bjarga á veiðigjaldinu Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Túlkun er ekkert að fara – en hvað ætlum við að gera með hana? Birna Ragnheiðardóttir Imsland skrifar Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Kafli tvö: Eiskrandi kröfur Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Palestína er að verja sig, ekki öfugt Stefán Guðbrandsson skrifar Skoðun Óvandaður og einhliða fréttaflutningur RÚV af stríðinu á Gaza Birgir Finnsson skrifar Skoðun Lýðræði á ystu nöf: Hver er afstaða unga fólksins? Jonas Hammer skrifar Skoðun Hvað ef ég hjóla bara í vinnuna? Eiríkur Búi Halldórsson skrifar Skoðun Litlu ljósin á Gaza Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Staðreyndir eða „mér finnst“ Birta Karen Tryggvadóttir skrifar Sjá meira
Sterkar vísbendingar eru um að orkuöryggi almenna markaðarins verði ógnað á árunum 2024-2026. Því upplýsti Landsvirkjun stjórnvöld um stöðuna síðastliðið haust og kallaði eftir því að þau létu greina hana. Íslendingum er að fjölga og það er hagvöxtur í landinu. Orkuþörfin á almenna markaðnum vex því um 2-3% á ári. Nú bregður hins vegar svo við að pantanir á orku í byrjun árs 2024 eru tífalt meiri, eða sem nemur 25% vexti. Landsvirkjun hefur undanfarinn áratug bent stjórnvöldum á að tryggja þurfi orkuöryggi almenna markaðarins. Hann situr ekki við sama borð og stórnotendur sem tryggt hafa sér raforku með langtímasamningum. Með lögum nr. 71/2021 um breytingu á raforkulögum nr. 65/2003 var bætt við ákvæðum um raforkuöryggi, sem síðar yrði útfært í reglugerð. Í gangi er vönduð vinna af hálfu stjórnvalda við útfærslu á reglugerðinni með aðkomu erlendra ráðgjafa og víðtæks samráðs við hagsmunaaðila. Minna framboð? Við höfum bent stjórnvöldum á mikilvægi þess að átta sig á því hvort raforkuframleiðendur væru að draga úr framboði af raforku til almenna markaðarins. Ef svo væri þyrftu stjórnvöld að skoða að heimila Landsvirkjun að forgangsraða raforkusölu til að draga úr líkum á leka á milli markaða. Þegar rætt er um leka á milli markaða er átt við að orka sem hefur til þessa verið fyrir almenna markaðinn muni mögulega ekki vera í boði á næsta ári því hún hafi verið seld annað. Þá er ekki eingöngu verið að tala um hvert orkan sem hin fyrirtækin kaupa af Landsvirkjun, fer, heldur líka hvernig aðrir raforkuframleiðendur þjónusta markaðinn. Eru þeir mögulega að draga úr framboði? Orkufyrirtæki þjóðarinnar mun á árinu 2024 forgangsraða almenna markaðnum eins og við höfum gert frá stofnun fyrirtækisins. Við erum reiðubúin að afhenda sama magn og árið 2023 og til viðbótar stóran hluta af þeim vænta vexti sem verður á markaðnum. Ef aðrir orkuframleiðendur eru tilbúnir að sinna almenna markaðnum á sama hátt, þá er orkuöryggið tryggt. Engin lagaskylda að forgangsraða almenningi Í yfirlýsingum stjórnenda HS Orku og ON um lagafrumvarp sem ætlað er að tryggja hag heimilanna fjalla þeir hvergi um hvort fyrirtækin hafi verið að draga úr framboði fyrir almenna markaðinn eða hyggist gera það, eingöngu að sú orka sem þau munu kaupa af Landsvirkjun muni öll fara inn á almenna markaðinn! Það er þó mikilvægt að hafa það í huga að það er enn ekkert í lögum sem skyldar orkuframleiðendur til að forgangsraða almenna markaðnum. Það geta verið ýmsar viðskiptalegar ástæður fyrir því að fyrirtækin ákveði að draga úr framboði inn á almenna markaðinn. Markaðshlutdeild fyrirtækisins í smásölu raforku hafi minnkað. Ný sölufyrirtæki sem ekki hafa eigin raforkuvinnslu, hafa stóraukið markaðshlutdeild sína með því að bjóða 25-30% lægra verð. Samdráttur í raforkuframleiðslu hjá fyrirtækinu. T.d. vegna ofnýtingar á auðlind eða skorts á viðhaldi. Stórnotendur bjóða þeim hærra verð. Í fullseldu raforkukerfi eins og nú er skapast hins vegar vandamál ef aðilar af þessum ástæðum eða öðrum ákveða að draga úr framboði inn á almenna markaðinn. Upphaflega frumvarpinu sem atvinnuveganefnd fjallaði um fyrir jól er ætlað að skapa möguleika til að takast á við þá stöðu ef hún kæmi upp. Hlutdeild LV á almenna markaðnum Hlutdeild Landsvirkjunar á almenna markaðnum stjórnast alfarið af öðrum orkufyrirtækjum enda erum við ekki með eigið sölufyrirtæki eins og allir hinir orkuframleiðendurnir. Við seljum eftir verðskrá sem er birt öllum viðskiptavinum. HS Orka og ON forgangsraða sinni eigin orkuvinnslu og kaupa það sem upp á vantar af Landsvirkjun. Ef þau vilja selja til annarra sölufyrirtækja er þeim í lófa lagið að bjóða hagstæðara verð en Landsvirkjun og auka þannig markaðshlutdeild sína. Samkeppnisstaða Landsvirkjunar á almenna markaðnum styrkist ekki verði lögin að veruleika eins og framkvæmdastjóri ON hefur ranglega fullyrt. Við höfum enga beina hagsmuni af því að frumvarpið eins og það var upphaflega verði samþykkt - en styðjum það eindregið vegna almannahagsmuna. Landsvirkjun getur eins og áður staðið við allar skuldbindingar sínar um afhendingu forgangsorku og stutt áfram við almenna markaðinn, hvort sem lögin verða sett eða ekki. Fyrirtækið er mjög varkárt í sínum samningum og selur aldrei meira en hægt er að standa við með góðu móti, líka í slæmum vatnsárum eins og núna. Hverjir græða á frumvarpinu og hverjir tapa? Undanfarin ár hefur Landsvirkjun séð almenna markaðnum fyrir um helmingi orkunnar og fyrirsjáanlegt er að sú hlutdeild vaxi hratt. Gallinn er sá að það er ekki hægt að selja orku sem er ekki til. Ef aðrir draga sig hratt út af almenna markaðnum er útilokað að Landsvirkjun geti bætt það upp jafnóðum. Orka er ekki hilluvara sem hægt er að sækja á lagerinn. Ef lög sem heimila forgangsröðun orku í þágu heimilanna verða ekki að veruleika og ef sú staða kæmi upp að eftirspurn væri meiri en Landsvirkjun gæti mætt vegna þess að önnur orkufyrirtæki hafa dregið úr sínu framboði, þá myndi fyrirtækið óska eftir tilboðum í þá raforku sem væri í boði og selja hæstbjóðanda, í samræmi við samkeppnislög. Ljóst er að þá munu ekki öll sölufyrirtæki með takmarkaða eigin framleiðslu fá næga orku – og verð til almennings mun hækka. Þeir sem bæta stöðu sína verði lögin sett eru fyrst og fremst heimilin og fyrirtæki í landinu önnur en nýir stórnotendur. Einnig sölufyrirtækin sem hafa takmarkaða eigin framleiðslu en þau hafa verið að stórauka markaðshlutdeild sína á síðustu árum. Þetta eru fyrirtæki eins og Straumlind, Atlantsorka, Orkusalan, N1 og fleiri slík á smásölumarkaði, sem selja beint til almennings. Staða núverandi stórnotenda breytist ekki með lögunum enda er hún tryggð með langtímasamningum. Byggjum á staðreyndum Með fyrirhuguðum lögum er hins vegar þrengt að sölufyrirtækjum sem mögulega semja við stórnotendur án þess að auka orkuframleiðslu sína. Þau geta ekki gengið að því vísu að auka orkukaup sín frá Landsvirkjun. Þau þyrftu þá líklega að beita skerðingarákvæðum í samningum sínum við stórnotendur þangað til þau hefðu aukið sína orkuvinnslu eða sagt upp samningum við þá notendur. Mikilvægt er að Orkustofnun gefist ráðrúm til að greina framboð og eftirspurn á almenna markaðnum þannig að það dragi úr þeirri upplýsingaóreiðu sem hefur því miður einkennt umræðuna síðustu vikurnar. Ef við byggjum hana á staðreyndum og gögnum, með almannahagsmuni í fyrirrúmi, verður vonandi hægt að ná lendingu sem flestir geta unað við og almenningur þarf þá ekki að hafa áhyggjur af því að fá ekki orku – eða þurfa að greiða margfalt verð fyrir hana eins og dæmin sanna víða erlendis. Höfundur er forstjóri Landsvirkjunar.
Flokkar sem telja almenning of vitlausan til að vita hvað sé sér fyrir bestu Þórður Snær Júlíusson Skoðun
Til hvers þá að segja satt? Pólitískt baktjaldamakk og upplýsingafölsun í Suðurnesjabæ Ari Gylfason Skoðun
Er niðurstaðan einstök? Ársreikningur Hveragerðisbæjar 2024 Friðrik Sigurbjörnsson,Eyþór H. Ólafsson Skoðun
Skoðun Flokkar sem telja almenning of vitlausan til að vita hvað sé sér fyrir bestu Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Til hvers þá að segja satt? Pólitískt baktjaldamakk og upplýsingafölsun í Suðurnesjabæ Ari Gylfason skrifar
Skoðun Er niðurstaðan einstök? Ársreikningur Hveragerðisbæjar 2024 Friðrik Sigurbjörnsson,Eyþór H. Ólafsson skrifar
Skoðun Loftslagsaðgerðir eru forsenda velsældar til framtíðar – ekki valkostur: Svargrein við niðurstöðum rannsóknar sem kynnt var á Velsældarþingi í gær Laura Sólveig Lefort Scheefer skrifar
Skoðun Afsökunarbeiðni til fyrri kynslóða – og þeirra sem erfa munu landið Arnar Þór Jónsson skrifar
Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Efnahagslegur hagvöxtur þýðir ekki endilega samfélagslegur hagvöxtur Davíð Routley skrifar
Skoðun Túlkun er ekkert að fara – en hvað ætlum við að gera með hana? Birna Ragnheiðardóttir Imsland skrifar
Skoðun Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar
Flokkar sem telja almenning of vitlausan til að vita hvað sé sér fyrir bestu Þórður Snær Júlíusson Skoðun
Til hvers þá að segja satt? Pólitískt baktjaldamakk og upplýsingafölsun í Suðurnesjabæ Ari Gylfason Skoðun
Er niðurstaðan einstök? Ársreikningur Hveragerðisbæjar 2024 Friðrik Sigurbjörnsson,Eyþór H. Ólafsson Skoðun