Ógildu lögin gætu bakað ríkinu skaðabótaskyldu Tómas Arnar Þorláksson skrifar 19. nóvember 2024 21:44 Hafsteinn Dan Kristjánsson, prófessor við Lagadeild Háskólans í Reykjavík. HR Prófessor við lagadeild Háskólans í Reykjavík segir ekki hægt að útiloka að íslenska ríkið hafi bakað sér mögulega skaðabótaskyldu gagnvart kjötafurðarstöðvum með því að samþykkja breytingu á búvörulögum sem voru dæmd ógild fyrir Héraðsdómi Reykjavíkur í gær. Líkt og ítarlega hefur verið fjallað um komst Héraðsdómur Reykjavíkur að þeirri niðurstöðu að lög um breytingar á búvörulögum hefðu breyst svo mikið í meðförum þingsins að þau hefðu ekki verið réttilega sett með tilliti til áskilnaðar stjórnarskrárinnar um þrjár umræður á þingi. Samkeppniseftirlitið hefur nú ritað kjötafurðarstöðvum og samtökum þeirra bréf vegna dómsins þar sem þeim er skipað að stöðva þegar í stað allar aðgerðir sem farið geta gegn samkeppnislögum enda undanþáguheimild frá samkeppniseftirliti í títtnefndum búvörulögum úr sögunni. Reyni mögulega á hvort Alþingi hafi verið í góðri trú Hafsteinn Dan Kristjánsson, prófessor við lagadeild Háskólans í Reykjavík, segir í samtali við Vísi að ef kjötafurðarstöðvarnar neyðast til að víkja frá samningum eða löggerningum sem þau gerðu í kjölfar þess að búvörulögin voru samþykkt gæti það skapað ríkinu skaðabótaábyrgð. Þá sé það skilyrði að kjötafurðarstöðvarnar hafi gert samninga í góðri trú og að skilyrði sakarreglu bótaréttar sé uppfyllt. „Það gæti alveg verið að ef einhver endar á því að hafa orðið fyrir tjóni að þá getur ríkið verið skaðabótaskylt. Það þyrfti að sýna fram á tjón, saknæmi, ólögmæta háttsemi og orsakatengsl. Tjónið og síðan þarf að sýna fram á að þetta hafi verið saknæm háttsemi, og þá mun mögulega reyna á hvort Alþingi hafi verið í góðri trú þegar þau samþykktu lögin. Þau voru kannski ekki alveg klár á því að dómstólar myndu draga línuna þarna.“ Hafsteinn telur það líklegt að kjötafurðarstöðvarnar muni höfða mál til að láta reyna á sína stöðu gagnvart ríkinu í þessu máli. Einstakur dómur sem er fyrstur sinnar tegundar á Íslandi Hafsteinn tekur fram að dómur Héraðsdóms Reykjavíkur sé í raun einstakur. „Það hefur ekki reynt á þetta álitefni áður fyrir íslenskum dómstólum að því sem mér er kunnugt. Það eru til tveir dómar sem fjalla um svona formleg mistök, það er að segja að textinn skolaðist til þegar hann fór á milli deilda og milli umferða í Alþingi og þess vegna var þetta ekki að uppfylla stjórnarskrárákvæðið. Í þessu tilfelli er gerð formleg breytingartillaga en niðurstaðan er sú að hún gengur að efni til of langt,“ Hann tekur fram að það dugi ekki til að sama skjalið sé rætt við þrár umferð heldur þurfa skjölin að vera efnislega sambærileg. „Mat dómarans í þessu tilviki er að það hafi verið gengið of langt. Þetta hafi gjörbreytt frumvarpinu. Þetta er bæði í fyrsta skipti sem svona mál kemur fyrir dómstóla og í fyrsta skipti sem komist er að niðurstöðu að þetta brjóti í bága við stjórnarskránna.“ Hafsteinn segir því ljóst að um nýtt fordæmi í íslenskri réttarskipan sé að ræða. „Ég held að þetta fari beint inn í kennslu í stjórnskipunarrétti og mögulega almennri lögfræði eða aðferðarfræði.“ Málið matskennt og gæti verið snúið við Hafsteinn segir það undir Samkeppniseftirlitinu komið hvort málið fari fyrir æðra dómstig og tekur fram að málið sé matskennt. Það fari eftir því hvort Landsréttur eða Hæstiréttur beiti vægu eða ströngu mati hvort dómurinn verði staðfestur eða ekki. „Þetta mun velta á því hve strangir aðrir dómstólar munu vera við mat á þessu ákvæði. Þetta er þannig mál að þetta gæti farið beint til Hæstaréttar ef það væri sótt um þannig áfrýjunarleyfi, því hér reynir í rauninni bara á lagatúlkun og þetta er fordæmisgefandi.“ „Mér sjálfum finnst sennilegt að þetta muni með einum eða öðrum hætti enda fyrir æðri dómi og það á bara eftir að koma í ljós hvernig þeir meta þetta. Eitthvað segir mér að þessi saga sé ekki öll sögð núna.“ Samkeppnismál Búvörusamningar Alþingi Ríkisstjórn Bjarna Benediktssonar (2024) Undanþága kjötafurðastöðva frá samkeppnislögum Mest lesið Þetta er fólkið á bak við Skjöld Íslands Innlent Hótað og ógnað eftir að hafa aðstoðað lögreglu Innlent Móðir og níu mánaða barn hætt komnar í Þrengslunum Innlent Hitinn víða yfir 50 stig og vatnsforðinn að þorna upp Erlent Hefði sagt nei: Sumarfrí bæjarfulltrúa opnaði fyrir endurskipulag á Nónhæð Innlent Alvarlega slösuð bankakona lagði VÍS eftir langa og stranga baráttu Innlent Brú skóf þakið af tveggja hæða rútu Erlent Lögreglan hugsi yfir Skildi Íslands: Eitt lögbrot verði ekki réttlætt með öðru Innlent Reyndu að koma í veg fyrir að hún settist upp í hjá afrískum bílstjóra Innlent Laugavegurinn að „deyja úr velgengni“ Innlent Fleiri fréttir Sækja mann sem datt af hestbaki Lögregla afþakkar þjónustu Skjaldar Íslands og Guðni boðar brennu Félagið Ísland-Palestína harmar skvettuna Rán og frelsissvipting í Árbæ Mótmælandi skvetti málningu á ljósmyndara Morgunblaðsins Brottfararstöð dómsmálaráðherra komin í samráðsgátt Móðir og níu mánaða barn hætt komnar í Þrengslunum Þetta er fólkið á bak við Skjöld Íslands Reyndu að koma í veg fyrir að hún settist upp í hjá afrískum bílstjóra Tveir af þremur ánægðir með beitingu „kjarnorkuákvæðisins“ Alvarlega slösuð bankakona lagði VÍS eftir langa og stranga baráttu Lærði skriðsund á YouTube og syndir Ermarsund á morgun Sjálfsagt að taka málið fyrir: „Leysist ekkert sjálfkrafa við að ganga inn í Evrópusambandið“ Lögreglan hugsi yfir Skildi Íslands: Eitt lögbrot verði ekki réttlætt með öðru Eldur í verslunarhúsnæði á Laugavegi Play tekur dýfu í skugga afkomuviðvörunar og Njáll Trausti vill funda Hótað og ógnað eftir að hafa aðstoðað lögreglu Laugavegurinn að „deyja úr velgengni“ Loftgæði mun betri á höfuðborgarsvæðinu Njáll Trausti vill fund hið fyrsta í atvinnuveganefnd Hefði sagt nei: Sumarfrí bæjarfulltrúa opnaði fyrir endurskipulag á Nónhæð Með vesen í miðborginni og á bráðamóttöku og síðar handtekinn vegna þjófnaðar Virknin bundin við einn gíg: Gasmengunar gæti orðið vart á Suðurlandi Ekki hægt að draga ályktanir um hver varð manninum „líklegast“ að bana Hvalreki í Vogum Gosmóðan gæti setið sem fastast fram á fimmtudag: „Menn verða að taka þetta alvarlega“ Hefur áhyggjur af málflutningi „taugaveiklaðrar“ stjórnarandstöðu Lokuð inni með lokað fyrir glugga í þrjá daga Fundurinn vonbrigði: „Þetta leikrit er hafið“ Búin að vera lokuð inni í þrjá daga vegna gosmóðunnar Sjá meira
Líkt og ítarlega hefur verið fjallað um komst Héraðsdómur Reykjavíkur að þeirri niðurstöðu að lög um breytingar á búvörulögum hefðu breyst svo mikið í meðförum þingsins að þau hefðu ekki verið réttilega sett með tilliti til áskilnaðar stjórnarskrárinnar um þrjár umræður á þingi. Samkeppniseftirlitið hefur nú ritað kjötafurðarstöðvum og samtökum þeirra bréf vegna dómsins þar sem þeim er skipað að stöðva þegar í stað allar aðgerðir sem farið geta gegn samkeppnislögum enda undanþáguheimild frá samkeppniseftirliti í títtnefndum búvörulögum úr sögunni. Reyni mögulega á hvort Alþingi hafi verið í góðri trú Hafsteinn Dan Kristjánsson, prófessor við lagadeild Háskólans í Reykjavík, segir í samtali við Vísi að ef kjötafurðarstöðvarnar neyðast til að víkja frá samningum eða löggerningum sem þau gerðu í kjölfar þess að búvörulögin voru samþykkt gæti það skapað ríkinu skaðabótaábyrgð. Þá sé það skilyrði að kjötafurðarstöðvarnar hafi gert samninga í góðri trú og að skilyrði sakarreglu bótaréttar sé uppfyllt. „Það gæti alveg verið að ef einhver endar á því að hafa orðið fyrir tjóni að þá getur ríkið verið skaðabótaskylt. Það þyrfti að sýna fram á tjón, saknæmi, ólögmæta háttsemi og orsakatengsl. Tjónið og síðan þarf að sýna fram á að þetta hafi verið saknæm háttsemi, og þá mun mögulega reyna á hvort Alþingi hafi verið í góðri trú þegar þau samþykktu lögin. Þau voru kannski ekki alveg klár á því að dómstólar myndu draga línuna þarna.“ Hafsteinn telur það líklegt að kjötafurðarstöðvarnar muni höfða mál til að láta reyna á sína stöðu gagnvart ríkinu í þessu máli. Einstakur dómur sem er fyrstur sinnar tegundar á Íslandi Hafsteinn tekur fram að dómur Héraðsdóms Reykjavíkur sé í raun einstakur. „Það hefur ekki reynt á þetta álitefni áður fyrir íslenskum dómstólum að því sem mér er kunnugt. Það eru til tveir dómar sem fjalla um svona formleg mistök, það er að segja að textinn skolaðist til þegar hann fór á milli deilda og milli umferða í Alþingi og þess vegna var þetta ekki að uppfylla stjórnarskrárákvæðið. Í þessu tilfelli er gerð formleg breytingartillaga en niðurstaðan er sú að hún gengur að efni til of langt,“ Hann tekur fram að það dugi ekki til að sama skjalið sé rætt við þrár umferð heldur þurfa skjölin að vera efnislega sambærileg. „Mat dómarans í þessu tilviki er að það hafi verið gengið of langt. Þetta hafi gjörbreytt frumvarpinu. Þetta er bæði í fyrsta skipti sem svona mál kemur fyrir dómstóla og í fyrsta skipti sem komist er að niðurstöðu að þetta brjóti í bága við stjórnarskránna.“ Hafsteinn segir því ljóst að um nýtt fordæmi í íslenskri réttarskipan sé að ræða. „Ég held að þetta fari beint inn í kennslu í stjórnskipunarrétti og mögulega almennri lögfræði eða aðferðarfræði.“ Málið matskennt og gæti verið snúið við Hafsteinn segir það undir Samkeppniseftirlitinu komið hvort málið fari fyrir æðra dómstig og tekur fram að málið sé matskennt. Það fari eftir því hvort Landsréttur eða Hæstiréttur beiti vægu eða ströngu mati hvort dómurinn verði staðfestur eða ekki. „Þetta mun velta á því hve strangir aðrir dómstólar munu vera við mat á þessu ákvæði. Þetta er þannig mál að þetta gæti farið beint til Hæstaréttar ef það væri sótt um þannig áfrýjunarleyfi, því hér reynir í rauninni bara á lagatúlkun og þetta er fordæmisgefandi.“ „Mér sjálfum finnst sennilegt að þetta muni með einum eða öðrum hætti enda fyrir æðri dómi og það á bara eftir að koma í ljós hvernig þeir meta þetta. Eitthvað segir mér að þessi saga sé ekki öll sögð núna.“
Samkeppnismál Búvörusamningar Alþingi Ríkisstjórn Bjarna Benediktssonar (2024) Undanþága kjötafurðastöðva frá samkeppnislögum Mest lesið Þetta er fólkið á bak við Skjöld Íslands Innlent Hótað og ógnað eftir að hafa aðstoðað lögreglu Innlent Móðir og níu mánaða barn hætt komnar í Þrengslunum Innlent Hitinn víða yfir 50 stig og vatnsforðinn að þorna upp Erlent Hefði sagt nei: Sumarfrí bæjarfulltrúa opnaði fyrir endurskipulag á Nónhæð Innlent Alvarlega slösuð bankakona lagði VÍS eftir langa og stranga baráttu Innlent Brú skóf þakið af tveggja hæða rútu Erlent Lögreglan hugsi yfir Skildi Íslands: Eitt lögbrot verði ekki réttlætt með öðru Innlent Reyndu að koma í veg fyrir að hún settist upp í hjá afrískum bílstjóra Innlent Laugavegurinn að „deyja úr velgengni“ Innlent Fleiri fréttir Sækja mann sem datt af hestbaki Lögregla afþakkar þjónustu Skjaldar Íslands og Guðni boðar brennu Félagið Ísland-Palestína harmar skvettuna Rán og frelsissvipting í Árbæ Mótmælandi skvetti málningu á ljósmyndara Morgunblaðsins Brottfararstöð dómsmálaráðherra komin í samráðsgátt Móðir og níu mánaða barn hætt komnar í Þrengslunum Þetta er fólkið á bak við Skjöld Íslands Reyndu að koma í veg fyrir að hún settist upp í hjá afrískum bílstjóra Tveir af þremur ánægðir með beitingu „kjarnorkuákvæðisins“ Alvarlega slösuð bankakona lagði VÍS eftir langa og stranga baráttu Lærði skriðsund á YouTube og syndir Ermarsund á morgun Sjálfsagt að taka málið fyrir: „Leysist ekkert sjálfkrafa við að ganga inn í Evrópusambandið“ Lögreglan hugsi yfir Skildi Íslands: Eitt lögbrot verði ekki réttlætt með öðru Eldur í verslunarhúsnæði á Laugavegi Play tekur dýfu í skugga afkomuviðvörunar og Njáll Trausti vill funda Hótað og ógnað eftir að hafa aðstoðað lögreglu Laugavegurinn að „deyja úr velgengni“ Loftgæði mun betri á höfuðborgarsvæðinu Njáll Trausti vill fund hið fyrsta í atvinnuveganefnd Hefði sagt nei: Sumarfrí bæjarfulltrúa opnaði fyrir endurskipulag á Nónhæð Með vesen í miðborginni og á bráðamóttöku og síðar handtekinn vegna þjófnaðar Virknin bundin við einn gíg: Gasmengunar gæti orðið vart á Suðurlandi Ekki hægt að draga ályktanir um hver varð manninum „líklegast“ að bana Hvalreki í Vogum Gosmóðan gæti setið sem fastast fram á fimmtudag: „Menn verða að taka þetta alvarlega“ Hefur áhyggjur af málflutningi „taugaveiklaðrar“ stjórnarandstöðu Lokuð inni með lokað fyrir glugga í þrjá daga Fundurinn vonbrigði: „Þetta leikrit er hafið“ Búin að vera lokuð inni í þrjá daga vegna gosmóðunnar Sjá meira