Horfin þjóð Sævar Þór Jónsson skrifar 24. október 2024 19:31 Nú í tilefni 80 ára afmæli lýðveldisins er vert að líta til baka og meta hversu langt þessi unga þjóð er á veg komin. Sú þjóð sem stóð að stofnun lýðveldisins er fyrir margt löngu horfin. Sumir tala um gamla Ísland og horfa til fortíðar með söknuði eins og allt hafi verið betra þá. Á ákveðnum tímapunkti á lífsleiðinni horfa flestir til fortíðar með eftirsjá en það er ekki alltaf þannig að hið gamla hafi verið betra. Það á sér alltaf einhver þróun stað í öllu sem hefur bæði kosti og galla. Það verður hins vegar að játast að sú þjóð sem stóð að stofnun lýðveldisins var dugleg. Hún þurfti að brjótast út úr mikilli fátækt og þá var aðalmarkmiðið að hafa vinnu og búa til sín eigin tækifæri. Þá var ekki spurt hvað ríkið eða stjórnvöld gerðu fyrir fólkið. Þá var ekki tími til að fara á torg og barma sér yfir óréttlæti, mismunun, getuleysi eða aðgerðaleysi almennt í stjórnkerfinu líkt og nú er gert. Fólk virðist hafa lagt meira af mörkum til að byggja upp samfélagið án þess að spyrja hvað það fengi sjálft fyrir sitt framlag. Einstaklingsframtakið virðist hafa verið virkara þá en það er í dag. Þetta var önnur þjóð sem var menningarlega einsleitari en hún er í dag. En höfum við þá misst af einhverju? Hvernig er þá þessi þjóð í dag. Við erum blandaðri, við erum í hringiðu menningarfjölbreytni sem hefur gefið okkur önnur og margvíslegri tækifæri en þekktist áður fyrr. Við erum samt ekki að hlúa nógu vel að tungumálinu okkar eða tryggja framtíð íslenskunnar. Stjórnmálamenn virðast skorta getu í að taka á þeim málum af festu af óskiljanlegum ástæðum. Kannski að vald ferðaþjónustunnar ráði þar ferðinni því það skortir ódýrt vinnuafl í þá grein og þá má ekki gera miklar kröfur. Í dag kvartar fólk yfir misrétti í sinn garð hvort sem það eru minnihlutahópar sem vilja láta taka eftir sér af því þeir eru jú minnihlutahópar og þurfa að minna á sig, eða stjórnmálaofvitar sem hljóma ótrúlega líkt og anarkistar sem vilja skapa glundroða í samfélaginu í nafni tjáningarfrelsis. Þá er ekki hægt að þverfóta fyrir öllum þeim ólíku hagsmunahópum sem telja að þeir eigi rétt á athygli á því sem þeir hafa fram að færa, án þess að það liggi ljóst fyrir hvað þeir standi í raun og veru fyrir og hvað þeir hafi fram að færa til uppbyggingar þjóðarinnar. Við kvörtum endalaust yfir hlutskipti okkar, hömumst við að tala um úrbætur í hvaða máli sem er eða að við séum beitt órétti í öllu því sem við kemur samskiptum við stjórnvöld. Við erum með hóp af vinstri sinnuðu fólki sem vill helst hafa alla í breyttum lífsstíl, lífsstíl sem ekki endilega hentar öllum eða höfðar sérstaklega til allra, helst láta alla hjóla eða ganga án þess að taka nokkurt tillit til þess hvort aðstaða sé til þess. Þetta sama fólk talar gegn þeirri samfélagslegu uppbyggingu sem hin eldri kynslóð lýðveldisstofnenda barðist fyrir. Þetta er sama fólkið sem upphefur sig með því að kalla sig vinstri sinnað og jafnréttissinna en vill ekki hlusta á að fólk hafi ólíkar skoðanir eða lífsstíl en það sjálft. Þetta fólk man eflaust ekki eftir atvinnuleysi eða fábreytni í atvinnuframboði. Svo er það annar hópur sem auðinn hefur og leggur sig alla fram í að búa sér til fjárhagsleg tækifæri sem nýtast þeim og þeim einum en tala fyrir því að þjóðin eigi að standa saman og vinna saman. Þetta eru þeir sem vilja einangra landið, þeir sem halda völdum á kostnað þjóðar sem þeir telja sig eiga með húð og hári. Það er til lítils að eiga við þennan hóp enda er hann búinn að koma sér vel fyrir í stjórnkerfi landsins. Þá er það þriðji hópurinn sem er út undan í öllu. Sá hópur vill eiga jöfn tækifæri á vinnu, menntun og heilbrigðiskerfi. Fólkið sem bíður eftir því að komast að í heilbrigðiskerfinu og stendur undir þjóðinni í reynd. Fólkið sem greiðir öll sín gjöld og skyldur. Lætur undan ofstæki hinna tveggja hópa þó það sé þeim þvert um geð. Fólkið sem leggur til samfélagsins með auknum álögum og ofstæki hins opinbera, fólkið sem þegir af ótta við að það geti ekki tjáð sig því annars mætir þeim ofstækið. Fólkið sem hugsar um að vera sjálfstætt og metið af sínum eigin verðleikum. Þessi hópur fólks er sífellt að láta meira undan. Þetta er fólkið sem byggði þjóðina og fórnaði öllu. Fólkið sem í dag er búið að fá nóg af skoðanakúgunum og ofstækinu og er farið að hneigjast til hægri öfgaafla sem lofa breytingum. Þetta er sú þróun sem er orðin augljós allt í kringum okkur. Þessi þriðji hópur er orðinn þreyttur á fámennum klappstýrum stórra þjóðfélagsbreytinga og atvinnupólitíkusum sem hugsa um að halda valdinu sama hvað og svíkja sífellt loforð um breytingar. Þetta er fólkið sem sættir sig ekki lengur við að vera þriðja flokks þegnar í eigin landi sem þeir leggja mikið til. Það er orðið brýnt að við lítum í eigin barm og skoðum hver við erum orðin eftir þessar miklu og hröðu breytingar sem hafa orðið frá því að Ísland varð lýðveldi, - er þetta þjóð sátta og samheldni líkt og við lýðveldisstofnun? Það er vert að velta þessu spurningum fyrir sér þegar við horfum upp á aðstæður í nágrannaríkjum okkar þar sem við sjáum hverjar afleiðingarnar geta orðið af sinnuleysi stjórnmálamanna í garð þessa hóps. Það kann vel að vera að hér séu hlutir settir fram í mikilli einfeldni en það er þó vert að hafa í huga hvernig stjórnmálin í Evrópu hafa þróast og hvers vegna fólk er farið að snúa sér meira í átt að hægri öfgum en áður þrátt fyrir upplýstara samfélög. Höfundur er hæstaréttarlögmaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sævar Þór Jónsson Íslensk tunga Alþingi Efnahagsmál Mest lesið Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson Skoðun Munar þig um 5-7 milljónir árlega? Jón Pétur Zimzen Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun Kosningar í september Guðveig Lind Eyglóardóttir Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir Skoðun Framtíð nemenda í Kópavogi í fyrsta sæti Halla Björg Evans Skoðun Keldnaland – fjölmenn hverfi í mótun Þorsteinn R. Hermannsson Skoðun Olíuleit á Drekasvæði - tilvistarleit Halldór Reynisson Skoðun Skoðun Skoðun Lesblindir og stuðningur í skólum Snævar Ívarsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun Rýnt í stöðu kvenna með örorkulífeyri Huld Magnúsdóttir skrifar Skoðun Brot sem fyrnast í höndum lögreglu – hversu mörg í viðbót? Þórhildur Gyða Arnarsdóttir skrifar Skoðun Olíuleit á Drekasvæði - tilvistarleit Halldór Reynisson skrifar Skoðun Kosningar í september Guðveig Lind Eyglóardóttir skrifar Skoðun Þegar orkuöflun er sett á ís - dæmið frá Suður-Afríku Hallgrímur Óskarsson skrifar Skoðun Framtíð nemenda í Kópavogi í fyrsta sæti Halla Björg Evans skrifar Skoðun Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson skrifar Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir skrifar Skoðun Munar þig um 5-7 milljónir árlega? Jón Pétur Zimzen skrifar Skoðun Keldnaland – fjölmenn hverfi í mótun Þorsteinn R. Hermannsson skrifar Skoðun Eflum traustið Helgi Áss Grétarsson,Marta Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar Skoðun Hver er kjarninn í samfélagi sem selur hjarta sitt? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Seljum börnum nikótín! Hugi Halldórsson skrifar Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Þegar samfélagið missir vinnuna Hrafn Splidt Þorvaldsson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og ókurteisi Kolbeinn H. Stefánsson skrifar Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar Skoðun Yfir hverju er verið að brosa? Árni Kristjánsson skrifar Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld sem fjárfestatenglar Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Ákall til ESB-sinna: Hvar eru undanþágurnar? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Er ég ömurlegt foreldri ef ég segi nei við barnið mitt? Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun Vindorkuvæðing í skjóli nætur Kristín Helga Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Þátttökuverðlaun Þórdísar Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Fjármálaráðherra búinn að segja A Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Hagfræði-tilgáta ómeðtekin Karl Guðlaugsson skrifar Skoðun Ótryggt aðgengi á Veðurstofureit Friðjón R. Friðjónsson skrifar Sjá meira
Nú í tilefni 80 ára afmæli lýðveldisins er vert að líta til baka og meta hversu langt þessi unga þjóð er á veg komin. Sú þjóð sem stóð að stofnun lýðveldisins er fyrir margt löngu horfin. Sumir tala um gamla Ísland og horfa til fortíðar með söknuði eins og allt hafi verið betra þá. Á ákveðnum tímapunkti á lífsleiðinni horfa flestir til fortíðar með eftirsjá en það er ekki alltaf þannig að hið gamla hafi verið betra. Það á sér alltaf einhver þróun stað í öllu sem hefur bæði kosti og galla. Það verður hins vegar að játast að sú þjóð sem stóð að stofnun lýðveldisins var dugleg. Hún þurfti að brjótast út úr mikilli fátækt og þá var aðalmarkmiðið að hafa vinnu og búa til sín eigin tækifæri. Þá var ekki spurt hvað ríkið eða stjórnvöld gerðu fyrir fólkið. Þá var ekki tími til að fara á torg og barma sér yfir óréttlæti, mismunun, getuleysi eða aðgerðaleysi almennt í stjórnkerfinu líkt og nú er gert. Fólk virðist hafa lagt meira af mörkum til að byggja upp samfélagið án þess að spyrja hvað það fengi sjálft fyrir sitt framlag. Einstaklingsframtakið virðist hafa verið virkara þá en það er í dag. Þetta var önnur þjóð sem var menningarlega einsleitari en hún er í dag. En höfum við þá misst af einhverju? Hvernig er þá þessi þjóð í dag. Við erum blandaðri, við erum í hringiðu menningarfjölbreytni sem hefur gefið okkur önnur og margvíslegri tækifæri en þekktist áður fyrr. Við erum samt ekki að hlúa nógu vel að tungumálinu okkar eða tryggja framtíð íslenskunnar. Stjórnmálamenn virðast skorta getu í að taka á þeim málum af festu af óskiljanlegum ástæðum. Kannski að vald ferðaþjónustunnar ráði þar ferðinni því það skortir ódýrt vinnuafl í þá grein og þá má ekki gera miklar kröfur. Í dag kvartar fólk yfir misrétti í sinn garð hvort sem það eru minnihlutahópar sem vilja láta taka eftir sér af því þeir eru jú minnihlutahópar og þurfa að minna á sig, eða stjórnmálaofvitar sem hljóma ótrúlega líkt og anarkistar sem vilja skapa glundroða í samfélaginu í nafni tjáningarfrelsis. Þá er ekki hægt að þverfóta fyrir öllum þeim ólíku hagsmunahópum sem telja að þeir eigi rétt á athygli á því sem þeir hafa fram að færa, án þess að það liggi ljóst fyrir hvað þeir standi í raun og veru fyrir og hvað þeir hafi fram að færa til uppbyggingar þjóðarinnar. Við kvörtum endalaust yfir hlutskipti okkar, hömumst við að tala um úrbætur í hvaða máli sem er eða að við séum beitt órétti í öllu því sem við kemur samskiptum við stjórnvöld. Við erum með hóp af vinstri sinnuðu fólki sem vill helst hafa alla í breyttum lífsstíl, lífsstíl sem ekki endilega hentar öllum eða höfðar sérstaklega til allra, helst láta alla hjóla eða ganga án þess að taka nokkurt tillit til þess hvort aðstaða sé til þess. Þetta sama fólk talar gegn þeirri samfélagslegu uppbyggingu sem hin eldri kynslóð lýðveldisstofnenda barðist fyrir. Þetta er sama fólkið sem upphefur sig með því að kalla sig vinstri sinnað og jafnréttissinna en vill ekki hlusta á að fólk hafi ólíkar skoðanir eða lífsstíl en það sjálft. Þetta fólk man eflaust ekki eftir atvinnuleysi eða fábreytni í atvinnuframboði. Svo er það annar hópur sem auðinn hefur og leggur sig alla fram í að búa sér til fjárhagsleg tækifæri sem nýtast þeim og þeim einum en tala fyrir því að þjóðin eigi að standa saman og vinna saman. Þetta eru þeir sem vilja einangra landið, þeir sem halda völdum á kostnað þjóðar sem þeir telja sig eiga með húð og hári. Það er til lítils að eiga við þennan hóp enda er hann búinn að koma sér vel fyrir í stjórnkerfi landsins. Þá er það þriðji hópurinn sem er út undan í öllu. Sá hópur vill eiga jöfn tækifæri á vinnu, menntun og heilbrigðiskerfi. Fólkið sem bíður eftir því að komast að í heilbrigðiskerfinu og stendur undir þjóðinni í reynd. Fólkið sem greiðir öll sín gjöld og skyldur. Lætur undan ofstæki hinna tveggja hópa þó það sé þeim þvert um geð. Fólkið sem leggur til samfélagsins með auknum álögum og ofstæki hins opinbera, fólkið sem þegir af ótta við að það geti ekki tjáð sig því annars mætir þeim ofstækið. Fólkið sem hugsar um að vera sjálfstætt og metið af sínum eigin verðleikum. Þessi hópur fólks er sífellt að láta meira undan. Þetta er fólkið sem byggði þjóðina og fórnaði öllu. Fólkið sem í dag er búið að fá nóg af skoðanakúgunum og ofstækinu og er farið að hneigjast til hægri öfgaafla sem lofa breytingum. Þetta er sú þróun sem er orðin augljós allt í kringum okkur. Þessi þriðji hópur er orðinn þreyttur á fámennum klappstýrum stórra þjóðfélagsbreytinga og atvinnupólitíkusum sem hugsa um að halda valdinu sama hvað og svíkja sífellt loforð um breytingar. Þetta er fólkið sem sættir sig ekki lengur við að vera þriðja flokks þegnar í eigin landi sem þeir leggja mikið til. Það er orðið brýnt að við lítum í eigin barm og skoðum hver við erum orðin eftir þessar miklu og hröðu breytingar sem hafa orðið frá því að Ísland varð lýðveldi, - er þetta þjóð sátta og samheldni líkt og við lýðveldisstofnun? Það er vert að velta þessu spurningum fyrir sér þegar við horfum upp á aðstæður í nágrannaríkjum okkar þar sem við sjáum hverjar afleiðingarnar geta orðið af sinnuleysi stjórnmálamanna í garð þessa hóps. Það kann vel að vera að hér séu hlutir settir fram í mikilli einfeldni en það er þó vert að hafa í huga hvernig stjórnmálin í Evrópu hafa þróast og hvers vegna fólk er farið að snúa sér meira í átt að hægri öfgum en áður þrátt fyrir upplýstara samfélög. Höfundur er hæstaréttarlögmaður.
Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun
Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun
Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir Skoðun
Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Brot sem fyrnast í höndum lögreglu – hversu mörg í viðbót? Þórhildur Gyða Arnarsdóttir skrifar
Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir skrifar
Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar
Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar
Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun
Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun
Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir Skoðun