Styðjum við konur á breytingaskeiði og eftir tíðahvörf Harpa Lind Hilmarsdóttir skrifar 6. febrúar 2024 09:00 Breytingaskeiðið og tíðahvörf eru náttúrulegt ferli sem allar konur ganga í gegnum. Á þessum tíma kemur flökt á kvenhormónin estrógen og prógesterone sem getur valdið því að sumar konur upplifa truflandi einkenni sem hafa áhrif á lífsgæði þeirra. Þetta hormónaflökt getur haft áhrif á öll líffærakerfin okkar. Allar frumur líkamans eru með estrógen viðtaka, sem gerir það að verkum að einkennin geta verið misjöfn eins og þau eru mörg. Ekki er til ein uppskrift af breytingaskeiðinu og engin kona upplifir það eins. Það eru margir þættir sem spila inn í upplifun hverrar og einnar konu eins og t.d. erfðir, umhverfi, áfallasaga og heilsufarssaga. Þriðjungur kvenna finnur lítil sem engin einkenni. Um einn þriðji kvenna upplifir þetta tímabil mjög erfitt bæði andlega og líkamlega. Þessi hópur kvenna upplifir einkenni sem hafa veruleg áhrif á lífsgæði. Það sem konur upplifa mest truflandi eru andlegu einkennin eins og orkuleysi, kvíði, depurð, flatneskja, innri spenna, svefntruflanir og nætursviti. Konur lýsa því oft að þær þekki sjálfar sig ekki lengur, ráði ekki eins vel við hlutina og upplifi að áhrifin teygi sig út í makasambandið, fjölskylduna, atvinnuna og fleira. Í starfi mínu hitti ég daglega konur sem eru að upplifa það truflandi einkenni að þeim finnst þær hafa misst tökin á heilsunni og hafa ekki orku í neitt annað en að sinna vinnunni. Þessu fylgir vanlíðan og sektarkennd. Konur grípa í óheilsusamlegan mat og kaffi til þess að fá skyndiorku og nota svo oft áfengi til þess að ná sér niður. Þetta getur orðið vítahringur sem er ekki ákjósanlegur þegar horft er til framtíðarheilsu. Rannsóknir hafa sýnt að eftir tíðahvörf aukast líkurnar á ýmsum sjúkdómum eins og t.d. sykursýki, hjarta- og æðasjúkdómum, beinþynningu, þunglyndi og ýmsum krabbameinum. Til þess að konur geti dregið úr líkum á því að veikjast af þessum sjúkdómum þurfa þær að geta sinnt heilbrigðum lífsstíl. Lifestyle Medicine er gagnreynd lífsstílslækningarnálgun og byggir fræði sín á 6 hornsteinum heilsunnar: Andleg vellíðan Félagsleg tengsl/heilbrigð sambönd Svefn Næring Hreyfing Að halda skaðlegum efnum í lágmarki /eins og tóbaki, áfengi, eiturefnum og of mikilli skjánotkun Fyrir konur sem upplifa mikil og truflandi áhrif breytingaskeiðsins getur verið mikil áskorun að sinna þessum þáttum. Konur lýsa því oft að þær vanti bensín á tankinn. Dr. Lisa Mosconi, sem er sérfræðingur í taugavísindum, hefur lagt mikla vinnu í rannsóknir á heila kvenna á breytingaskeiðinu og í kringum tíðahvörf. Dr. Mosconi segir kvenhormónið estrógen virka eins og bensín fyrir heilann. Þær neikvæðu afleiðingar sem við sjáum gjarnan hjá konum, sem eru að upplifa truflandi einkenni, eru andlega vanlíðan, félagslega einangrun, svefnvandamál, þyngdaraukningu og þær hafa ekki orku í að hreyfa sig. Þetta eru allt þættir sem auka líkurnar á ýmsum sjúkdómum eins og sykursýki, hjartasjúkdómum og ýmsum krabbameinum og þar á meðal brjóstakrabbameini. Hvað geta konur gert? Heildræn nálgun á breytingaskeiði og eftir tíðahvörf er lykilatriði. Næring, hreyfing, svefn og streitustjórnun eru þeir þættir sem allar konur þurfa að huga að. Hormónauppbótarmeðferð hefur sýnt sig að geti stutt við konur á þessu tímabili. Konur upplifa gjarnan að þær fái bensínið á tankinn sem þær vantaði. Þær konur sem eru að upplifa svefnleysi finna oft að svefninn lagast og það eitt og sér hefur gríðarleg áhrif á almenna líðan og orku. Þó er mikilvægt að hafa í huga að hormónauppbótarmeðferð er ekki töfralausn og ber að taka alla þættina inn í heilsupúslið svo að útkoman verði sem best. Ef konur vilja skoða möguleikann á hormónauppbótarmeðferð er mikilvægt að taka upplýsta ákvörðun með fagaðila sem er vel að sér í þeim efnum. Samkvæmt leiðbeiningum NICE er hormónauppbótarmeðferð kostur sem á að velja fram yfir þunglyndis- og kvíðalyf fyrir konur sem eru að upplifa depurð á breytingaskeiði og í kringum tíðahvörf. Ef konan á heimilinu er ekki heil heilsu getur það haft mikil áhrif á hana sjálfa, fjölskyldu hennar og atvinnu. Þegar við setjum kvenheilsu í forgang hefur það margföld jákvæð áhrif á samfélagið í heild. Hlustum á konur, veitum þeim fræðslu og hjálpum þeim að taka upplýsta ákvörðun. Höfundur er hjúkrunarfræðingur sem sinnir konum á breytingaskeiði, heilsumarkþjálfi, meistaranemi HÍ með áherslu á breytingaskeiðið og nemandi í Lifestyle Medicine frá British Society of Lifestyle Medicine. Heimildir: 09-BMS-TfC-NICE-Menopause-Diagnosis-and-Management-from-Guideline-to-Practice-Guideline-Summary-NOV2022-A.pdf (thebms.org.uk) About this information | Information for the public | Menopause: diagnosis and management | Guidance | NICE BSLM - Transforming Healthcare Through Lifestyle Medicine XX Brain – Lisa Mosconi 2021 (ný bók á leiðinni frá Lisu Mosconi 12.mars 2024 sem heitir Menopause Brain) Estrogen Matters, Avrum Blooming 2018. (von er á endurbættri útgáfu í sept 2024) Refai, M., Mardanpour, S., Masoumi, S. Z, og Parsa, P. (2022). Women‘s experience in the transition to menopause: a qualitative research. British Menopaues Society Women‘s Health, 1. 53. doi: 10.1186/s12905-022-01633-0. Duralde, E. R., Sobel, T. H. og Manson, J. E. (2023). Management of perimenopausal and menopausal symptoms. BMJ (Clinical Research Ed.), 382, e072612-072612. https://doi.org/10.1136/bmj-2022-072612 O'Reilly, K., McDermid, F., McInnes, S. og Peters, K. (2023). An exploration of women‘s knowledge and experience of perimenopause and menopause: An integrative literature review. Journal of Clinical Nursing, 32(15-16), 4528- 4540. https://doi.org/10.1111/jocn.16568 Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilbrigðismál Heilsa Kvenheilsa Mest lesið Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason Skoðun Skoðun Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Hvað hefur Ísland gert? Katla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Taugatýpísk forréttindi Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Hver er ég og hvert er ég að fara? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Þeir borga sem nota! Tómas Kristjánsson skrifar Skoðun Að hjálpa fólki að standa á eigin fótum Jón Þór Kristjánsson skrifar Skoðun Samkennd samfélags Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun „Heimferða- og fylgdadeild“ Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Til varnar mennsku kúgarans Hans Alexander Margrétarson Hansen skrifar Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens skrifar Skoðun Engum til sóma Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Vernd náttúrunnar er ákvörðun Eva Dögg Davíðsdóttir skrifar Skoðun Hver er okkar ábyrgð á ofbeldi meðal barna Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir skrifar Sjá meira
Breytingaskeiðið og tíðahvörf eru náttúrulegt ferli sem allar konur ganga í gegnum. Á þessum tíma kemur flökt á kvenhormónin estrógen og prógesterone sem getur valdið því að sumar konur upplifa truflandi einkenni sem hafa áhrif á lífsgæði þeirra. Þetta hormónaflökt getur haft áhrif á öll líffærakerfin okkar. Allar frumur líkamans eru með estrógen viðtaka, sem gerir það að verkum að einkennin geta verið misjöfn eins og þau eru mörg. Ekki er til ein uppskrift af breytingaskeiðinu og engin kona upplifir það eins. Það eru margir þættir sem spila inn í upplifun hverrar og einnar konu eins og t.d. erfðir, umhverfi, áfallasaga og heilsufarssaga. Þriðjungur kvenna finnur lítil sem engin einkenni. Um einn þriðji kvenna upplifir þetta tímabil mjög erfitt bæði andlega og líkamlega. Þessi hópur kvenna upplifir einkenni sem hafa veruleg áhrif á lífsgæði. Það sem konur upplifa mest truflandi eru andlegu einkennin eins og orkuleysi, kvíði, depurð, flatneskja, innri spenna, svefntruflanir og nætursviti. Konur lýsa því oft að þær þekki sjálfar sig ekki lengur, ráði ekki eins vel við hlutina og upplifi að áhrifin teygi sig út í makasambandið, fjölskylduna, atvinnuna og fleira. Í starfi mínu hitti ég daglega konur sem eru að upplifa það truflandi einkenni að þeim finnst þær hafa misst tökin á heilsunni og hafa ekki orku í neitt annað en að sinna vinnunni. Þessu fylgir vanlíðan og sektarkennd. Konur grípa í óheilsusamlegan mat og kaffi til þess að fá skyndiorku og nota svo oft áfengi til þess að ná sér niður. Þetta getur orðið vítahringur sem er ekki ákjósanlegur þegar horft er til framtíðarheilsu. Rannsóknir hafa sýnt að eftir tíðahvörf aukast líkurnar á ýmsum sjúkdómum eins og t.d. sykursýki, hjarta- og æðasjúkdómum, beinþynningu, þunglyndi og ýmsum krabbameinum. Til þess að konur geti dregið úr líkum á því að veikjast af þessum sjúkdómum þurfa þær að geta sinnt heilbrigðum lífsstíl. Lifestyle Medicine er gagnreynd lífsstílslækningarnálgun og byggir fræði sín á 6 hornsteinum heilsunnar: Andleg vellíðan Félagsleg tengsl/heilbrigð sambönd Svefn Næring Hreyfing Að halda skaðlegum efnum í lágmarki /eins og tóbaki, áfengi, eiturefnum og of mikilli skjánotkun Fyrir konur sem upplifa mikil og truflandi áhrif breytingaskeiðsins getur verið mikil áskorun að sinna þessum þáttum. Konur lýsa því oft að þær vanti bensín á tankinn. Dr. Lisa Mosconi, sem er sérfræðingur í taugavísindum, hefur lagt mikla vinnu í rannsóknir á heila kvenna á breytingaskeiðinu og í kringum tíðahvörf. Dr. Mosconi segir kvenhormónið estrógen virka eins og bensín fyrir heilann. Þær neikvæðu afleiðingar sem við sjáum gjarnan hjá konum, sem eru að upplifa truflandi einkenni, eru andlega vanlíðan, félagslega einangrun, svefnvandamál, þyngdaraukningu og þær hafa ekki orku í að hreyfa sig. Þetta eru allt þættir sem auka líkurnar á ýmsum sjúkdómum eins og sykursýki, hjartasjúkdómum og ýmsum krabbameinum og þar á meðal brjóstakrabbameini. Hvað geta konur gert? Heildræn nálgun á breytingaskeiði og eftir tíðahvörf er lykilatriði. Næring, hreyfing, svefn og streitustjórnun eru þeir þættir sem allar konur þurfa að huga að. Hormónauppbótarmeðferð hefur sýnt sig að geti stutt við konur á þessu tímabili. Konur upplifa gjarnan að þær fái bensínið á tankinn sem þær vantaði. Þær konur sem eru að upplifa svefnleysi finna oft að svefninn lagast og það eitt og sér hefur gríðarleg áhrif á almenna líðan og orku. Þó er mikilvægt að hafa í huga að hormónauppbótarmeðferð er ekki töfralausn og ber að taka alla þættina inn í heilsupúslið svo að útkoman verði sem best. Ef konur vilja skoða möguleikann á hormónauppbótarmeðferð er mikilvægt að taka upplýsta ákvörðun með fagaðila sem er vel að sér í þeim efnum. Samkvæmt leiðbeiningum NICE er hormónauppbótarmeðferð kostur sem á að velja fram yfir þunglyndis- og kvíðalyf fyrir konur sem eru að upplifa depurð á breytingaskeiði og í kringum tíðahvörf. Ef konan á heimilinu er ekki heil heilsu getur það haft mikil áhrif á hana sjálfa, fjölskyldu hennar og atvinnu. Þegar við setjum kvenheilsu í forgang hefur það margföld jákvæð áhrif á samfélagið í heild. Hlustum á konur, veitum þeim fræðslu og hjálpum þeim að taka upplýsta ákvörðun. Höfundur er hjúkrunarfræðingur sem sinnir konum á breytingaskeiði, heilsumarkþjálfi, meistaranemi HÍ með áherslu á breytingaskeiðið og nemandi í Lifestyle Medicine frá British Society of Lifestyle Medicine. Heimildir: 09-BMS-TfC-NICE-Menopause-Diagnosis-and-Management-from-Guideline-to-Practice-Guideline-Summary-NOV2022-A.pdf (thebms.org.uk) About this information | Information for the public | Menopause: diagnosis and management | Guidance | NICE BSLM - Transforming Healthcare Through Lifestyle Medicine XX Brain – Lisa Mosconi 2021 (ný bók á leiðinni frá Lisu Mosconi 12.mars 2024 sem heitir Menopause Brain) Estrogen Matters, Avrum Blooming 2018. (von er á endurbættri útgáfu í sept 2024) Refai, M., Mardanpour, S., Masoumi, S. Z, og Parsa, P. (2022). Women‘s experience in the transition to menopause: a qualitative research. British Menopaues Society Women‘s Health, 1. 53. doi: 10.1186/s12905-022-01633-0. Duralde, E. R., Sobel, T. H. og Manson, J. E. (2023). Management of perimenopausal and menopausal symptoms. BMJ (Clinical Research Ed.), 382, e072612-072612. https://doi.org/10.1136/bmj-2022-072612 O'Reilly, K., McDermid, F., McInnes, S. og Peters, K. (2023). An exploration of women‘s knowledge and experience of perimenopause and menopause: An integrative literature review. Journal of Clinical Nursing, 32(15-16), 4528- 4540. https://doi.org/10.1111/jocn.16568
Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir Skoðun
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar
Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar
Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir Skoðun