Er Ísland tilbúið fyrir gervigreindarbyltinguna? Sigvaldi Einarsson skrifar 1. febrúar 2025 15:04 Á undanförnum dögum hefur mikið verið rætt um kínverska fyrirtækið DeepSeek og áhrif þess á alþjóðlega gervigreindarkeppni. DeepSeek, sem stefnir á að verða leiðandi í þróun gervigreindar, hefur vakið spurningar um stöðu annarra fyrirtækja, þar á meðal OpenAI. Markaðsviðbrögð voru sterk – hlutabréf Oklo Inc., annars fyrirtækis sem Sam Altman, forstjóri OpenAI, er tengdur við, féllu um 26%. Þessi viðbrögð sýna að gervigreind er ekki lengur jaðarfyrirbæri heldur lykilbreyta í þróun efnahagsmála, atvinnulífs og samfélags. Ísland stendur á tímamótum: Hvort ætlum við að vera neytendur erlendra lausna eða leiðandi í nýtingu gervigreindar á okkar forsendum? Þörfin fyrir stefnumótandi sýn á gervigreind Eins og staðan er í dag skortir heildstæða stefnu um innleiðingu gervigreindar á Íslandi. Þó að einstakir aðilar, fyrirtæki og stofnanir séu að innleiða tæknina í sínum rekstri, þá vantar samræmda stefnu sem tryggir að við nýtum möguleika gervigreindar til fulls og á ábyrgan hátt. Á síðasta ári var kynnt fyrsta aðgerðaáætlun Íslands um gervigreind til ársins 2026, þar sem áhersla er lögð á fimm grunnstoðir: Gervigreind í allra þágu Samkeppnishæft atvinnulíf Menntun í takt við tímann Notkun gervigreindar hjá hinu opinbera Innleiðing gervigreindar í heilbrigðiskerfinu Þetta er án efa mikilvægt skref í átt að skýrari stefnu í þessum málum. Hins vegar skiptir öllu máli að áætlunin verði ekki einungis sett fram á blaði, heldur að aðgerðir fylgi orðum. Að innleiða gervigreind krefst vandaðrar vinnu Gervigreind er ekki tæknileg nýjung sem má innleiða á sama hátt og hefðbundin stafrænar lausnir. Hún hefur áhrif á siðferðileg viðmið, vinnumarkað, stjórnsýslu og jafnvel lýðræði. Bandarísk stjórnvöld hafa þegar gert sér grein fyrir þessum áskorunum og hafa kallað OpenAI og önnur stór gervigreindarfyrirtæki að borðinu til að móta stefnu um notkun tækninnar innan opinberrar stjórnsýslu. Þessi nálgun sýnir að ekki er nóg að leyfa markaðnum einum að þróa tæknina – stjórnvöld verða að stýra ferlinu með ábyrgri stefnumótun og tryggja að hagsmunir samfélagsins séu í forgrunni. Ísland ætti að fylgja þessu fordæmi og tryggja að innleiðing gervigreindar sé byggð á skýrri sýn, vönduðum undirbúningi og siðferðilegri ábyrgð. Tækifærin og áskoranirnar Að innleiða gervigreind er ekki einföld ákvörðun. Með aukinni sjálfvirkni koma nýjar áskoranir í tengslum við vinnumarkaðinn, persónuvernd og siðferðileg álitamál. En með skýrri stefnu getum við tryggt að tæknin verði nýtt til að styrkja íslenskt samfélag í stað þess að skapa óöryggi. Helstu þættir sem stefna um gervigreind ætti að taka á: Hvernig gervigreind getur aukið framleiðni og skilvirkni í íslenskum fyrirtækjum og stofnunum. Hvernig tryggja má að innleiðing gervigreindar verði gerð á ábyrgan og siðferðislegan hátt. Hvernig Ísland getur skapað sér sérstöðu á sviði gervigreindar og nýtt hana til efnahagslegrar uppbyggingar. Hvernig við tryggjum að vinnumarkaðurinn aðlagist tækninni þannig að hún styrki störf í stað þess að ógna þeim. Hvernig menntakerfið getur undirbúið komandi kynslóðir fyrir heim þar sem gervigreind er hluti af daglegu lífi. Gervigreind sem hluti af lausn í kjarabaráttu kennara? Í þessari umræðu má ekki gleymast að gervigreind getur einnig skipt sköpum fyrir starfsfólk í opinberri þjónustu, sérstaklega í menntakerfinu. Kennarar glíma við aukið álag, vaxandi fjölbreytileika í nemendahópum og mikla skrifræðisvinnu sem tekur frá þeim tíma sem gæti nýst í kennslu. Ef rétt er staðið að innleiðingu gervigreindar gæti tæknin orðið mikilvægur stuðningur í kennslu með því að: Aðlaga námsefni að þörfum hvers og eins nemanda og auðvelda einstaklingsmiðað nám. Sjálfvirknivæða skýrslugerð og námsmat, sem myndi draga úr skrifræðisálagi á kennara. Veita innsýn í framfarir nemenda og styðja við ákvarðanatöku í kennslu. Að innleiða gervigreind í menntakerfið gæti því verið hluti af kjarasamningaviðræðum kennara, þar sem slíkar lausnir gætu dregið úr álagi og gert störf þeirra markvissari. Með slíkri stefnumótun væri hægt að bæta bæði vinnuaðstæður kennara og gæði menntunar. Tíminn til aðgerða er núna Aðgerðaáætlunin sem sett var fram í fyrra er mikilvægt skref, en nú þarf að fylgja henni eftir með markvissum aðgerðum og fjárfestingu. Þróunin erlendis, þar á meðal þátttaka OpenAI í stefnumótun bandarískra stjórnvalda, sýnir að vönduð stefnumótun og raunverulegar aðgerðir skipta sköpum. Ísland má ekki verða eftirbátur í þessari þróun. Nú er rétti tíminn fyrir íslensk stjórnvöld og atvinnulífið að taka höndum saman og skilgreina framtíðarsýn Íslands í nýtingu gervigreindar. Með vandaðri framkvæmd og ábyrgri stefnu tryggjum við að tæknin verði okkur til framdráttar, en ekki hindrunar. Erum við tilbúin fyrir þessa byltingu? Það er undir okkur sjálfum komið. Höfundur er MBA nemandi og gervigreindarfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gervigreind Sigvaldi Einarsson Mest lesið Halldór 07.06.2025 Halldór Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Faglegt mat eða lukka? II. Viðurkenning og höfnun Bogi Ragnarsson Skoðun Krabbameinsfélagið í stafni í aðdraganda storms Halla Þorvaldsdóttir Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson Skoðun Engu slaufað Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun Lénsherratímabilið er hafið Einar G Harðarson Skoðun Faglegt mat eða lukka? I: Frá kennslustofu til stafbókar Bogi Ragnarsson Skoðun Þéttur eða þríklofinn Sjálfstæðisflokkur Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Engu slaufað skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? II. Viðurkenning og höfnun Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Krabbameinsfélagið í stafni í aðdraganda storms Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Lénsherratímabilið er hafið Einar G Harðarson skrifar Skoðun Þéttur eða þríklofinn Sjálfstæðisflokkur Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Bras og brall við gerð Brákarborgar Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Auðlindarentan heim í hérað Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Héraðsvötn og Kjalölduveitu í nýtingarflokk Jens Garðar Helgason,Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar Skoðun Hvað kosta mannréttindi? Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? I: Frá kennslustofu til stafbókar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson skrifar Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Setjum kraft í íslenskukennslu fullorðinna Anna Linda Sigurðardóttir skrifar Skoðun Áhrif veiðigjalda ná út fyrir atvinnugreinina Ásgerður Kristín Gylfadóttir skrifar Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar Skoðun RÚV - ljósritunarstofa ríkisins? Birgir Finnsson skrifar Skoðun Að vera hvítur og kristinn Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Heilbrigðisþjónusta í heimabyggð – loksins orðin að veruleika Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Komum heil heim eftir hvítasunnuhelgina Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Leiðin til Parísar (bókstaflega) Ólafur St. Arnarsson skrifar Skoðun Ósnertanlegir eineltisseggir og óhæfir starfsmenn Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Opinber skýring til Sigurjóns Þórðarsonar Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Ekkert kerfi lifir af pólitískan geðþótta Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson skrifar Skoðun Hoppað yfir girðingarnar Vilhjálmur Árnason skrifar Sjá meira
Á undanförnum dögum hefur mikið verið rætt um kínverska fyrirtækið DeepSeek og áhrif þess á alþjóðlega gervigreindarkeppni. DeepSeek, sem stefnir á að verða leiðandi í þróun gervigreindar, hefur vakið spurningar um stöðu annarra fyrirtækja, þar á meðal OpenAI. Markaðsviðbrögð voru sterk – hlutabréf Oklo Inc., annars fyrirtækis sem Sam Altman, forstjóri OpenAI, er tengdur við, féllu um 26%. Þessi viðbrögð sýna að gervigreind er ekki lengur jaðarfyrirbæri heldur lykilbreyta í þróun efnahagsmála, atvinnulífs og samfélags. Ísland stendur á tímamótum: Hvort ætlum við að vera neytendur erlendra lausna eða leiðandi í nýtingu gervigreindar á okkar forsendum? Þörfin fyrir stefnumótandi sýn á gervigreind Eins og staðan er í dag skortir heildstæða stefnu um innleiðingu gervigreindar á Íslandi. Þó að einstakir aðilar, fyrirtæki og stofnanir séu að innleiða tæknina í sínum rekstri, þá vantar samræmda stefnu sem tryggir að við nýtum möguleika gervigreindar til fulls og á ábyrgan hátt. Á síðasta ári var kynnt fyrsta aðgerðaáætlun Íslands um gervigreind til ársins 2026, þar sem áhersla er lögð á fimm grunnstoðir: Gervigreind í allra þágu Samkeppnishæft atvinnulíf Menntun í takt við tímann Notkun gervigreindar hjá hinu opinbera Innleiðing gervigreindar í heilbrigðiskerfinu Þetta er án efa mikilvægt skref í átt að skýrari stefnu í þessum málum. Hins vegar skiptir öllu máli að áætlunin verði ekki einungis sett fram á blaði, heldur að aðgerðir fylgi orðum. Að innleiða gervigreind krefst vandaðrar vinnu Gervigreind er ekki tæknileg nýjung sem má innleiða á sama hátt og hefðbundin stafrænar lausnir. Hún hefur áhrif á siðferðileg viðmið, vinnumarkað, stjórnsýslu og jafnvel lýðræði. Bandarísk stjórnvöld hafa þegar gert sér grein fyrir þessum áskorunum og hafa kallað OpenAI og önnur stór gervigreindarfyrirtæki að borðinu til að móta stefnu um notkun tækninnar innan opinberrar stjórnsýslu. Þessi nálgun sýnir að ekki er nóg að leyfa markaðnum einum að þróa tæknina – stjórnvöld verða að stýra ferlinu með ábyrgri stefnumótun og tryggja að hagsmunir samfélagsins séu í forgrunni. Ísland ætti að fylgja þessu fordæmi og tryggja að innleiðing gervigreindar sé byggð á skýrri sýn, vönduðum undirbúningi og siðferðilegri ábyrgð. Tækifærin og áskoranirnar Að innleiða gervigreind er ekki einföld ákvörðun. Með aukinni sjálfvirkni koma nýjar áskoranir í tengslum við vinnumarkaðinn, persónuvernd og siðferðileg álitamál. En með skýrri stefnu getum við tryggt að tæknin verði nýtt til að styrkja íslenskt samfélag í stað þess að skapa óöryggi. Helstu þættir sem stefna um gervigreind ætti að taka á: Hvernig gervigreind getur aukið framleiðni og skilvirkni í íslenskum fyrirtækjum og stofnunum. Hvernig tryggja má að innleiðing gervigreindar verði gerð á ábyrgan og siðferðislegan hátt. Hvernig Ísland getur skapað sér sérstöðu á sviði gervigreindar og nýtt hana til efnahagslegrar uppbyggingar. Hvernig við tryggjum að vinnumarkaðurinn aðlagist tækninni þannig að hún styrki störf í stað þess að ógna þeim. Hvernig menntakerfið getur undirbúið komandi kynslóðir fyrir heim þar sem gervigreind er hluti af daglegu lífi. Gervigreind sem hluti af lausn í kjarabaráttu kennara? Í þessari umræðu má ekki gleymast að gervigreind getur einnig skipt sköpum fyrir starfsfólk í opinberri þjónustu, sérstaklega í menntakerfinu. Kennarar glíma við aukið álag, vaxandi fjölbreytileika í nemendahópum og mikla skrifræðisvinnu sem tekur frá þeim tíma sem gæti nýst í kennslu. Ef rétt er staðið að innleiðingu gervigreindar gæti tæknin orðið mikilvægur stuðningur í kennslu með því að: Aðlaga námsefni að þörfum hvers og eins nemanda og auðvelda einstaklingsmiðað nám. Sjálfvirknivæða skýrslugerð og námsmat, sem myndi draga úr skrifræðisálagi á kennara. Veita innsýn í framfarir nemenda og styðja við ákvarðanatöku í kennslu. Að innleiða gervigreind í menntakerfið gæti því verið hluti af kjarasamningaviðræðum kennara, þar sem slíkar lausnir gætu dregið úr álagi og gert störf þeirra markvissari. Með slíkri stefnumótun væri hægt að bæta bæði vinnuaðstæður kennara og gæði menntunar. Tíminn til aðgerða er núna Aðgerðaáætlunin sem sett var fram í fyrra er mikilvægt skref, en nú þarf að fylgja henni eftir með markvissum aðgerðum og fjárfestingu. Þróunin erlendis, þar á meðal þátttaka OpenAI í stefnumótun bandarískra stjórnvalda, sýnir að vönduð stefnumótun og raunverulegar aðgerðir skipta sköpum. Ísland má ekki verða eftirbátur í þessari þróun. Nú er rétti tíminn fyrir íslensk stjórnvöld og atvinnulífið að taka höndum saman og skilgreina framtíðarsýn Íslands í nýtingu gervigreindar. Með vandaðri framkvæmd og ábyrgri stefnu tryggjum við að tæknin verði okkur til framdráttar, en ekki hindrunar. Erum við tilbúin fyrir þessa byltingu? Það er undir okkur sjálfum komið. Höfundur er MBA nemandi og gervigreindarfræðingur.
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun
Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar
Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar
Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar
Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar
Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar
Skoðun Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson skrifar
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun