Þátttökuhlutfall í skimun fyrir brjóstakrabbameini var 56 prósent árið 2023 og hækkaði um fjögur prósentustig frá fyrra ári. Í tilkynningu segir að um árabil hafi hlutfallið verið undir viðmiðunarmörkunum. Þáttökuhlutfallið var hæst 62 prósent árið 2020 en lægst 52 prósent árið 2022.
Í skýrslunni kemur jafnframt fram að þátttaka kvenna í yngstu aldurshópum hafi verið dræm undanfarin ár en jókst um fimm prósentustig á milli ára. Þátttakan er nú 51 prósent meðal kvenna á aldrinum 40 til 44 ára og 55 prósent meðal kvenna á aldrinum 45-49 ára.
Mikill munur eftir ríkisfangi
Þá kemur fram að munur á þátttöku kvenna eftir ríkisfangi hafi aukist enn frekar á milli ára. Um 61 prósent kvenna með íslenskt ríkisfang mætti í skimun samanborið við 18 prósent kvenna með erlent ríkisfang.
Þá kemur einnig fram að allmikill munur hafi verið á þátttöku í brjóstaskimun eftir landshlutum. Mest þátttaka var á Austurlandi (68%), á Norðurlandi (63%) og á Vestfjörðum (63%) en lökust á Suðurnesjum (42%). Í skýrslunni segir að skýringin á því geti verið hærra hlutfall af erlendum uppruna og að þekkt sé að sá hópur sæki síður heilbrigðisþjónustu.
„Brýnt er að leita leiða til að bregðast við. Kostnaður er þekkt hindrun í þátttöku í skimun en nýverið tilkynnti Willum Þór Þórsson heilbrigðisráðherra að gjald vegna brjóstaskimunar myndi lækka úr rúmlega 6 þúsund krónum í 500 krónur. Áhugavert verður að fylgjast með hvort þessi breyting auki þátttöku í brjóstaskimunum. Þá þarf að skoða sérstaklega hvernig betur er hægt að ná til kvenna af erlendum uppruna,“ segir Alma Möller landlæknir í inngangi skýrslunnar.
Mæting lökust hjá yngstu og elstu
Hvað varðar skimun fyrir krabbamein i í leghálsi sýni niðurstöður fyrir árið 2023 að um 62 prósent kvenna mættu í skimun fyrir leghálskrabbameini sem er hækkun um eitt prósentustig frá fyrra ári.
Í skýrslunni segir að fjöldi leghálssýna hafi verið sambærilegur á milli ára. Mæting hafi verið lökust hjá yngsta aldurshópnum og þeim elsta.
Þátttaka var mest á höfuðborgarsvæðinu (64%) og Norðurlandi (64%) en dræmust á Suðurnesjum (53%), Vestfjörðum (54%) og Austurlandi (54%). Í skýrslunni segir að ekki liggi fyrir augljós skýring á mun á milli heilbrigðisumdæma.
Þá megi, eins og í skimunum fyrir brjóstakrabbameini, sjá mikinn mun eftir ríkisfangi. Árið 2022 mættu um 72 prósent kvenna með íslenskt ríkisfang í skimun samanborið við 27 prósent kvenna með erlent ríkisfang.
Svar eftir níu daga
Í skýrslunni segir að konur hafi að jafnaði fengið svar um niðurstöðu úr skimun að jafnaði níu dögum eftir skimun sem sé talsvert styttri svartími en árið á undan.
Af öllum sýnum sem fóru í HPV mælingu voru um 13,5 prósent með HPV jákvæða niðurstöðu og af þeim sýnum sem fóru í frumurannsókn sýndu 30,1 prósent þeirra forstigsbreytingar. Alls hafi því um 18 prósent allra sýna verið með óeðlilega niðurstöðu. Þá kemur fram að sýni með hágráðu frumubreytingar voru um 4,3 prósent allra sýna en 22 prósent voru með lággráðu breytingar.
Keiluskurðum fjölgaði í 479 árið 2023 en þeir höfðu verið um 400 talsins undanfarin ár samkvæmt skýrslunni.
Þriðja uppgjörið frá því að skimanir voru fluttar
Í skýrslunum er birt gæðauppgjör út frá þeim gæðavísum sem valdir voru af embætti landlæknis eftir að núverandi fyrirkomulagi krabbameinsskimana var komið á. Þetta er í þriðja sinn sem gæðauppgjörið er birt. Í skýrslunum er meðal annars gerð grein fyrir tölum um boð og mætingu í skimun fyrir legháls- og brjóstakrabbameini á landsvísu árið 2023. Einnig er fjallað er um svartíma, niðurstöður rannsókna og nýgengi og dánartíðni vegna þessara krabbameina.
