Við Píratar héldum á dögunum málþing um húsnæðismál með það fyrir augum að velta upp spurningunni hvað við getum gert til styttri tíma? Sem og að velta því upp hvort hægt sé að stytta tímalínur og auka mögulega aðgengi að því húsnæði sem þegar er til. Við fengum til okkar góða fyrirlesara frá Húsnæðis- og mannvirkjastofnun, Samtökum iðnaðarins og Leigjendasamtökunumð sem lögðu hver fram sinn vinkil á vandamálinu og hvað við getum gert. Við fengum yfirferð. Það er óhætt að segja að umræðan hafi verið lífleg og fróðleg. Í lokin voru pallborðsumræður fyrirlesara og annarra góðra gesta sem gerðu efninu mjög góð skil. Ekki voru öll sammála um lausn vandans en alger samhljómur var um að vandinn er brýnn og nauðsynlegt að leysa hann.
Byggjum bara meira
Það er ljóst að við þurfum að byggja meira, við erum enn að súpa seyðið af þeim árum upp úr hruninu þar sem ekkert var byggt. Því miður sýna tölurnar það að við erum bara ekki að byggja nóg til að uppfylla eftirspurn og ef horft er nokkur ár fram í tímann benda tölur til að við drögumst enn meira aftur úr. En tímalína byggingaframkvæmda er bara því miður þannig að það sem við byggjum núna mun ekki nýtast fyrr en eftir nokkur ár. Börnum fækkar hlutfallslega hér á landi en öldruðum fjölgar og íbúðaþörfin eykst því stöðugt. Við þurfum því að bregðast við strax en halda uppbyggingunni áfram á sama tíma
Húsnæðið er allt of dýrt
Það er alveg ljóst að húsnæði er allt of dýrt. Séu síðustu tveir til þrír áratugir skoðaðir hefur húsnæði hækkað margfalt á við verðlag og stór hluti þeirrar þróunar hefur orðið á síðustu 5 árum. Þrátt fyrir að laun hafi líka hækkað umfram verðlag, og hagur þeirra sem eiga húsnæði því vænkast nokkuð, hefur húsnæðisverð hækkað margfalt á við laun. Hagstjórnarákvarðanir hafa þrýst húsnæðisverði upp umfram aðrar verðlagshækkanir. Þeim fækkar sífellt sem eignast eigið húsnæði og æ fleiri eiga tvær, þrjár eða jafnvel enn fleiri íbúðir.
Byggjum vel
Hvernig sem við tökumst á við vandann getum við ekki leyft okkur að draga úr gæðum húsnæðisins. Við verðum að tryggja að hvort tveggja við nýbyggingu og viðhald húsnæðis sé húsnæði hérlendis í stakk búið til að takast á við íslenska veðráttu. Því miður virðist hafa orðið rof í byggingarannsóknum í kjölfar niðurlagningar Rannsóknarstofnunar byggingariðnaðarins auk þess sem verktökum sem starfa áratugum saman og byggja mörg hús fer fækkandi og í stað þeirra koma stök verkefni byggð á undirverktöku. Hættan er sú að þetta hafi í för með sér verri gæði húsnæðis og meiri áhættu fyrir neytendur sem kaupa nýtt húsnæði.
Leigjendur í afar slæmri stöðu
Á Húsnæðisþinginu kom einnig fram að staða leigjenda er slæm. Mikil hækkun leigu, jafnvel mánaðarlega, lítið öryggi og leigjendur oft að flytja og geta gjarnan ekki tryggt sér húsnæði í þeim hverfum sem þeir vilja. Þetta getur haft slæm áhrif á heilsu leigjenda, valdið kvíða og komið niður á möguleikum til félagslegrar þátttöku og almenns framgangs í lífinu. Það er erfitt að þurfa að leigja húsnæði sem hentar engan veginn þegar ekkert annað býðst. Eftir því sem fleiri eignir rata til þeirra sem eiga eignir fyrir eða lögaðila stækkar sá hópur sem leigir og við verðum að tryggja komandi kynslóðum möguleikann á öruggri búsetu. Annars er hætt við að þær leiti erlendis til að tryggja sér öryggi í húsnæðismálum.
Hvað er þá til ráða?
Margar tillögur komu að því hvað við ættum að gera núna. Margar liggja þegar fyrir í hvítbók um húsnæðismál, eins og:
- Hærri fasteignagjöld á íbúðir sem ekki eru nýttar til búsetu
- Útgreiðsla hlutdeildarlán á framkvæmdatíma,
- Beina húsnæðisstuðningi að tekjulágum og fyrstu kaupendum frekar en almennum kaupendum
- Skýra regluverk um gististarfsemi
- Fjölga byggingarhæfum lóðum
- Tímabinda uppbyggingarheimildir
- Styrkja tæknilega grunninnviði
Aðrar tillögur snúa að byggingarumhverfi og fjármögnun framkvæmda. Til dæmis voru lækkun endurgreiðslu virðisaukaskatts af vinnu, stytting tímalína og takmarkað aðgengi að hlutdeildarlánum gagnrýnd. Af einföldum tillögum má nefna takmarkanir á hækkun leigu, takmarkanir á skammtímaleigu, aukið aðgengi að félagslegu húsnæði og fleira. Grunnvandamálið er þó að húsnæði á ekki að vera pólitískt þrætuepli heldur þarf að vera víð samstaða á Alþingi og í sveitarstjórum um að vinna hratt og vel að lausnum.
Húsnæðismarkaðurinn
Sumar af tillögunum þyrfti að útfæra.Aðrar eru þegar til en munu ekki komast til framkvæmda því þær koma ekki frá réttum flokki. En allar þessar tillögur eru líklegar til að draga úr stökkbreytingu á húsnæðis og leiguverði og nauðsynlegt að við sameinumst um að koma sem flestum þeirra til framkvæmda óháð því hvaðan tillögurnar komu upprunalega. Við skuldum okkur sjálfum og komandi kynslóðum tækifæri til að búa sér heimili á Íslandi.
Höfundur er varaþingmaður og varabæjarfulltrúi Pírata
