Aðeins það sem er þægilegt, takk Hjördís Sigurðardóttir skrifar 14. janúar 2025 13:30 Rétt eftir hátíðarnar, eftir að fólk er búið að opna alla pakkana, raða í sig kræsingum og kjöti af öllum sortum, er horft agndofa á ‘græna gímaldið’ og spurt hvað gerðist hér eiginlega? Þó ég sé skipulagsfræðingur ætla ég ekki að fara út í að ræða ferlið, hvernig stóð á því að þetta stóra mannvirki fékk sinn stað og skyggir gjörsamlega á nærliggjandi íbúðarhús með tilheyrandi myrkri alla daga fyrir íbúa þess, og að umferð flutningabíla ógni mögulega öryggi barna við íþróttaiðkun. Heldur ætla ég að vekja upp spurningar um það hvort við séum almennt búin að aftengjast þeirri staðreynd að neyslusamfélagið og markaðurinn þarf á slíkum mannvirkjum að halda en við veljum að sjá þau ekki. Þau eiga að vera ósýnileg, langt í burtu og án þess að trufla núvitund okkar og íbúa sem viljum helst gera jógaæfingarnar okkar við sólarupprás, drekka teið í rólegheitum og fara svo út í daginn, eða hvað? Það er eitthvað áhugavert við þetta allt sem snertir siðfræði og ábyrgð. Markaðinum er alveg sama um alskonar hluti, hvort einhver finni til eða hvort umhverfið verði fyrir skaða, peningarnir flæða bara milli staða eins og vatn í halla flæðir niðurávið. Einhverjum finnst óhæfa að starfrækja kjötvinnslu í ‘græna gímaldinu’ sú starfssemi eigi að vera ‘einhverstaðar annars staðar’ og vöruhús, tja ætti það ekki líka að vera annarsstaðar? Myndi okkur líða betur ef við settum bara gler í veggina og sæjum hvað fer fram þarna inni? Væri jöfn eftirspurn eftir hamborgarahryggjum og öðrum unnum kjötvörum? Ættum við kannski að hafa bara grísabú í öðrum endanum og sláturhús í hinum? Það væri viss heiðarleiki í því. Viljum við ekki sjá hvernig maturinn verður til? Sólin myndi skýna gegnum gluggana, og fólk fengi geislana inn í íbúðarhúsin við hliðina. Eða er það kannski ekki heppilegt fyrir kjötvinnslu að hafa sólina skínandi inn í vinnurýmið og líklega ekki það sem við viljum hafa fyrir augunum alla daga. Svo ekki sé talað um allar hreinlætiskröfurnar bæði í framleiðsluferlinu og í ‘okkar augum’. Vöruhúsin í borginni eru skiljanleg afleiða af þeirri staðreynd að við kaupum auðvitað vörur erlendis frá í miklu magni og utan að landi, hvernig á það sér stað? Ekki fara kassarnir fyrir einhvera töfra inn í búðirnar? Þeir lenda í skemmum og vöruhúsum og eru flokkaðir eftir pöntunum og óskum okkar sem viljum helst fá allt næsta dag í búðinni eða sent heima að dyrum samdægurs. Allt er orðið svo sjálfsagt. Ég er að elda og mig vantar eitthvað sérstakt krydd, verð hneiksluð að það sé ekki til þegar ég stekk út í búð. Kryddið er samsett úr mörgum kryddtegundum og hefur upprunalega komið frá ýmsum stöðum út í heim. Kryddið er eins og tré með rætur um allan heim og vöruhúsið og búðin er toppurinn á því, kryddið blómstrar svo í kássunni í eldhúsinu okkar, í smjattandi munnum og búttuðum kviðnum. Það má alveg lesa í málið með ‘græna gímaldið’ að menn vildu gera jákvæðar breytingar, búa kannski til hljóðmön með stóra húsinu til að hlífa íbúabyggð við umferðarhávaða Reykjanesbrautar, stytta flutningavegalengdir og hafa þessa vörustöð miðsvæðis á stærsta markaðssvæðinu – höfuðborgarsvæðinu. En, svo kemur þetta en, við viljum ekki sjá þetta þarna, við viljum ekki hugsa um alla keðjuna sem á sér stað áður en við greiðum fyrir vöruna með kortinu okkar eða símanum, sem treystir á sæstrenginn í Atlandshafinu. Allt er svo tengt en við sjálf erum samt svo ótengd raunveruleikanum. Á fyrri hluta síðustu aldar var Austurvöllur fjárbyrgi, bændur komu á svæðið til að stunda vöruskipti. Sláturhús og blóðvöllur var fyrir opnum dyrum í borginni, jafnvel næst sjúkrahúsi eða annarri viðkvæmri starfsemi sem skapaði vissa sýkingarhættu. Það var af ástæðu sem við fórum í að vera með landflokkun og að hólfa hluti niður, en á sama tíma voru ferlar framleiðslu heiðarlegir og sýnilegir. Við höfum farið í hring í hugmyndum um skipulag, í dag er almennt horft til þess að blanda aftur byggð með hreinum iðnaði, stytta vegalengdir milli íverustaða og vinnustaða, reyna að minnka umferð og skapa einskonar vistkerfi í borgum sem stuðlar að meiri sjálfbærni. Það er alveg ljóst að þetta er vandaverk í okkar hraða neyslusamfélagi án þess að hinn hreini iðnaður komi upp um sig og særi siðferðiskennd okkar með gleraugun sem velja að sjá það sem hentar. Hver hugsi fyrir sig, hvaðan kom það sem er á diskinum mínum, hvernig fæ ég hlutina upp að dyrum, hver er ástæðan fyrir umferðarhávaðanum, öllum pappanum og plastinu. Hvaða ábyrgð ber ég á þessu öllu? Æ, nenni ekki að hugsa um það, er upptekin við að hámarka þægindin og passa upp á ‚zenið mitt‘. Eða hvað, það er líklega einhver tvískinnungur í þeim veruleika sem ég lifi í. Höfundur er skipulagsfræðingur og frumkvöðull. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Vöruskemma við Álfabakka Reykjavík Skipulag Mest lesið Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson Skoðun Forstjórinn stígur fram Örn Pálsson Skoðun Lífsgæði íbúa Mosfellsbæjar skert Regína Ásvaldsdóttir Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Tilvera okkar er undarlegt ferðalag Hópur meðlima No Borders Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Brimrót og veðragnýr í alþjóðamálum Árni Þór Sigurðsson Skoðun Hinn óseðjandi Eiríkur Ólafsson Skoðun Ríkisstofnun forherðist við gagnrýni Björn Ólafsson Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Kengúrur eða Þorskar: Hver forritar framtíð Íslands? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Brimrót og veðragnýr í alþjóðamálum Árni Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Forstjórinn stígur fram Örn Pálsson skrifar Skoðun Lífsgæði íbúa Mosfellsbæjar skert Regína Ásvaldsdóttir skrifar Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Tilvera okkar er undarlegt ferðalag Hópur meðlima No Borders skrifar Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Það að þrá börn eða ekki Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tímanna tákn? Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson skrifar Skoðun Kvótaverð, veiðigjald, fjárfesting og arðsemi í sjávarútvegi Ásgeir Daníelsson skrifar Skoðun Getur Seljaskóli núna orðið símalaus skóli, Jóhanna? Kristín Jónsdóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og traust á raforkumarkaði Einar S Einarsson skrifar Skoðun Ef þetta er rétt – hvað er þá rangt? Anna Berg Samúelsdóttir skrifar Skoðun Hvað er þetta MG? Júlíana Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sjúkraþyrlu sem allra fyrst, kerfi sem veitir lífsbjörg Gunnar Svanur Einarsson skrifar Skoðun Ríkisstofnun forherðist við gagnrýni Björn Ólafsson skrifar Skoðun Bylting, bóla, bölvun - bull? Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Eru smáþjóðir stikkfríar? Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Ákall Valdimar Júlíusson skrifar Skoðun Á að leyfa eða halda áfram að banna? Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Íslenski fáninn fyrir samstöðu ekki mismunun Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Jafnlaunabarnið og baðvatnið Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Þér er boðið með, kæri félagi Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Púslið sem passar ekki Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Nei, það verður ekki að vera Ísrael, það er Ísrael Einar Ólafsson skrifar Skoðun Kemur þín háskólagráða úr kornflakes pakka? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Hinn óseðjandi Eiríkur Ólafsson skrifar Sjá meira
Rétt eftir hátíðarnar, eftir að fólk er búið að opna alla pakkana, raða í sig kræsingum og kjöti af öllum sortum, er horft agndofa á ‘græna gímaldið’ og spurt hvað gerðist hér eiginlega? Þó ég sé skipulagsfræðingur ætla ég ekki að fara út í að ræða ferlið, hvernig stóð á því að þetta stóra mannvirki fékk sinn stað og skyggir gjörsamlega á nærliggjandi íbúðarhús með tilheyrandi myrkri alla daga fyrir íbúa þess, og að umferð flutningabíla ógni mögulega öryggi barna við íþróttaiðkun. Heldur ætla ég að vekja upp spurningar um það hvort við séum almennt búin að aftengjast þeirri staðreynd að neyslusamfélagið og markaðurinn þarf á slíkum mannvirkjum að halda en við veljum að sjá þau ekki. Þau eiga að vera ósýnileg, langt í burtu og án þess að trufla núvitund okkar og íbúa sem viljum helst gera jógaæfingarnar okkar við sólarupprás, drekka teið í rólegheitum og fara svo út í daginn, eða hvað? Það er eitthvað áhugavert við þetta allt sem snertir siðfræði og ábyrgð. Markaðinum er alveg sama um alskonar hluti, hvort einhver finni til eða hvort umhverfið verði fyrir skaða, peningarnir flæða bara milli staða eins og vatn í halla flæðir niðurávið. Einhverjum finnst óhæfa að starfrækja kjötvinnslu í ‘græna gímaldinu’ sú starfssemi eigi að vera ‘einhverstaðar annars staðar’ og vöruhús, tja ætti það ekki líka að vera annarsstaðar? Myndi okkur líða betur ef við settum bara gler í veggina og sæjum hvað fer fram þarna inni? Væri jöfn eftirspurn eftir hamborgarahryggjum og öðrum unnum kjötvörum? Ættum við kannski að hafa bara grísabú í öðrum endanum og sláturhús í hinum? Það væri viss heiðarleiki í því. Viljum við ekki sjá hvernig maturinn verður til? Sólin myndi skýna gegnum gluggana, og fólk fengi geislana inn í íbúðarhúsin við hliðina. Eða er það kannski ekki heppilegt fyrir kjötvinnslu að hafa sólina skínandi inn í vinnurýmið og líklega ekki það sem við viljum hafa fyrir augunum alla daga. Svo ekki sé talað um allar hreinlætiskröfurnar bæði í framleiðsluferlinu og í ‘okkar augum’. Vöruhúsin í borginni eru skiljanleg afleiða af þeirri staðreynd að við kaupum auðvitað vörur erlendis frá í miklu magni og utan að landi, hvernig á það sér stað? Ekki fara kassarnir fyrir einhvera töfra inn í búðirnar? Þeir lenda í skemmum og vöruhúsum og eru flokkaðir eftir pöntunum og óskum okkar sem viljum helst fá allt næsta dag í búðinni eða sent heima að dyrum samdægurs. Allt er orðið svo sjálfsagt. Ég er að elda og mig vantar eitthvað sérstakt krydd, verð hneiksluð að það sé ekki til þegar ég stekk út í búð. Kryddið er samsett úr mörgum kryddtegundum og hefur upprunalega komið frá ýmsum stöðum út í heim. Kryddið er eins og tré með rætur um allan heim og vöruhúsið og búðin er toppurinn á því, kryddið blómstrar svo í kássunni í eldhúsinu okkar, í smjattandi munnum og búttuðum kviðnum. Það má alveg lesa í málið með ‘græna gímaldið’ að menn vildu gera jákvæðar breytingar, búa kannski til hljóðmön með stóra húsinu til að hlífa íbúabyggð við umferðarhávaða Reykjanesbrautar, stytta flutningavegalengdir og hafa þessa vörustöð miðsvæðis á stærsta markaðssvæðinu – höfuðborgarsvæðinu. En, svo kemur þetta en, við viljum ekki sjá þetta þarna, við viljum ekki hugsa um alla keðjuna sem á sér stað áður en við greiðum fyrir vöruna með kortinu okkar eða símanum, sem treystir á sæstrenginn í Atlandshafinu. Allt er svo tengt en við sjálf erum samt svo ótengd raunveruleikanum. Á fyrri hluta síðustu aldar var Austurvöllur fjárbyrgi, bændur komu á svæðið til að stunda vöruskipti. Sláturhús og blóðvöllur var fyrir opnum dyrum í borginni, jafnvel næst sjúkrahúsi eða annarri viðkvæmri starfsemi sem skapaði vissa sýkingarhættu. Það var af ástæðu sem við fórum í að vera með landflokkun og að hólfa hluti niður, en á sama tíma voru ferlar framleiðslu heiðarlegir og sýnilegir. Við höfum farið í hring í hugmyndum um skipulag, í dag er almennt horft til þess að blanda aftur byggð með hreinum iðnaði, stytta vegalengdir milli íverustaða og vinnustaða, reyna að minnka umferð og skapa einskonar vistkerfi í borgum sem stuðlar að meiri sjálfbærni. Það er alveg ljóst að þetta er vandaverk í okkar hraða neyslusamfélagi án þess að hinn hreini iðnaður komi upp um sig og særi siðferðiskennd okkar með gleraugun sem velja að sjá það sem hentar. Hver hugsi fyrir sig, hvaðan kom það sem er á diskinum mínum, hvernig fæ ég hlutina upp að dyrum, hver er ástæðan fyrir umferðarhávaðanum, öllum pappanum og plastinu. Hvaða ábyrgð ber ég á þessu öllu? Æ, nenni ekki að hugsa um það, er upptekin við að hámarka þægindin og passa upp á ‚zenið mitt‘. Eða hvað, það er líklega einhver tvískinnungur í þeim veruleika sem ég lifi í. Höfundur er skipulagsfræðingur og frumkvöðull.
Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun
Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun
Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar
Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar
Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun
Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun