Sóknarfæri Menntasjóðs námsmanna Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar 22. febrúar 2024 10:31 Áskoranir í menntakerfinu eru fjölmargar, á háskólastiginu skortir okkur fjölbreyttari hópa í fjölbreyttara nám. Við viljum fjárfesta í menntakerfinu, samfélaginu öllu til heilla, því menntakerfið er besta verkfærið til að tryggja jöfn tækifæri og áframhaldandi farsæld í íslensku samfélagi. Í gær ræddum við á Alþingi skýrslu um mat á endurskoðun laga um Menntasjóð námsmanna að frumkvæði háskóla-, iðnaðar-, og nýsköpunarráðherra Áslaugar Örnu Sigurbjörnsdóttur. Skýrslan er umfangsmikil um þær breytingar sem gerðar voru á námslánakerfinu 2020 en í skýrslunni kemur fram að markmið laganna um að tryggja skuli jöfn tækifæri til náms sé í hættu. Gera verði breytingar á kerfinu svo markmiðið náist. Kostnaður við yfirbyggingu 20% af öllum framlögum ríkisins við námsaðstoð í gegnum Menntasjóð fer í yfirbyggingu og regluverk sjóðsins. Hér er augljóst tækifæri til umbóta. Það er vont að fjármagn sem annars færi í að styðja við námsmenn fari í að halda utan um umfangsmikinn rekstur sjóðsins. Orðið er flóknara að rýna í fjármagnsskipan Menntasjóðsins, eins og segir í skýrslunni, þar sem flækjustigið hefur aukist til muna. Það er ekki gott mál að rekstrarkostnaður sjóðsins hafi ekki lækkað þrátt fyrir að lántökum hafi fækkað. Þá kemur fram í skýrslunni að ekki sé hægt að hagræða innan þeirra reglna sem nú eru í gildi, handavinnan við nýja kerfið og flækjustigið við úthlutun lána og yfirferð á réttindum námsfólks er það mikið. Endurskoðun laga ætti fyrst og fremst að fela í sér einföldun á kerfinu. Forgangsröðum breytingum á Menntasjóðnum til þess að leysa þessa fjármuni úr læðingi. Vaxtaumhverfi námslána Með þeim breytingum sem gerðar voru á kerfinu hefur efnahagsástandið mikil áhrif á þróun á greiðslubyrði lánþega og hefur verðbólgan hefur lagst harkalega á þá. Þessi óvissa dregur úr gagnsæi námsaðstoðar ríkisins, sem hlýtur að endurspeglast í því hve fáir sjá það sem raunhæfan kost að taka námslán. Stúdentar mótmæla svo harðlega vaxtaálaginu, og það verður að svara þeirri spurningu, hvort sanngjarnt sé að leggja á herðar stúdenta byrðarnar af væntu afföllum námslána, sem skapar enn meiri óvissu um afborgun lánanna. Þetta var kostnaður sem ríkið tók áður í fangið. Auðvitað þarf slíkt að skoðast í stóra samhenginu, en ég tel að þessu verði stjórnvöld að svara. Kostir og gallar aukins fjarnáms Við þurfum að eiga hreinskilið samtal um samspil aukins framboðs fjarnáms og mikillar atvinnuþáttöku nemenda. Erum við að ýta eftir frekara fjarnámi til þess að ýta undir frekari atvinnuþátttöku nemenda? Öflugt fjarnám er gríðarlega mikilvægt verkfæri til að hækka menntunarstig íbúa á landsbyggðinni. Undirrituð er og verður alltaf talsmaður öflugs fjarnáms sem verkfæris til að ná til þeirra sem búa í dreifðari byggðum. Rannsóknir sýna að nemendur sem læra í heimabyggð eru líklegri til að festa búsetu þar. Því er til mikils að vinna, viljum við halda blómlegri byggð um landið allt. Þó er það svoað stór hluti, jafnvel meirihluti, þeirra sem sækja fjarnám í háskóla á landsbyggðinni eru íbúar höfuðborgarsvæðisins. Er ekki eitthvað skakkt við þá mynd? Ráðherra boðar breytingar Skýrslan sýnir að nauðsynlegt er að grípa inn í kerfið að svo stöddu til að ná þeim markmiðum sem við settum okkur með breytingum á kerfinu. Það var því fagnaðarefni að ráðherra tilkynnti í umræðum um skýrslu um Menntasjóð á Alþingi í gær að hún hyggist bregðast við ábendingum skýrslunnar og leggja fram breytingar strax í vor og stærri breytingar fylgi síðan á eftir. Stúdentar eru stór hópur sem er jafn ólíkur og þau eru mörg. Það er því mismunandi áherslur hjá mismunandi hópum. Sumir vilja ekkert frítekjumark, aðrir vilja fasta lága vexti og aðrir vilja hærri grunnframfærslu. Við leitum af hinum gullna meðalvegi einmitt vegna þess að við viljum sem fjölbreyttastan hópinn í nám og því þurfum við fjölbreyttar leiðir til að ná því markmiði. Verð ég að slá þann varnagla hér að þær aðgerðir sem gripið verður til verði ekki til þess að flækja kerfið. Kerfið er nú þegar allt, allt of flókið. Leggja verður höfuðáherslu á að kerfið verði skilvirkara, gagnsærra og þjóni fyrst og fremst hagsmunum stúdenta. Höfundur er þingmaður Sjálfstæðisflokksins Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Berglind Ósk Guðmundsdóttir Hagsmunir stúdenta Námslán Skóla - og menntamál Mest lesið Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson Skoðun Sættir þú þig við þetta? Jón Pétur Zimsen Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson Skoðun Augnablikið Magnús Jóhann Hjartarson Skoðun Alþingi gleymir aftur fötluðum börnum Lúðvík Júlíusson Skoðun Tölum um stóra valdaframsalsmálið Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir Skoðun Það þarf ekki að biðjast afsökunar á því að segja satt Þórður Snær Júlíusson Skoðun Gott frumvarp, en hvað með verklagið? Bogi Ragnarsson Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson Skoðun Skoðun Skoðun Virði barna og ungmenna Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Sættir þú þig við þetta? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Alþingi gleymir aftur fötluðum börnum Lúðvík Júlíusson skrifar Skoðun Lægri gjöld, fleiri tækifæri Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Tölum um stóra valdaframsalsmálið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson skrifar Skoðun Öflugar varnir krefjast stöndugra fréttamiðla Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Gott frumvarp, en hvað með verklagið? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Augnablikið Magnús Jóhann Hjartarson skrifar Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir skrifar Skoðun Það þarf ekki að biðjast afsökunar á því að segja satt Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Lífeyrissjóðirnir og Íslandsbanki, hluthafafundur á mánudag Bolli Héðinsson skrifar Skoðun „Þegar arkitektinn fer á flug“ - opinber umræða á villigötum Eyrún Arnarsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfið þarf stjórnvöld með bein í nefinu Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Börn eru hvorki veiðigjöld né öryggis- og varnarmál Grímur Atlason skrifar Skoðun Í vörn gegn sjálfum sér? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Mig langar að byggja heim með frið og umlykja með ást Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þjóðin stendur með sjúkraliðum Sandra B. Franks skrifar Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar Skoðun Ísland gjaldþrota vegna fatlaðs fólks? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Veiðigjöld, gaslýsingar og valdníðsla Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson skrifar Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar Skoðun Árið 2023 kemur aldrei aftur Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Trumpistar eru víða Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Fasteignagjöld eru lág í Reykjavík Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Gerræðisleg áform í anda Ráðstjórnarríkjanna Guðmundur Fertram Sigurjónsson skrifar Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar Skoðun Nýbakaðir foreldrar og óbökuð loforð Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Þegar bráðamóttakan drepur þig hraðar Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir skrifar Sjá meira
Áskoranir í menntakerfinu eru fjölmargar, á háskólastiginu skortir okkur fjölbreyttari hópa í fjölbreyttara nám. Við viljum fjárfesta í menntakerfinu, samfélaginu öllu til heilla, því menntakerfið er besta verkfærið til að tryggja jöfn tækifæri og áframhaldandi farsæld í íslensku samfélagi. Í gær ræddum við á Alþingi skýrslu um mat á endurskoðun laga um Menntasjóð námsmanna að frumkvæði háskóla-, iðnaðar-, og nýsköpunarráðherra Áslaugar Örnu Sigurbjörnsdóttur. Skýrslan er umfangsmikil um þær breytingar sem gerðar voru á námslánakerfinu 2020 en í skýrslunni kemur fram að markmið laganna um að tryggja skuli jöfn tækifæri til náms sé í hættu. Gera verði breytingar á kerfinu svo markmiðið náist. Kostnaður við yfirbyggingu 20% af öllum framlögum ríkisins við námsaðstoð í gegnum Menntasjóð fer í yfirbyggingu og regluverk sjóðsins. Hér er augljóst tækifæri til umbóta. Það er vont að fjármagn sem annars færi í að styðja við námsmenn fari í að halda utan um umfangsmikinn rekstur sjóðsins. Orðið er flóknara að rýna í fjármagnsskipan Menntasjóðsins, eins og segir í skýrslunni, þar sem flækjustigið hefur aukist til muna. Það er ekki gott mál að rekstrarkostnaður sjóðsins hafi ekki lækkað þrátt fyrir að lántökum hafi fækkað. Þá kemur fram í skýrslunni að ekki sé hægt að hagræða innan þeirra reglna sem nú eru í gildi, handavinnan við nýja kerfið og flækjustigið við úthlutun lána og yfirferð á réttindum námsfólks er það mikið. Endurskoðun laga ætti fyrst og fremst að fela í sér einföldun á kerfinu. Forgangsröðum breytingum á Menntasjóðnum til þess að leysa þessa fjármuni úr læðingi. Vaxtaumhverfi námslána Með þeim breytingum sem gerðar voru á kerfinu hefur efnahagsástandið mikil áhrif á þróun á greiðslubyrði lánþega og hefur verðbólgan hefur lagst harkalega á þá. Þessi óvissa dregur úr gagnsæi námsaðstoðar ríkisins, sem hlýtur að endurspeglast í því hve fáir sjá það sem raunhæfan kost að taka námslán. Stúdentar mótmæla svo harðlega vaxtaálaginu, og það verður að svara þeirri spurningu, hvort sanngjarnt sé að leggja á herðar stúdenta byrðarnar af væntu afföllum námslána, sem skapar enn meiri óvissu um afborgun lánanna. Þetta var kostnaður sem ríkið tók áður í fangið. Auðvitað þarf slíkt að skoðast í stóra samhenginu, en ég tel að þessu verði stjórnvöld að svara. Kostir og gallar aukins fjarnáms Við þurfum að eiga hreinskilið samtal um samspil aukins framboðs fjarnáms og mikillar atvinnuþáttöku nemenda. Erum við að ýta eftir frekara fjarnámi til þess að ýta undir frekari atvinnuþátttöku nemenda? Öflugt fjarnám er gríðarlega mikilvægt verkfæri til að hækka menntunarstig íbúa á landsbyggðinni. Undirrituð er og verður alltaf talsmaður öflugs fjarnáms sem verkfæris til að ná til þeirra sem búa í dreifðari byggðum. Rannsóknir sýna að nemendur sem læra í heimabyggð eru líklegri til að festa búsetu þar. Því er til mikils að vinna, viljum við halda blómlegri byggð um landið allt. Þó er það svoað stór hluti, jafnvel meirihluti, þeirra sem sækja fjarnám í háskóla á landsbyggðinni eru íbúar höfuðborgarsvæðisins. Er ekki eitthvað skakkt við þá mynd? Ráðherra boðar breytingar Skýrslan sýnir að nauðsynlegt er að grípa inn í kerfið að svo stöddu til að ná þeim markmiðum sem við settum okkur með breytingum á kerfinu. Það var því fagnaðarefni að ráðherra tilkynnti í umræðum um skýrslu um Menntasjóð á Alþingi í gær að hún hyggist bregðast við ábendingum skýrslunnar og leggja fram breytingar strax í vor og stærri breytingar fylgi síðan á eftir. Stúdentar eru stór hópur sem er jafn ólíkur og þau eru mörg. Það er því mismunandi áherslur hjá mismunandi hópum. Sumir vilja ekkert frítekjumark, aðrir vilja fasta lága vexti og aðrir vilja hærri grunnframfærslu. Við leitum af hinum gullna meðalvegi einmitt vegna þess að við viljum sem fjölbreyttastan hópinn í nám og því þurfum við fjölbreyttar leiðir til að ná því markmiði. Verð ég að slá þann varnagla hér að þær aðgerðir sem gripið verður til verði ekki til þess að flækja kerfið. Kerfið er nú þegar allt, allt of flókið. Leggja verður höfuðáherslu á að kerfið verði skilvirkara, gagnsærra og þjóni fyrst og fremst hagsmunum stúdenta. Höfundur er þingmaður Sjálfstæðisflokksins
Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir Skoðun
Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson Skoðun
Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson skrifar
Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir skrifar
Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar
Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar
Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar
Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir Skoðun
Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson Skoðun