Ó, $ vors lands Árni Björnsson skrifar 29. ágúst 2024 20:01 Ríkisútvarpið hefur undanfarið birt efni sem tengist æskulýð og hersetu á Íslandi. Annarsvegar er um að ræða endurflutning á þáttaröðinni Hernámsæskan og hinsvegar efni frá Kviknyndasafni Íslands. Þetta rifjaði upp rúmlega sjö áratuga gamlan hrekk sem nokkrir menntaskólastrákar frömdu eina nótt í febrúar árið 1953 og Morgunblaðið túlkaði á sinn skáldlega hátt. Á baksíðu Morgunblaðsins 18. febrúar 1953 gat að líta þessa mynd af hitaveitugeymunum á Öskjuhlíð, og hafði verið tjargað á tvo þeirra með mannhæðar stórum stöfum Ó, $ vors lands. Frétt Morgunblaðsins var orðrétt á þessa leið: ‚Þegar bjart var orðið af degi í gær, var því veitt efirtekt, að útsendarar hins fjarstýrða flokks á Þórsgötu 1 höfðu verið að verki upp hjá hitaveitugeymunum á Öskjuhlíð. – Þar höfðu þeir káfað utan í þjóðsöng Íslendinga. Í SKJÓLI MYRKURS Það sem gerst hefur upp við geymana er, að einhverjir af fyrirliðum kommúnista hér í bænum hafa skipað a.m.k. tveimur hinna auðsveipu vikapilta sinna að fara í skjóli næturinnar og myrkursins upp að geymunum og hafa meðferðis málningu sem skjótt þornar. Búið væri að ákveða að heppilegasti staðurinn til þessa óhæfuverks væru geymarnir tveir sem næstir eru Reykjanesbrautinni. Í ANDA STEFNUNNAR Þið eigið að svívirða þjóðsönginn, hafa hinir kommúnísku fyrirliðar. sagt við hlaupadrengi sína. Þeir höfðu ekkert við slíkan verknað að athuga. Þetta var í anda hins alþjóðlega kommúnisma og því engin ástæða til að malda í móinn. Það er fyrsta ljóðlínan í þjóðsöngnum, sem kommúnistarnir svívirtu á þann hátt að krota þvert yfir geymana tvo með stórum stöfum: „Ó, $ (dollar) vors lands“!! VERÐUR AÐ SKAFAST BURTU Árdegis í gær var byrjað að hreinsa krotið af geymunum. Málning sú, er notuð hefur verið, virðist vera skipabotnsmálning og verður að skafa hana af með járnum og mun það taka 3-4 daga.Ekki nægir að mála yfir því að hinir svörtu stafir, sem eu nær mannhæðarháir, koma í gegn. Sýnt þykir, að notaðir hafa verið skaftháir kústar. VAKIÐ REIÐI OG FYRIRLITNINGU Athæfi þetta hefur vakið fádæma fyrirlitningu og reiði hér í bænum. Með þessu hafa kommúnistar enn sannað hverjar tilfinningar þeir bera í brjósti gagnvart því sem fólki er heilagt. Mönnum er enn í fersku minni er þeir snéru mynd Jóns forseta á Alþingi til veggjar. En „línan“ krefst slíkra aðgerða, og þá er hvaða svívirðing sem er, framkvæmd samstundis. Þetta athæfi sem kommúnistaflokkurinn hlýtur að bera ábyrgð á, er spegilmynd af þeirri starfsemi, sem flokknum er skipað að halda hér uppi og hinum mannskemmandi uppeldisáhrifum, sem hún hefur í för með sér. Lögreglan hefur fengið mál þetta til meðferðar.‘ VÍSIR Mynd af sama fyrirbæri birtist á baksíðu dagblaðsins Vísis seinna um daginn. Ljósmyndari P. Thomsen. Vísir lét sér hinsvegar nægja svohljóðandi myndartexta: ‚Þannig hafði þjóðsöngurinn verið óvirtur í fyrrinótt, og stafirnir hafðir svo stórir, að þeir gátu sést víða vega. Er nokkur í vafa um, hverjir hér hafa verið að verki?‘ Gamall glæpur upplýstur Þar sem mér er nokkuð vel kunnugt hvernig í þennan pott var búið og vænti þess að allar sakir séu fyrndar eftir rúm 70 ár ætla ég til gamans að rifja þennan gjörning upp. Hugmyndina að sprellinu átti Jökull Jakobsson seinna leikskáld. Við vorum þá saman í 6. bekk B í MR. Jökull gat verið nokkuð uppátækjasamur, og mátti stundum vara sig á að láta hann ekki teyma sig út í ógöngur. Í þetta sinn held ég að okkur hafi þótt tiltækið svo sniðugt að um fjórðungur bekkjarins var með í leiknum og allir bundnir þagnareiði. Tilefnið var að sjálfsögðu að bandarískt herlið hafði öðru sinni stigið á land fyrir hálfu öðru ári og dátar voru orðnir mjög sýnilegir á götum Reykjavíkur. Mörgum var meinilla við hersetuna og þurfti ekki kommúnista til. Flestum skýrt hugsandi mönnum var auk þess ljóst að hættan af Rússum var lítið annað en yfirvarp. Vonir athafnamanna um arðbærar framkvæmdir á vegum hersins eins og verið hafði á stríðsárunum voru auðvitað helsti drifkrafturinn af Íslendinga hálfu. Það var líka merkingin í slagorði okkar: Ó, dollar vors lands. Jökull átti ekki aðeins hugmyndina, hann útvegaði líka tjöruna og kústinn og skrifaði stafina, enda bráðflinkur teiknari. Við hinir gerðum lítið annað bera eitthvað af efni og tækjum upp Öskjuhlíðina, en aðalverkefnið var að standa á verði ef einhver skyldi láta sjá sig á svæðinu þessa aðfaranótt þeiðjudags. Svo varð ekki. Vegna hinna skáldpólitísku skýringa Morgunblaðsins á tildrögum þessa gjörnings má geta þess að eini strákurinn í bekknum sem þá var félagsbundinn í Æskulýðsfylkingunni – sambandi ungra sósíalista, Ólafur Jens Pétursson síðar tækniskólakennari, taldi sér ekki fært að vera með í leiknum, því hann var ekki viss um að stjórn ÆF þætti þetta heppilegt tiltæki. En hann lofaði að kjafta ekki frá, og mér er nær að halda að ég sé sá fyrsti sem það gerir, enda næstum kominn á grafarbakkann. Jökull og Árni eftir sýningu á leikverki þeirra ‚Gunnar og Hallgerður‘ á Aðaldansleik Menntaskólans í Sjálfstæðishúsinu 1953, mánuði eftir tiltækið á Öskjuhlíðinni. Því má bæta við vegna orðalags í frétt Mbl. að það var Gunnlaugur Þórðarson þáverandi forsetaritari sem sneri myndinni af Jóni Sigurðssyni til veggjar í Alþingishúsinu 30. mars 1949 til að forða henni frá hugsanlegu grjótkasti. Ásmundi Sigurðssyni þingmanni sósíalista var hinsvegar kennt um athæfið, og Gunnlaugur leiðrétti ekki missögnina fyrr en í bók Baldurs Guðlaugssonar og Páls Heiðars Jónssonar um atburðina 30. mars sem út kom rúmum aldarfjórðungi seinna. Höfundur er þjóðháttafræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Einu sinni var... Fjölmiðlar Kalda stríðið Mest lesið 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson Skoðun Skoðun Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Sjá meira
Ríkisútvarpið hefur undanfarið birt efni sem tengist æskulýð og hersetu á Íslandi. Annarsvegar er um að ræða endurflutning á þáttaröðinni Hernámsæskan og hinsvegar efni frá Kviknyndasafni Íslands. Þetta rifjaði upp rúmlega sjö áratuga gamlan hrekk sem nokkrir menntaskólastrákar frömdu eina nótt í febrúar árið 1953 og Morgunblaðið túlkaði á sinn skáldlega hátt. Á baksíðu Morgunblaðsins 18. febrúar 1953 gat að líta þessa mynd af hitaveitugeymunum á Öskjuhlíð, og hafði verið tjargað á tvo þeirra með mannhæðar stórum stöfum Ó, $ vors lands. Frétt Morgunblaðsins var orðrétt á þessa leið: ‚Þegar bjart var orðið af degi í gær, var því veitt efirtekt, að útsendarar hins fjarstýrða flokks á Þórsgötu 1 höfðu verið að verki upp hjá hitaveitugeymunum á Öskjuhlíð. – Þar höfðu þeir káfað utan í þjóðsöng Íslendinga. Í SKJÓLI MYRKURS Það sem gerst hefur upp við geymana er, að einhverjir af fyrirliðum kommúnista hér í bænum hafa skipað a.m.k. tveimur hinna auðsveipu vikapilta sinna að fara í skjóli næturinnar og myrkursins upp að geymunum og hafa meðferðis málningu sem skjótt þornar. Búið væri að ákveða að heppilegasti staðurinn til þessa óhæfuverks væru geymarnir tveir sem næstir eru Reykjanesbrautinni. Í ANDA STEFNUNNAR Þið eigið að svívirða þjóðsönginn, hafa hinir kommúnísku fyrirliðar. sagt við hlaupadrengi sína. Þeir höfðu ekkert við slíkan verknað að athuga. Þetta var í anda hins alþjóðlega kommúnisma og því engin ástæða til að malda í móinn. Það er fyrsta ljóðlínan í þjóðsöngnum, sem kommúnistarnir svívirtu á þann hátt að krota þvert yfir geymana tvo með stórum stöfum: „Ó, $ (dollar) vors lands“!! VERÐUR AÐ SKAFAST BURTU Árdegis í gær var byrjað að hreinsa krotið af geymunum. Málning sú, er notuð hefur verið, virðist vera skipabotnsmálning og verður að skafa hana af með járnum og mun það taka 3-4 daga.Ekki nægir að mála yfir því að hinir svörtu stafir, sem eu nær mannhæðarháir, koma í gegn. Sýnt þykir, að notaðir hafa verið skaftháir kústar. VAKIÐ REIÐI OG FYRIRLITNINGU Athæfi þetta hefur vakið fádæma fyrirlitningu og reiði hér í bænum. Með þessu hafa kommúnistar enn sannað hverjar tilfinningar þeir bera í brjósti gagnvart því sem fólki er heilagt. Mönnum er enn í fersku minni er þeir snéru mynd Jóns forseta á Alþingi til veggjar. En „línan“ krefst slíkra aðgerða, og þá er hvaða svívirðing sem er, framkvæmd samstundis. Þetta athæfi sem kommúnistaflokkurinn hlýtur að bera ábyrgð á, er spegilmynd af þeirri starfsemi, sem flokknum er skipað að halda hér uppi og hinum mannskemmandi uppeldisáhrifum, sem hún hefur í för með sér. Lögreglan hefur fengið mál þetta til meðferðar.‘ VÍSIR Mynd af sama fyrirbæri birtist á baksíðu dagblaðsins Vísis seinna um daginn. Ljósmyndari P. Thomsen. Vísir lét sér hinsvegar nægja svohljóðandi myndartexta: ‚Þannig hafði þjóðsöngurinn verið óvirtur í fyrrinótt, og stafirnir hafðir svo stórir, að þeir gátu sést víða vega. Er nokkur í vafa um, hverjir hér hafa verið að verki?‘ Gamall glæpur upplýstur Þar sem mér er nokkuð vel kunnugt hvernig í þennan pott var búið og vænti þess að allar sakir séu fyrndar eftir rúm 70 ár ætla ég til gamans að rifja þennan gjörning upp. Hugmyndina að sprellinu átti Jökull Jakobsson seinna leikskáld. Við vorum þá saman í 6. bekk B í MR. Jökull gat verið nokkuð uppátækjasamur, og mátti stundum vara sig á að láta hann ekki teyma sig út í ógöngur. Í þetta sinn held ég að okkur hafi þótt tiltækið svo sniðugt að um fjórðungur bekkjarins var með í leiknum og allir bundnir þagnareiði. Tilefnið var að sjálfsögðu að bandarískt herlið hafði öðru sinni stigið á land fyrir hálfu öðru ári og dátar voru orðnir mjög sýnilegir á götum Reykjavíkur. Mörgum var meinilla við hersetuna og þurfti ekki kommúnista til. Flestum skýrt hugsandi mönnum var auk þess ljóst að hættan af Rússum var lítið annað en yfirvarp. Vonir athafnamanna um arðbærar framkvæmdir á vegum hersins eins og verið hafði á stríðsárunum voru auðvitað helsti drifkrafturinn af Íslendinga hálfu. Það var líka merkingin í slagorði okkar: Ó, dollar vors lands. Jökull átti ekki aðeins hugmyndina, hann útvegaði líka tjöruna og kústinn og skrifaði stafina, enda bráðflinkur teiknari. Við hinir gerðum lítið annað bera eitthvað af efni og tækjum upp Öskjuhlíðina, en aðalverkefnið var að standa á verði ef einhver skyldi láta sjá sig á svæðinu þessa aðfaranótt þeiðjudags. Svo varð ekki. Vegna hinna skáldpólitísku skýringa Morgunblaðsins á tildrögum þessa gjörnings má geta þess að eini strákurinn í bekknum sem þá var félagsbundinn í Æskulýðsfylkingunni – sambandi ungra sósíalista, Ólafur Jens Pétursson síðar tækniskólakennari, taldi sér ekki fært að vera með í leiknum, því hann var ekki viss um að stjórn ÆF þætti þetta heppilegt tiltæki. En hann lofaði að kjafta ekki frá, og mér er nær að halda að ég sé sá fyrsti sem það gerir, enda næstum kominn á grafarbakkann. Jökull og Árni eftir sýningu á leikverki þeirra ‚Gunnar og Hallgerður‘ á Aðaldansleik Menntaskólans í Sjálfstæðishúsinu 1953, mánuði eftir tiltækið á Öskjuhlíðinni. Því má bæta við vegna orðalags í frétt Mbl. að það var Gunnlaugur Þórðarson þáverandi forsetaritari sem sneri myndinni af Jóni Sigurðssyni til veggjar í Alþingishúsinu 30. mars 1949 til að forða henni frá hugsanlegu grjótkasti. Ásmundi Sigurðssyni þingmanni sósíalista var hinsvegar kennt um athæfið, og Gunnlaugur leiðrétti ekki missögnina fyrr en í bók Baldurs Guðlaugssonar og Páls Heiðars Jónssonar um atburðina 30. mars sem út kom rúmum aldarfjórðungi seinna. Höfundur er þjóðháttafræðingur.
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun