Misskilningur að einræðisríki séu skilvirkari en lýðræðisríki Kjartan Kjartansson skrifar 29. október 2024 10:50 Valur Gunnarsson, sagnfræðingur, segir lýðræðið versta stjórnarformið en aðeins ef öll önnur eru skilin undan. Stöð 2/Arnar Einræðisríki eru ekki skilvirkari en lýðræðisríki þrátt fyrir að óþol gagnvart lýðræðinu hafi gripið um sig sums staðar, að sögn sagnfræðings. Tjáningarfrelsi sem íbúar lýðræðisríkja njóta valdi því að meiri gagnrýni heyrist á þau en einræðisríki. Spurningunni um hvort lýðræðið sé í hættu verður velt upp á fundi Sagnfræðingafélags Íslands annað kvöld. Valur Gunnarsson, sagnfræðingur, sagði að nú horfðu menn upp á ofboðslegt óþol gagnvart lýðræðinu og að fólk talaði fjálglega um að það væri alveg vonlaust í viðtali í Bítinu á Bylgjunni í morgun. Nýleg skoðanakönnun í Frakklandi leiddi í ljós að meirihluti teldi lýðræðið ekki virka og að fjórðungur teldi það ekki besta stjórnarformið sem væri í boði. Meira en helmingur taldi að það þyrfti „sterkt vald“ til þess að halda uppi lögum og reglum. Í Bandaríkjunum hefur kosningabarátta Donalds Trump haft vaxandi fasíska undirtóna. Fyrrverandi starfsmannastjóri Trump í Hvíta húsinu kom fram opinberlega í þessum mánuði og sagði fyrrverandi forsetann hafa ítrekað lýst yfir aðdáun á Adolf Hitler. Trump hefur ítrekað notað orðfæri í anda Hitlers eins og að tala um andstæðinga sína sem „óvini að innan“ og lýsa innflytjendum sem „meindýrum“ sem „eitri blóð“ Bandaríkjanna. Ásakanir um kosningasvik hafa einnig sett skugga sinn á nýlegar kosningar í Georgíu annars vegar og Moldóvu hins vegar. Versta stjórnarformið fyrir utan öll hin Valur sagði lýðræðið versta hugsanlega stjórnarformið...fyrir utan öll hin því þau væru öll verri. Lýðræðið væri alltaf svolítið óreiðukennt og eðli málsins samkvæmt væri enginn fyllilega ánægður því það kallaði á málamiðlanir og deilur. Þá væri umræðan um lýðræðisríkin annars vegar og einræðisríki hins vegar skekkt af því frelsi sem íbúar lýðræðisríkja njóta til gagnrýni og tjáningar á meðan íbúar einræðisríkja þegðu af ótta við valdhafa. „Lýðræðisríki eru mjög dugleg að gagnrýna sjálf sig og fólk sem býr í lýðræðisríkjum er mjög duglegt að gagnrýna lýðræðisríkin sjálf og þess vegna fær maður stundum þá ímynd að þau séu verri,“ sagði sagnfræðingurinn. Engin ástæða til að rómantísera einræði Þá sagði Valur misskilnings gæta um að einræðisríki væru skilvirkari en lýðræðisríki. „Það sé einhver toppur sem stjórni öllu, það er kannski ekki mikið málfrelsi en allt virkar. En þau er ekki þannig,“ sagði hann. Almenningur í einræðisríkjum væri þannig ekki aðeins kúgaður heldur væri allt annað að líka í slíkum ríkjum. Í einræðisríkjum yrði ennfremur alltaf til spillt smákóngaveldi undir einræðisherranum sem trónaði á toppnum. „Þannig að það er engin ástæða til þess að rómantísera það að hlutirnir virki eitthvað betur þar því þeir gera það ekki. Við sjáum þetta líka alltaf þar sem einræðisstjórnir eru lengi að það verður alger stöðnun, það verður engin framþróun í tækni og vísindum. Það eru bara lýðræðisríki sem eru fær um mikla tækniþróun einmitt af því að það er alltaf verið að þróa sig áfram.“ Donald Trump á kosningafundi með stuðningsmönnum í New York sem vakti umtal, sérstaklega niðrandi ummæli um Púertó Ríkó.Vísir/EPA Hætta á að öll völd færist á hönd forsetans Spurður að því hvort að lýðræðið væri í raunverulegri hættu á vesturlöndum sagði Valur það koma í ljós í næstu og vísaði til bandarísku forsetakosninganna. Helstu hættuna sagði hann felast í því að trúverðugleiki lýðræðisins væri dreginn í efa ef Trump neitar aftur að viðurkenna ósigur. Það gæti leitt til þess að almenningur missti trúna á úrslitum lýðræðislegra kosninga. Færi svo að Trump ynni, sem skoðanakannanir benda til að sé sterkur möguleiki, sagðist Valur telja að í besta falli yrði forsetatíð hans svipuð fyrra kjörtímabilinu. Sjálfur efaðist hann þó um það þar sem Trump hefði þegar komið sínum mönnum að við valdamikinn hæstarétt landsins. Þá væri nánustu bandamenn Trump nú með meira plan um hvernig þeir ætluðu sér að auka völd forsetans. Einn helsti kostur bandaríska stjórnkerfisins sagði Valur dreifingu valds þar sem ekkert eitt embætti væri alrátt. „Ég held að ein mesta hættan sé að þetta kerfi verði tekið úr umferð og það verði þá sennilega forsetaembættið sem fái alger völd,“ sagði Valur. Mannréttindi Forsetakosningar í Bandaríkjunum 2024 Bítið Tjáningarfrelsi Mest lesið Fjölskyldufaðir stunginn meðan sonurinn horfði á Innlent Fékk sex milljónum of há laun og neitaði að endurgreiða þau Innlent Þjóðhátíð í Eyjum: Farþegafjöldi í Herjólfi komi á óvart Innlent Vann skemmdir á golfvelli og skildi eftir smokk Innlent Sagði foreldrana líklega hafa dottið í aðdraganda andlátsins Innlent Tollar á vörur frá Íslandi verða 15 prósent samkvæmt forsetatilskipun Erlent Búast við þrumuveðri og vatnavöxtum Innlent Sakar sveitastjórann um atvinnuróg og „kæfandi klámhögg“ Innlent Annasamt ár á Bessastöðum: Kóngafólk, keisari, umtöluð undirskrift og brúnir skór Innlent „Clinton áætlunin“ líklega tilbúningur rússneskra njósnara Erlent Fleiri fréttir Handtekinn með reipi um hálsinn eftir ofsaakstur á flugbraut undir áhrifum fíkniefna Búast við þrumuveðri og vatnavöxtum Ný verðskrá kindakjöts vonbrigði fyrir sauðfjárbændur Sagði foreldrana líklega hafa dottið í aðdraganda andlátsins Fjölskyldufaðir stunginn meðan sonurinn horfði á Fundu engan hvítabjörn Hraunbreiðan þykknar og líkur á framhlaupum aukast „Hann skilar algjörlega auðu í náttúruverndarmálum“ Þjóðhátíð í Eyjum: Farþegafjöldi í Herjólfi komi á óvart Skýrara hvar besta veðrið verður um helgina Vann skemmdir á golfvelli og skildi eftir smokk Trump hækkar tolla á Ísland og viðbúnaður á Þjóðhátíð Þyrlan farin vestur í hvítabjarnareftirlit Fékk sex milljónum of há laun og neitaði að endurgreiða þau Annasamt ár á Bessastöðum: Kóngafólk, keisari, umtöluð undirskrift og brúnir skór Áhrifin af stöðvunarkröfunni óveruleg Mengun gæti borist á Snæfellsnes og Vestfirði Hlutum kastað til í verslun og könnu í bílrúðu Óheppilegt ef fölsk mynd varpar sök á saklausan mann Skiptar skoðanir um umfang og kostnað vegna listaverks Ólafs í Eyjum Sakar sveitastjórann um atvinnuróg og „kæfandi klámhögg“ „Komið nóg af áföllum“ Níu ára og með sitt eigið „Fannars bakarí“ í Njarðvík „Þetta er hættuleg helgi“ Eldri borgarar sem verði fyrir ofbeldi ættingja geti hvergi leitað Aldraðir beittir ofbeldi af ættingjum og gervigreindarmistök lögreglu Ferðaþjónustuþorpið Vík: „Við erum ein á báti“ Tjaldsvæði á Norðurlandi óðum að fyllast Framkvæmdir við Hvammsvirkjun stöðvaðar Borgin hafnar yfirlýsingum KSÍ Sjá meira
Spurningunni um hvort lýðræðið sé í hættu verður velt upp á fundi Sagnfræðingafélags Íslands annað kvöld. Valur Gunnarsson, sagnfræðingur, sagði að nú horfðu menn upp á ofboðslegt óþol gagnvart lýðræðinu og að fólk talaði fjálglega um að það væri alveg vonlaust í viðtali í Bítinu á Bylgjunni í morgun. Nýleg skoðanakönnun í Frakklandi leiddi í ljós að meirihluti teldi lýðræðið ekki virka og að fjórðungur teldi það ekki besta stjórnarformið sem væri í boði. Meira en helmingur taldi að það þyrfti „sterkt vald“ til þess að halda uppi lögum og reglum. Í Bandaríkjunum hefur kosningabarátta Donalds Trump haft vaxandi fasíska undirtóna. Fyrrverandi starfsmannastjóri Trump í Hvíta húsinu kom fram opinberlega í þessum mánuði og sagði fyrrverandi forsetann hafa ítrekað lýst yfir aðdáun á Adolf Hitler. Trump hefur ítrekað notað orðfæri í anda Hitlers eins og að tala um andstæðinga sína sem „óvini að innan“ og lýsa innflytjendum sem „meindýrum“ sem „eitri blóð“ Bandaríkjanna. Ásakanir um kosningasvik hafa einnig sett skugga sinn á nýlegar kosningar í Georgíu annars vegar og Moldóvu hins vegar. Versta stjórnarformið fyrir utan öll hin Valur sagði lýðræðið versta hugsanlega stjórnarformið...fyrir utan öll hin því þau væru öll verri. Lýðræðið væri alltaf svolítið óreiðukennt og eðli málsins samkvæmt væri enginn fyllilega ánægður því það kallaði á málamiðlanir og deilur. Þá væri umræðan um lýðræðisríkin annars vegar og einræðisríki hins vegar skekkt af því frelsi sem íbúar lýðræðisríkja njóta til gagnrýni og tjáningar á meðan íbúar einræðisríkja þegðu af ótta við valdhafa. „Lýðræðisríki eru mjög dugleg að gagnrýna sjálf sig og fólk sem býr í lýðræðisríkjum er mjög duglegt að gagnrýna lýðræðisríkin sjálf og þess vegna fær maður stundum þá ímynd að þau séu verri,“ sagði sagnfræðingurinn. Engin ástæða til að rómantísera einræði Þá sagði Valur misskilnings gæta um að einræðisríki væru skilvirkari en lýðræðisríki. „Það sé einhver toppur sem stjórni öllu, það er kannski ekki mikið málfrelsi en allt virkar. En þau er ekki þannig,“ sagði hann. Almenningur í einræðisríkjum væri þannig ekki aðeins kúgaður heldur væri allt annað að líka í slíkum ríkjum. Í einræðisríkjum yrði ennfremur alltaf til spillt smákóngaveldi undir einræðisherranum sem trónaði á toppnum. „Þannig að það er engin ástæða til þess að rómantísera það að hlutirnir virki eitthvað betur þar því þeir gera það ekki. Við sjáum þetta líka alltaf þar sem einræðisstjórnir eru lengi að það verður alger stöðnun, það verður engin framþróun í tækni og vísindum. Það eru bara lýðræðisríki sem eru fær um mikla tækniþróun einmitt af því að það er alltaf verið að þróa sig áfram.“ Donald Trump á kosningafundi með stuðningsmönnum í New York sem vakti umtal, sérstaklega niðrandi ummæli um Púertó Ríkó.Vísir/EPA Hætta á að öll völd færist á hönd forsetans Spurður að því hvort að lýðræðið væri í raunverulegri hættu á vesturlöndum sagði Valur það koma í ljós í næstu og vísaði til bandarísku forsetakosninganna. Helstu hættuna sagði hann felast í því að trúverðugleiki lýðræðisins væri dreginn í efa ef Trump neitar aftur að viðurkenna ósigur. Það gæti leitt til þess að almenningur missti trúna á úrslitum lýðræðislegra kosninga. Færi svo að Trump ynni, sem skoðanakannanir benda til að sé sterkur möguleiki, sagðist Valur telja að í besta falli yrði forsetatíð hans svipuð fyrra kjörtímabilinu. Sjálfur efaðist hann þó um það þar sem Trump hefði þegar komið sínum mönnum að við valdamikinn hæstarétt landsins. Þá væri nánustu bandamenn Trump nú með meira plan um hvernig þeir ætluðu sér að auka völd forsetans. Einn helsti kostur bandaríska stjórnkerfisins sagði Valur dreifingu valds þar sem ekkert eitt embætti væri alrátt. „Ég held að ein mesta hættan sé að þetta kerfi verði tekið úr umferð og það verði þá sennilega forsetaembættið sem fái alger völd,“ sagði Valur.
Mannréttindi Forsetakosningar í Bandaríkjunum 2024 Bítið Tjáningarfrelsi Mest lesið Fjölskyldufaðir stunginn meðan sonurinn horfði á Innlent Fékk sex milljónum of há laun og neitaði að endurgreiða þau Innlent Þjóðhátíð í Eyjum: Farþegafjöldi í Herjólfi komi á óvart Innlent Vann skemmdir á golfvelli og skildi eftir smokk Innlent Sagði foreldrana líklega hafa dottið í aðdraganda andlátsins Innlent Tollar á vörur frá Íslandi verða 15 prósent samkvæmt forsetatilskipun Erlent Búast við þrumuveðri og vatnavöxtum Innlent Sakar sveitastjórann um atvinnuróg og „kæfandi klámhögg“ Innlent Annasamt ár á Bessastöðum: Kóngafólk, keisari, umtöluð undirskrift og brúnir skór Innlent „Clinton áætlunin“ líklega tilbúningur rússneskra njósnara Erlent Fleiri fréttir Handtekinn með reipi um hálsinn eftir ofsaakstur á flugbraut undir áhrifum fíkniefna Búast við þrumuveðri og vatnavöxtum Ný verðskrá kindakjöts vonbrigði fyrir sauðfjárbændur Sagði foreldrana líklega hafa dottið í aðdraganda andlátsins Fjölskyldufaðir stunginn meðan sonurinn horfði á Fundu engan hvítabjörn Hraunbreiðan þykknar og líkur á framhlaupum aukast „Hann skilar algjörlega auðu í náttúruverndarmálum“ Þjóðhátíð í Eyjum: Farþegafjöldi í Herjólfi komi á óvart Skýrara hvar besta veðrið verður um helgina Vann skemmdir á golfvelli og skildi eftir smokk Trump hækkar tolla á Ísland og viðbúnaður á Þjóðhátíð Þyrlan farin vestur í hvítabjarnareftirlit Fékk sex milljónum of há laun og neitaði að endurgreiða þau Annasamt ár á Bessastöðum: Kóngafólk, keisari, umtöluð undirskrift og brúnir skór Áhrifin af stöðvunarkröfunni óveruleg Mengun gæti borist á Snæfellsnes og Vestfirði Hlutum kastað til í verslun og könnu í bílrúðu Óheppilegt ef fölsk mynd varpar sök á saklausan mann Skiptar skoðanir um umfang og kostnað vegna listaverks Ólafs í Eyjum Sakar sveitastjórann um atvinnuróg og „kæfandi klámhögg“ „Komið nóg af áföllum“ Níu ára og með sitt eigið „Fannars bakarí“ í Njarðvík „Þetta er hættuleg helgi“ Eldri borgarar sem verði fyrir ofbeldi ættingja geti hvergi leitað Aldraðir beittir ofbeldi af ættingjum og gervigreindarmistök lögreglu Ferðaþjónustuþorpið Vík: „Við erum ein á báti“ Tjaldsvæði á Norðurlandi óðum að fyllast Framkvæmdir við Hvammsvirkjun stöðvaðar Borgin hafnar yfirlýsingum KSÍ Sjá meira