Gervigreind sem jafnréttistæki: Skóli án aðgreiningar Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar 16. júní 2025 19:00 Í fyrri greinum hefur ég fjallað um hvernig gervigreind getur létt álagi af kennurum (Sjá hér) og hvernig hún getur umbylt skólakerfinu með nýstárlegum hugmyndum (Sjá hér). En stærsta spurningin er sú mikilvægasta: hvaða þýðingu hefur þetta fyrir nemandann sjálfan? Sérstaklega þá sem þurfa mest á stuðningi að halda? Svarið er að gervigreind hefur burði til að verða öflugasta jafnréttistæki sem íslenskt skólakerfi hefur kynnst. Hún getur tryggt að allir nemendur, óháð búsetu, móðurmáli eða námsgetu, fái þann stuðning sem þeir þurfa til að blómstra. Brú fyrir nemendur með annað móðurmál Eitt heitasta umræðuefnið í íslensku skólastarfi er hvernig best er að styðja við þann stóra og vaxandi hóp nemenda sem hefur annað móðurmál en íslensku. Í sumum sveitarfélögum er þetta hlutfall orðið verulegt. Hér getur gervigreind orðið sannkallaður leikbreytir. Ímyndið ykkur nemanda sem er nýfluttur til landsins. Gervigreind getur boðið upp á rauntímaþýðingu á því sem kennarinn segir, sem birtist sem texti á spjaldtölvu nemandans. Þetta gerir barninu kleift að fylgjast með í tímum frá fyrsta degi. Samhliða þessu geta sérhæfðir gervigreindarkennarar veitt einstaklingsmiðaða íslenskukennslu, lagaða að hraða og þörfum hvers og eins, sem flýtir fyrir málanámi og félagslegri aðlögun. Snemmtæk íhlutun og stuðningur við sérþarfir Eitt mest spennandi svið gervigreindar í menntun er snemmtæk greining á námsörðugleikum. Ímyndið ykkur kerfi sem getur, með því að greina lesmynstur barns í 2. bekk, bent kennara á að það sýni fyrstu merki um lesblindu (dyslexíu), mánuðum áður en það kæmi fram á hefðbundnum skimunarprófum. Tækni á borð við þessa getur gjörbreytt lífi barna með því að tryggja skjóta og markvissa íhlutun. Íslenska fyrir 21. öldina Hvernig fáum við stafræna kynslóð til að æfa sig í íslenskri málfræði og lestri? Með því að gera æfinguna gagnvirka og persónulega. Lestrarþjálfun: Gervigreindarforrit eins og Amira Learning geta hlustað á barn lesa og gefið strax endurgjöf. Þau geta mælt leshraða og bent á orð sem barnið á í erfiðleikum með. Þetta er eins og að hafa einkakennara við hlið sér í hvert skipti sem lesið er. Málfræðiaðstoð: Forrit eins og Grammarly (sem verður vonandi betra í íslensku) geta hjálpað nemendum að laga málfar og setningaskipan í ritunarverkefnum. Þau læra af mistökum sínum jafnóðum, í stað þess að bíða eftir yfirferð kennara dögum síðar. Rannsóknir sýna að slík tæki geta flýtt fyrir framförum í ritun um 20%. Stærðfræði sem allir skilja Það þekkja margir tilfinninguna úr stærðfræðitímum: annaðhvort leiddist manni því maður var langt á undan, eða maður var týndur því kennarinn fór of hratt yfir. Aðlögunarhæf gervigreindarforrit (e. adaptive learning) leysa þetta vandamál. Forrit eins og DreamBox eða Khan Academy gefa hverjum nemanda verkefni sem passa nákvæmlega við hans getu. Ef nemandi leysir dæmin auðveldlega fær hann strax erfiðari verkefni. Ef hann festist í deilingu fær hann einfaldari æfingar til að byggja upp grunninn. Niðurstaðan? Enginn er skilinn eftir og engum leiðist. Slík kerfi hafa sýnt sig geta aukið árangur um allt að 30%. Vísindi sem hægt er að snerta og upplifa Með sýndartilraunastofum getur nemandi á Húsavík framkvæmt sömu tilraunir og nemandi í Reykjavík. Þeir gætu rannsakað áhrif loftslagsbreytinga á íslenska jökla í sýndarveruleika eða unnið með raungögn frá Veðurstofunni. Framtíðin er persónuleg Stafrænn leiðbeinandi: Í framtíðinni gætu nemendur haft sinn eigin stafræna leiðbeinanda sem leiðir þá í gegnum námsefnið, hjálpar við verkefni og gerir námið meira spennandi og persónulegra. Einstaklingsmiðaður námsferill: Nám gæti farið fram á hraða sem hentar hverjum og einum. Nemendur fylgja ekki lengur hefðbundinni bekkjarskipan eftir aldri, heldur læra þeir á sínum hraða í hverri grein. Tímamót í íslenskri menntun: Áskorun til okkar allra Gervigreind er ekki töfralausn, en hún er verkfæri sem getur fært okkur nær hugsjóninni um skóla án aðgreiningar. En tæknin ein og sér gerir ekkert. Hún kallar á forystu og framtíðarsýn frá skólayfirvöldum, sveitarfélögum og stjórnvöldum. Spurningin er ekki lengur hvort við eigum að nota gervigreind, heldur hvernig við ætlum að nýta hana til að styrkja okkar bestu gildi: jöfnuð, mannúð og námsgleði fyrir öll börn. Áskorunin liggur hjá okkur. Hver verður fyrstur til að svara kallinu? Í næstu grein mun ég skrifa um ógnir og tækifæri við innleiðingu gervigreindar í skólum. Höfundur er ráðgjafi í nýsköpun og gervigreind. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Björgmundur Örn Guðmundsson Gervigreind Skóla- og menntamál Mest lesið Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey Skoðun Loftslagsverkfallið krefst aðgerða strax! Tinna Hallgrímsdóttir Skoðun Látum draumana rætast, á kostnað hverra? Takmarkanir menntastefnu Reykjavíkurborgar Ingólfur Dan Þórisson,Margrét Dan Þórisdóttir,Ana Victoria Cate,Helga Dögg Yngvadóttir Skoðun Ófullnægjandi vinnubrögð ófaglærðra „iðnaðarmanna“: Áhrif á húskaupendur Kristinn R Guðlaugsson Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun Landsbyggðin án háskóla? Ketill Sigurður Jóelsson Skoðun Bankar gegn þjóð Bjarni Jónsson Skoðun Ein saga af sextíu þúsund Halldór Ísak Ólafsson Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall Skoðun Skoðun Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Vaxtamunarviðskipti láta aftur á sér kræla Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Græðgin í forgrunni Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Greiningar eða lausnir – hvort vegur þyngra? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sterk staða Hafnarfjarðar Orri Björnsson skrifar Skoðun Bless bless jafnlaunavottun Sigríður Margrét Oddsdóttir skrifar Skoðun Miðstýrt skólakerfi eða fjölbreytni með samræmdu gæðamati? Bogi Ragnarsson skrifar Sjá meira
Í fyrri greinum hefur ég fjallað um hvernig gervigreind getur létt álagi af kennurum (Sjá hér) og hvernig hún getur umbylt skólakerfinu með nýstárlegum hugmyndum (Sjá hér). En stærsta spurningin er sú mikilvægasta: hvaða þýðingu hefur þetta fyrir nemandann sjálfan? Sérstaklega þá sem þurfa mest á stuðningi að halda? Svarið er að gervigreind hefur burði til að verða öflugasta jafnréttistæki sem íslenskt skólakerfi hefur kynnst. Hún getur tryggt að allir nemendur, óháð búsetu, móðurmáli eða námsgetu, fái þann stuðning sem þeir þurfa til að blómstra. Brú fyrir nemendur með annað móðurmál Eitt heitasta umræðuefnið í íslensku skólastarfi er hvernig best er að styðja við þann stóra og vaxandi hóp nemenda sem hefur annað móðurmál en íslensku. Í sumum sveitarfélögum er þetta hlutfall orðið verulegt. Hér getur gervigreind orðið sannkallaður leikbreytir. Ímyndið ykkur nemanda sem er nýfluttur til landsins. Gervigreind getur boðið upp á rauntímaþýðingu á því sem kennarinn segir, sem birtist sem texti á spjaldtölvu nemandans. Þetta gerir barninu kleift að fylgjast með í tímum frá fyrsta degi. Samhliða þessu geta sérhæfðir gervigreindarkennarar veitt einstaklingsmiðaða íslenskukennslu, lagaða að hraða og þörfum hvers og eins, sem flýtir fyrir málanámi og félagslegri aðlögun. Snemmtæk íhlutun og stuðningur við sérþarfir Eitt mest spennandi svið gervigreindar í menntun er snemmtæk greining á námsörðugleikum. Ímyndið ykkur kerfi sem getur, með því að greina lesmynstur barns í 2. bekk, bent kennara á að það sýni fyrstu merki um lesblindu (dyslexíu), mánuðum áður en það kæmi fram á hefðbundnum skimunarprófum. Tækni á borð við þessa getur gjörbreytt lífi barna með því að tryggja skjóta og markvissa íhlutun. Íslenska fyrir 21. öldina Hvernig fáum við stafræna kynslóð til að æfa sig í íslenskri málfræði og lestri? Með því að gera æfinguna gagnvirka og persónulega. Lestrarþjálfun: Gervigreindarforrit eins og Amira Learning geta hlustað á barn lesa og gefið strax endurgjöf. Þau geta mælt leshraða og bent á orð sem barnið á í erfiðleikum með. Þetta er eins og að hafa einkakennara við hlið sér í hvert skipti sem lesið er. Málfræðiaðstoð: Forrit eins og Grammarly (sem verður vonandi betra í íslensku) geta hjálpað nemendum að laga málfar og setningaskipan í ritunarverkefnum. Þau læra af mistökum sínum jafnóðum, í stað þess að bíða eftir yfirferð kennara dögum síðar. Rannsóknir sýna að slík tæki geta flýtt fyrir framförum í ritun um 20%. Stærðfræði sem allir skilja Það þekkja margir tilfinninguna úr stærðfræðitímum: annaðhvort leiddist manni því maður var langt á undan, eða maður var týndur því kennarinn fór of hratt yfir. Aðlögunarhæf gervigreindarforrit (e. adaptive learning) leysa þetta vandamál. Forrit eins og DreamBox eða Khan Academy gefa hverjum nemanda verkefni sem passa nákvæmlega við hans getu. Ef nemandi leysir dæmin auðveldlega fær hann strax erfiðari verkefni. Ef hann festist í deilingu fær hann einfaldari æfingar til að byggja upp grunninn. Niðurstaðan? Enginn er skilinn eftir og engum leiðist. Slík kerfi hafa sýnt sig geta aukið árangur um allt að 30%. Vísindi sem hægt er að snerta og upplifa Með sýndartilraunastofum getur nemandi á Húsavík framkvæmt sömu tilraunir og nemandi í Reykjavík. Þeir gætu rannsakað áhrif loftslagsbreytinga á íslenska jökla í sýndarveruleika eða unnið með raungögn frá Veðurstofunni. Framtíðin er persónuleg Stafrænn leiðbeinandi: Í framtíðinni gætu nemendur haft sinn eigin stafræna leiðbeinanda sem leiðir þá í gegnum námsefnið, hjálpar við verkefni og gerir námið meira spennandi og persónulegra. Einstaklingsmiðaður námsferill: Nám gæti farið fram á hraða sem hentar hverjum og einum. Nemendur fylgja ekki lengur hefðbundinni bekkjarskipan eftir aldri, heldur læra þeir á sínum hraða í hverri grein. Tímamót í íslenskri menntun: Áskorun til okkar allra Gervigreind er ekki töfralausn, en hún er verkfæri sem getur fært okkur nær hugsjóninni um skóla án aðgreiningar. En tæknin ein og sér gerir ekkert. Hún kallar á forystu og framtíðarsýn frá skólayfirvöldum, sveitarfélögum og stjórnvöldum. Spurningin er ekki lengur hvort við eigum að nota gervigreind, heldur hvernig við ætlum að nýta hana til að styrkja okkar bestu gildi: jöfnuð, mannúð og námsgleði fyrir öll börn. Áskorunin liggur hjá okkur. Hver verður fyrstur til að svara kallinu? Í næstu grein mun ég skrifa um ógnir og tækifæri við innleiðingu gervigreindar í skólum. Höfundur er ráðgjafi í nýsköpun og gervigreind.
Látum draumana rætast, á kostnað hverra? Takmarkanir menntastefnu Reykjavíkurborgar Ingólfur Dan Þórisson,Margrét Dan Þórisdóttir,Ana Victoria Cate,Helga Dögg Yngvadóttir Skoðun
Ófullnægjandi vinnubrögð ófaglærðra „iðnaðarmanna“: Áhrif á húskaupendur Kristinn R Guðlaugsson Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar
Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar
Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar
Látum draumana rætast, á kostnað hverra? Takmarkanir menntastefnu Reykjavíkurborgar Ingólfur Dan Þórisson,Margrét Dan Þórisdóttir,Ana Victoria Cate,Helga Dögg Yngvadóttir Skoðun
Ófullnægjandi vinnubrögð ófaglærðra „iðnaðarmanna“: Áhrif á húskaupendur Kristinn R Guðlaugsson Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun