Ísland undaskilið alþjóðlegum kolefniskvóta Ólafur Ágúst Hraundal skrifar 3. janúar 2025 10:01 Í ljósi landfræðilegrar legu Íslands hallar á þjóðina þegar kemur að því að uppfylla skuldbindingar að alþjóðlega kvótakerfi kolefnissporsins. Þetta kerfi hefur verið gagnrýnt fyrir skort á gegnsæi, svikum og ósanngirni gagnvart smáríkjum eins og Íslandi. Hér eru aðeins hugrenningar um hvers vegna Ísland ætti að vera undanþegið þessu kerfi og hvers vegna núverandi skipulag er bæði óraunhæft og ósanngjarnt fyrir landið. Einangrun Íslands Ísland er lítil eyja í Norður-Atlantshafi sem er algerlega háð flutningum til að uppfylla grunnþarfir sínar. Skipaflutningar og flugsamgöngur eru óumflýjanlegar fyrir land sem hefur hvorki landamæri við önnur lönd né möguleika á að nýta lágkolefnis valkosti eins og landflutninga. Allar þær vörur sem Ísland flytur inn eða út fara með skipum eða flugi. Eins og staðan er í dag þá eru engar lágkolefnislausnir nægilega þróaðar til að uppfylla þarfir landsins. Vegna fjarlægðar frá meginlöndum Evrópu og Norður-Ameríku eru þessar samgöngur ómissandi fyrir viðskipti, ferðamennsku og daglegt líf Íslendinga. Það er óraunhæft fyrir Ísland að draga úr kolefnis notkun þegar það kemur að þessum samgöngum. Til að tryggja lífsviðurværi og efnahagslega sjálfbærni landsins ætti Ísland að fá undanþágu frá kvótakerfum sem refsa því fyrir þessa nauðsynlegu losun. Svik og skortur á gagnsæi Alþjóðleg kvótakerfi, eins og þau sem byggja á Parísarsamkomulaginu er hluti af kerfi Evrópusambandsins (ESB), sem hefur sætt vaxandi gagnrýni fyrir skort á gagnsæi og staðfestra svika. Kvótakerfið hefur rætur í Kýótó-samkomulagið sem lagði grunninn að markmiðum um minnkun losunar hefur sýnt veikleika, vegna misnotkunar og flókins eftirlits. Fjölmargar rannsóknir hafa sýnt fram á hvernig ríki og fyrirtæki misnota kerfið til að koma sér undan raunverulegri minnkun á losun. Það eru þó nokkur dæmi sem hafa komið upp, að fyrirtæki og ríki innan ESB hafi framvísað fölskum kolefniseiningum eða misnotað úthlutaða kvóta. Þýska umhverfisstofnunin (UBA) greindi nýlega frá því að hún væri að rannsaka 40 af 69 kolefnisverkefnum vegna gruns um svik. Af þessum 40 verkefnum eru 21 undir sterkum grun, en aðeins fimm hafa veitt samþykki fyrir vettvangsathugun. Þetta bendir til þess að verulegur hluti verkefna innan kerfisins gætu verið ólögmæt og óáreiðanleg. Kvótakerfið er ekkert annað en þrælahald og fjárhagsleg byrði fyrir smærri ríki eins og Ísland, sem neyðast til að kaupa kolefniseiningar í stað þess að fjárfesta í raunhæfum lausnum innanlands. Þetta veldur því að peningarnir fara til annarra landa án þess að skila beinum umhverfisávinningi. Þessi mál varpa ljósi á almennt vandamál innan ESB, þar sem eftirlit með kolefnisviðskiptakerfum virðist ófullnægjandi. Skortur á gegnsæi og virkri eftirfylgni hefur gert það að verkum að svik og misnotkun viðgangast sem dregur úr trúverðugleika kerfisins og markmiðum þess um að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda. Áskoranir í orkuskiptum Þrátt fyrir að Ísland sé leiðandi í notkun hreinnar raforku, stendur landið frammi fyrir miklum áskorunum í orkuskiptum. Í lykilgreinum eins og sjávarútvegi þegar vertíðin stendur sem hæst við bræðslu. Landeldi er einnig orkufrekur landbúnaður sem og garðyrkja. Þessar greinar eru undirstaða Íslensks efnahagslífs en glíma við takmarkanir sem erfitt er að leysa. Þrátt fyrir endurnýjanlega orku nær Ísland ekki að uppfylla eftirspurnina vegna takmarkaðra raforkuframleiðslu og dreifingar. Ósanngjarnar raforkuhækkanir Nú á nýju ári hækkar raforkuverð sem er í algjöru ósamræmi við samfélagslega hagsmuni. Raforkan er þjóðareign það er samfélagslegt hagsmunamál að hún nýtist til að styðja við Íslenska framleiðslu og almenning. Íslensk fyrirtæki og almenningur eiga að njóta góðs af aðgengi að ódýrri raforku. Að hækka raforkuverð um tugi prósenta sýnir það taktleysi sem þrífst innan stjórnarkerfisins. Kerfið og raunveruleikinn Eins og Íslenskt máltæki segir: „Í upphafi skal endirinn skoða.“ Þegar kvótakerfið er skoðað í heild sinni, er ljóst að það er ekki nægilega skilvirkt. Það að lönd eins og Kína og Bandaríkin sem marka stór spor í vistskerfið, skuli ekki bera meiri ábyrgð í samanburði við smá ríki eins og Ísland. Öll þessi flóknu kerfi hvetja ekki alltaf til raunverulegra aðgerða heldur gefa fyrirtækjum og ríkjum kost á að „kaupa sér tíma“ í stað þess að draga úr losun. Nokkur erlend fyrirtæki njóta þeirra forréttinda að vera með starfstöðvar á Íslandi og fá viðurkenndavottun sem hámarkar virði framleiðslu þeirra. Það sem er galið við þetta reiknisdæmi er að þau fá úthlutaðar einingar án gjalds, en umfram kvótaeininga sinna selja þau áfram inn í þetta meingallaða kerfi. En með réttu ættu þessar umframeiningar að renna beint inn í Íslenskt samfélag án endurgjalds. Fjárhagsleg byrði á minni þjóðum Það að Íslensk stjórnvöld þurfa að kaupa kolefniseiningar erlendis er lýsandi dæmi fyrir píramídasvindl, þar sem þar sópast gríðarlegar fjárhæðir úr Íslenska hagkerfinu þrátt fyrir að hafa gott sem engin áhrif á loftslagið. Í ljósi þessara staðreynda er brýnt að Íslensk stjórnvöld setji sér það sem eitt af meginverkefnum að losa Íslenskt samfélag undan hæl dýrsins, „kvótakerfinu”. Þetta kerfi er ósanngjarnt og óskilvirkt sem fer beint út í verðlag og leggur óþarfa byrðir á Íslenskt atvinnulíf og almenning. Sanngjörn undanþága fyrir Ísland Landfræðileg lega Íslands ein og sér ætti að gefa rétt á undanþágu frá alþjóðlega kvótakerfinu fyrir kolefnislosun. Ísland er háð flutningum af hafi og úr lofti, takmarkanir í orkuskiptum gera Ísland ólíkt öðrum löndum. Auk þess er kvótakerfið ekki nægilega gagnsætt og þær svikamyllur sem virðast þrífast þar veikja kerfið, sem skilvirkt kerfi til loftslagsaðgerða. Í stað þess að taka þátt í þessu sýkta kvótakerfi ætti Ísland að beina fjármagni sínu í sjálfbærar lausnir innanlands, eins og þróun nýrrar orkutækni og kolefnisbindingu. Með því gæti landið haldið áfram að vera leiðandi í sjálfbærni án þess að bera óeðlilega byrði vegna kerfis sem reynst hefur mein gallað í framkvæmd. Höfundur er lífskúnstner Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Umhverfismál Loftslagsmál Orkumál Orkuskipti Mest lesið Halldór 23.8.2025 Halldór Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller skrifar Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi félagasamtaka og magnað maraþon Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Vin í eyðimörkinni – almenningsbókasöfn borgarinnar Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson skrifar Skoðun Tíu staðreyndir um alvarlegustu kvenréttindakrísu heims Stella Samúelsdóttir skrifar Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Fjárfestum í fyrsta bekk, frekar en fangelsum Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Eftirlíking vitundar og hætturnar sem henni fylgja Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Gagnvirkni líkama og vitundar til heilbrigðis Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Nýjar lausnir í kennslu – gamlar hindranir Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Samstarf sem skilar raunverulegum loftslagsaðgerðum Nótt Thorberg skrifar Skoðun Lærum að lesa og reikna Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Loforðið sem borgarstjóri gleymdi Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Kristrún, það er bannað að plata Snorri Másson skrifar Skoðun Öndunaræfingar í boði SFS Vala Árnadóttir skrifar Sjá meira
Í ljósi landfræðilegrar legu Íslands hallar á þjóðina þegar kemur að því að uppfylla skuldbindingar að alþjóðlega kvótakerfi kolefnissporsins. Þetta kerfi hefur verið gagnrýnt fyrir skort á gegnsæi, svikum og ósanngirni gagnvart smáríkjum eins og Íslandi. Hér eru aðeins hugrenningar um hvers vegna Ísland ætti að vera undanþegið þessu kerfi og hvers vegna núverandi skipulag er bæði óraunhæft og ósanngjarnt fyrir landið. Einangrun Íslands Ísland er lítil eyja í Norður-Atlantshafi sem er algerlega háð flutningum til að uppfylla grunnþarfir sínar. Skipaflutningar og flugsamgöngur eru óumflýjanlegar fyrir land sem hefur hvorki landamæri við önnur lönd né möguleika á að nýta lágkolefnis valkosti eins og landflutninga. Allar þær vörur sem Ísland flytur inn eða út fara með skipum eða flugi. Eins og staðan er í dag þá eru engar lágkolefnislausnir nægilega þróaðar til að uppfylla þarfir landsins. Vegna fjarlægðar frá meginlöndum Evrópu og Norður-Ameríku eru þessar samgöngur ómissandi fyrir viðskipti, ferðamennsku og daglegt líf Íslendinga. Það er óraunhæft fyrir Ísland að draga úr kolefnis notkun þegar það kemur að þessum samgöngum. Til að tryggja lífsviðurværi og efnahagslega sjálfbærni landsins ætti Ísland að fá undanþágu frá kvótakerfum sem refsa því fyrir þessa nauðsynlegu losun. Svik og skortur á gagnsæi Alþjóðleg kvótakerfi, eins og þau sem byggja á Parísarsamkomulaginu er hluti af kerfi Evrópusambandsins (ESB), sem hefur sætt vaxandi gagnrýni fyrir skort á gagnsæi og staðfestra svika. Kvótakerfið hefur rætur í Kýótó-samkomulagið sem lagði grunninn að markmiðum um minnkun losunar hefur sýnt veikleika, vegna misnotkunar og flókins eftirlits. Fjölmargar rannsóknir hafa sýnt fram á hvernig ríki og fyrirtæki misnota kerfið til að koma sér undan raunverulegri minnkun á losun. Það eru þó nokkur dæmi sem hafa komið upp, að fyrirtæki og ríki innan ESB hafi framvísað fölskum kolefniseiningum eða misnotað úthlutaða kvóta. Þýska umhverfisstofnunin (UBA) greindi nýlega frá því að hún væri að rannsaka 40 af 69 kolefnisverkefnum vegna gruns um svik. Af þessum 40 verkefnum eru 21 undir sterkum grun, en aðeins fimm hafa veitt samþykki fyrir vettvangsathugun. Þetta bendir til þess að verulegur hluti verkefna innan kerfisins gætu verið ólögmæt og óáreiðanleg. Kvótakerfið er ekkert annað en þrælahald og fjárhagsleg byrði fyrir smærri ríki eins og Ísland, sem neyðast til að kaupa kolefniseiningar í stað þess að fjárfesta í raunhæfum lausnum innanlands. Þetta veldur því að peningarnir fara til annarra landa án þess að skila beinum umhverfisávinningi. Þessi mál varpa ljósi á almennt vandamál innan ESB, þar sem eftirlit með kolefnisviðskiptakerfum virðist ófullnægjandi. Skortur á gegnsæi og virkri eftirfylgni hefur gert það að verkum að svik og misnotkun viðgangast sem dregur úr trúverðugleika kerfisins og markmiðum þess um að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda. Áskoranir í orkuskiptum Þrátt fyrir að Ísland sé leiðandi í notkun hreinnar raforku, stendur landið frammi fyrir miklum áskorunum í orkuskiptum. Í lykilgreinum eins og sjávarútvegi þegar vertíðin stendur sem hæst við bræðslu. Landeldi er einnig orkufrekur landbúnaður sem og garðyrkja. Þessar greinar eru undirstaða Íslensks efnahagslífs en glíma við takmarkanir sem erfitt er að leysa. Þrátt fyrir endurnýjanlega orku nær Ísland ekki að uppfylla eftirspurnina vegna takmarkaðra raforkuframleiðslu og dreifingar. Ósanngjarnar raforkuhækkanir Nú á nýju ári hækkar raforkuverð sem er í algjöru ósamræmi við samfélagslega hagsmuni. Raforkan er þjóðareign það er samfélagslegt hagsmunamál að hún nýtist til að styðja við Íslenska framleiðslu og almenning. Íslensk fyrirtæki og almenningur eiga að njóta góðs af aðgengi að ódýrri raforku. Að hækka raforkuverð um tugi prósenta sýnir það taktleysi sem þrífst innan stjórnarkerfisins. Kerfið og raunveruleikinn Eins og Íslenskt máltæki segir: „Í upphafi skal endirinn skoða.“ Þegar kvótakerfið er skoðað í heild sinni, er ljóst að það er ekki nægilega skilvirkt. Það að lönd eins og Kína og Bandaríkin sem marka stór spor í vistskerfið, skuli ekki bera meiri ábyrgð í samanburði við smá ríki eins og Ísland. Öll þessi flóknu kerfi hvetja ekki alltaf til raunverulegra aðgerða heldur gefa fyrirtækjum og ríkjum kost á að „kaupa sér tíma“ í stað þess að draga úr losun. Nokkur erlend fyrirtæki njóta þeirra forréttinda að vera með starfstöðvar á Íslandi og fá viðurkenndavottun sem hámarkar virði framleiðslu þeirra. Það sem er galið við þetta reiknisdæmi er að þau fá úthlutaðar einingar án gjalds, en umfram kvótaeininga sinna selja þau áfram inn í þetta meingallaða kerfi. En með réttu ættu þessar umframeiningar að renna beint inn í Íslenskt samfélag án endurgjalds. Fjárhagsleg byrði á minni þjóðum Það að Íslensk stjórnvöld þurfa að kaupa kolefniseiningar erlendis er lýsandi dæmi fyrir píramídasvindl, þar sem þar sópast gríðarlegar fjárhæðir úr Íslenska hagkerfinu þrátt fyrir að hafa gott sem engin áhrif á loftslagið. Í ljósi þessara staðreynda er brýnt að Íslensk stjórnvöld setji sér það sem eitt af meginverkefnum að losa Íslenskt samfélag undan hæl dýrsins, „kvótakerfinu”. Þetta kerfi er ósanngjarnt og óskilvirkt sem fer beint út í verðlag og leggur óþarfa byrðir á Íslenskt atvinnulíf og almenning. Sanngjörn undanþága fyrir Ísland Landfræðileg lega Íslands ein og sér ætti að gefa rétt á undanþágu frá alþjóðlega kvótakerfinu fyrir kolefnislosun. Ísland er háð flutningum af hafi og úr lofti, takmarkanir í orkuskiptum gera Ísland ólíkt öðrum löndum. Auk þess er kvótakerfið ekki nægilega gagnsætt og þær svikamyllur sem virðast þrífast þar veikja kerfið, sem skilvirkt kerfi til loftslagsaðgerða. Í stað þess að taka þátt í þessu sýkta kvótakerfi ætti Ísland að beina fjármagni sínu í sjálfbærar lausnir innanlands, eins og þróun nýrrar orkutækni og kolefnisbindingu. Með því gæti landið haldið áfram að vera leiðandi í sjálfbærni án þess að bera óeðlilega byrði vegna kerfis sem reynst hefur mein gallað í framkvæmd. Höfundur er lífskúnstner
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar