Tjaldið fellt í leikhúsi fáránleikans Vésteinn Ólason skrifar 12. júlí 2025 13:02 Þegar maður hefur fylgst lengi með stjórnmálum kemur sjaldan á óvart hræsni og sögufalsanir í baráttu þeirra sem verja völd og hagsmuni. Viðbrögðin við stöðvun hringavitleysunnar um veiðigjaldafrumvarpið hafa þó verið yfirgengileg. Fyrir breytingu á þingsköpum 2007 kom vissulega fyrir málþóf. Eftirminnilegust er maraþonræða Sverris Hermannssonar vegna breytinga á stafsetningu, já, tiltölulega lítilla breytinga á stafsetningu. Hann þraut þó örendið að lokum. Bent hefur verið á dæmi um stöðvun umræðu eða takmörkun umræðutíma á fyrri árum, dæmi sem sýna að þingið verður að hafa stjórn á eigin verkum ef þingræðið á að vera starfhæft. Eftir breytingar á þingsköpum 2007 byrjaði hringleikahús á Alþingi sem á sér ekki sinn líka. Höfuðpaurinn í þeirri hringavitleysu, nýr maður á sviðinu sem sá leik á borði að nota þingsköpin til að hindra þingmeirihluta í að koma fram vilja sínum, var Sigmundur Davíð Gunnlaugsson. Það var þó meiri kaldhæðni en hægt var að sjá fyrir, þegar fyrstu viðbrögð hans við stöðvun málþófs voru að ríkisstjórnin hefði sett á svið leikrit til að stöðva umræðuna. Eftir á að hyggja ekki óvænt. Fyrir sumum virðast stjórnmál vera leiksýning. Það er ekki hægt að vorkenna formanni MIðflokksins. Honum finnst greinilega gaman í leikhúsinu, lifir þar og hrærist. Hins vegar er varla hægt annað en vorkenna formönnum Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks. Þau koma fyrir sem vænsta fólk. En af einhverjum ástæðum finnst þeim þau þurfa að leika hlutverk sem fer þeim afleitlega. Maður trúir varla sínum eigin eyrum þegar Sigurður Ingi er að líkja stöðvun vitleysunnar við stjórnarhætti Trumps og Orbans. Veit hann þó væntanlega að málþófsreglur þingskapanna eru einsdæmi í lýðræðisríkjum og 71. greinin er öryggisventill sem getur bjargað lýðræðinu frá þeim sem vilja kjafta það í kaf. Það er athyglisvert að stjórnarandstaðan er samstiga um að beina öllum skeytum sínum að Kristrúnu Frostadóttur en nefnir hvorki Hönnu Katrínu Friðriksson, ráðherrann sem leggur málið fram og hefur fylgt því skörulega eftir, né forseta þingsins, Þórunni Sveinbjarnardóttur, sem tók ákvörðunina um stöðvun umræðna og er vitaskuld ábyrg fyrir henni og á heiður skilinn. Óttinn við vinsældir forsætisráðherra ræður öllu hjá stjórnarandstöðinni, og er þó líklegt að það muni enn auka vinsældir Kristrúnar ef henni einni er eignaður allur heiður af málinu. Margir hljóta enn að muna árin eftir Hrun, árin þegar Sjálfstæðisflokkurinn varð að „stíga til hliðar“ meðan aðrir reru lífróður til að bjarga þjóðfélaginu undan því fáviðri sem bankahrunið, barn nýfrjálshyggjunnar, hafði kallað yfir þjóðina. Leikstjórinn nýi beið á hliðarlínunni og sá fyrir sér rómantíska sýningu þegar elskendur Davíðsáranna, Íhald og Framsókn, næðu saman aftur eftir að örlögin höfðu stíað þeim sundur um hríð. Til að flýta fyrir þeim ástarfundi héldu Framsókn og Sjálfstæðisflokkur uppi blygðunarlausri niðurrifsstefnu á Alþingi. Henni var beitt hvenær sem færi gafst og sannarlega án tillits til þjóðarhags. Þessi niðurrifsstarfsemi náði árangri, m.a. vegna flótta úr öðrum stjórnarflokknum, og etv. einnig vegna þess, sem margir hafa bent á, að stjórn Jóhönnu færðist of mikið í fang á erfiðum tímum. Ekki skyldi heldur gleyma miklu upphlaupi sem samtök sjávarútvegsins stóðu fyrir með sinni venjulegu hörðu hagsmunagæslu. Á þessum árum fannst þeim sem studdu ríkisstjórnina oft að tilefni væri til að stöðva málþóf og knýja mál í gegn, en það var ekki gert, e.t.v. vegna sundurlyndis innan þingflokkanna eða skorts á hörku og baráttuvilja. Hjá kvóta“eigendunum“ skorti hvorki hörku né baráttuvilja fremur en venjulega. Draumurinn um endurnýjun heitanna hjá Framsókn og Íhaldi rættist 2013, en sælan entist ekki lengi. Í rómantískum ástarsögum fyrri tíma gerist það einatt að mikilvæg bréf týnast en finnast aftur og valda óvæntum hvörfum eða stefnubreytingu atburðarásar. Þannig urðu bréfaskipti við lögmannstofu í Panama til að trufla rómantíkina á hinu íslenska stjórnarheimili og kljúfa Framsóknarflokkinn í herðar niður. Ég rek ekki söguna lengra. Eftir síðustu kosningar var mynduð ríkisstjórn sem setti fram skýra stefnum í ýmsum mikilvægum málum. Eitt var þetta veiðigjaldamál, sem um áratugaskeið hefur verið til umræðu. Engir brestir hafa verið í samstöðu stjórnarflokkanna um að fylgja því fram eftir eðlilega þinglega meðferð. Árangurinn og afleiðingarnar er vitanlega á ábyrgð meirihlutans. Þannig virkar þingræðið. En ekki í leikhúsi fáránleikans. Þá á að „semja um málið“ og fá niðurstöðu sem „allir“ geta sætt sig við. „Annars stöndum við og tölum og tölum til eilífðar,“ hóta málþófarar. Niðurstaðan hlaut að verða sú sem varð. Undirniðri held ég að þófurunum hljóti að líða eins og krökkum sem eru orðin leið á að vera óþæg og verða alls hugar fegin þegar þau eru rekin í bælið. Leikritið búið. Og þó verður auðvitað að reyna að halda andlitinu. Þess vegna hljóma nú hjáróma og skrækar raddir frá stjórnarandstöðunni. Leikstjórinn mikli brosir enn í kampinn og ber sig vel. Sjálfsagt farinn að leggja á ráðin um næsta sviðslistaverk: baráttuna gegn því að þjóðin fái að segja skoðun sína á hvort sækja eigi um inngöngu í Evrópusambandið. Hvort skyldi nú slíkt mál eiga betur heima í veruleikanum eða leikhúsi fáránleikans? Höfundur er eftirlaunamaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Breytingar á veiðigjöldum Mest lesið Bakslag í skoðanafrelsi? Kári Allansson Skoðun Hataðu mig af því að ég er í Viðreisn, ekki af því að ég er hommi Oddgeir Georgsson Skoðun Útgerðin skuldar okkur skýringar Guðmundur Helgi Þórarinsson Skoðun Þegar skoðanir drepa samtalið Þórdís Hólm Filipsdóttir Skoðun Þreytt og drullug börn Guðmundur Finnbogason Skoðun Leysum heimatilbúinn vanda á húsnæðismarkaði Jóhanna Klara Stefánsdóttir Skoðun Við þurfum að tala saman Páll Rafnar Þorsteinsson Skoðun Fyrirhugað böl við Bústaðaveg og Blesugróf Sveinn Þórhallsson Skoðun Margföldun þjóðarverðmæta: Meira virði úr sömu orku Árni Sigurðsson Skoðun Fjölbreytt námsmat Steinn Jóhannsson Skoðun Skoðun Skoðun Virðing og framkoma í rökræðum um málefni minnihlutahópa Esjar Smári Blær Gunnarsson skrifar Skoðun Ekki gera ekki neitt Gunnhildur Sveinsdóttir skrifar Skoðun Ekkert heilbrigðiseftirlit á Íslandi? Pétur Halldórsson skrifar Skoðun Útgerðin skuldar okkur skýringar Guðmundur Helgi Þórarinsson skrifar Skoðun Þreytt og drullug börn Guðmundur Finnbogason skrifar Skoðun Betri kvikmyndaskóli Þór Pálsson skrifar Skoðun Fyrirhugað böl við Bústaðaveg og Blesugróf Sveinn Þórhallsson skrifar Skoðun Fjölbreytt námsmat Steinn Jóhannsson skrifar Skoðun Að þvælast fyrir atvinnurekstri - á þeim forsendum sem henta Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Margföldun þjóðarverðmæta: Meira virði úr sömu orku Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Ábyrg umfjöllun um sjálfsvíg – erum við öll ritstjórar? Guðrún Jóna Guðlaugsdóttir,Tómas Kristjánsson skrifar Skoðun Þegar skoðanir drepa samtalið Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Leysum heimatilbúinn vanda á húsnæðismarkaði Jóhanna Klara Stefánsdóttir skrifar Skoðun Við þurfum að tala saman Páll Rafnar Þorsteinsson skrifar Skoðun Veðmál í fótbolta – aðgerðir áður en skaðinn verður Birgir Jóhannsson skrifar Skoðun Hataðu mig af því að ég er í Viðreisn, ekki af því að ég er hommi Oddgeir Georgsson skrifar Skoðun Símafrí á skólatíma Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Ömurlegur fyrri hálfleikur – en er enn von? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Vitund, virðing og von: Jafningjastuðningur í brennidepli Nína Eck skrifar Skoðun Hingað og ekki lengra – Um þögnina sem styður ofbeldi Halldóra Sigríður Sveinsdóttir skrifar Skoðun Ein saga af sextíu þúsund Halldór Ísak Ólafsson skrifar Skoðun Að láta mata sig er svo þægilegt Björn Ólafsson skrifar Skoðun Nýjar reglur um réttindi fólks í ráðningarsambandi Ingvar Sverrisson skrifar Skoðun Ofbeldi í skólum: Áskoranir og leiðir til lausna Soffía Ámundadóttir skrifar Skoðun Bakslag í skoðanafrelsi? Kári Allansson skrifar Skoðun Eplin í andlitshæð Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Bataskólinn – fyrir þig? Guðný Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Sanna er rödd félagshyggju, réttlætis og jöfnuðar! Laufey Líndal Ólafsdóttir,Sara Stef. Hildardóttir skrifar Skoðun Boðsferð Landsvirkjunar Stefán Georgsson skrifar Skoðun Samstarf um loftslagsmál og grænar lausnir Sigurður Hannesson,Nótt Thorberg skrifar Sjá meira
Þegar maður hefur fylgst lengi með stjórnmálum kemur sjaldan á óvart hræsni og sögufalsanir í baráttu þeirra sem verja völd og hagsmuni. Viðbrögðin við stöðvun hringavitleysunnar um veiðigjaldafrumvarpið hafa þó verið yfirgengileg. Fyrir breytingu á þingsköpum 2007 kom vissulega fyrir málþóf. Eftirminnilegust er maraþonræða Sverris Hermannssonar vegna breytinga á stafsetningu, já, tiltölulega lítilla breytinga á stafsetningu. Hann þraut þó örendið að lokum. Bent hefur verið á dæmi um stöðvun umræðu eða takmörkun umræðutíma á fyrri árum, dæmi sem sýna að þingið verður að hafa stjórn á eigin verkum ef þingræðið á að vera starfhæft. Eftir breytingar á þingsköpum 2007 byrjaði hringleikahús á Alþingi sem á sér ekki sinn líka. Höfuðpaurinn í þeirri hringavitleysu, nýr maður á sviðinu sem sá leik á borði að nota þingsköpin til að hindra þingmeirihluta í að koma fram vilja sínum, var Sigmundur Davíð Gunnlaugsson. Það var þó meiri kaldhæðni en hægt var að sjá fyrir, þegar fyrstu viðbrögð hans við stöðvun málþófs voru að ríkisstjórnin hefði sett á svið leikrit til að stöðva umræðuna. Eftir á að hyggja ekki óvænt. Fyrir sumum virðast stjórnmál vera leiksýning. Það er ekki hægt að vorkenna formanni MIðflokksins. Honum finnst greinilega gaman í leikhúsinu, lifir þar og hrærist. Hins vegar er varla hægt annað en vorkenna formönnum Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks. Þau koma fyrir sem vænsta fólk. En af einhverjum ástæðum finnst þeim þau þurfa að leika hlutverk sem fer þeim afleitlega. Maður trúir varla sínum eigin eyrum þegar Sigurður Ingi er að líkja stöðvun vitleysunnar við stjórnarhætti Trumps og Orbans. Veit hann þó væntanlega að málþófsreglur þingskapanna eru einsdæmi í lýðræðisríkjum og 71. greinin er öryggisventill sem getur bjargað lýðræðinu frá þeim sem vilja kjafta það í kaf. Það er athyglisvert að stjórnarandstaðan er samstiga um að beina öllum skeytum sínum að Kristrúnu Frostadóttur en nefnir hvorki Hönnu Katrínu Friðriksson, ráðherrann sem leggur málið fram og hefur fylgt því skörulega eftir, né forseta þingsins, Þórunni Sveinbjarnardóttur, sem tók ákvörðunina um stöðvun umræðna og er vitaskuld ábyrg fyrir henni og á heiður skilinn. Óttinn við vinsældir forsætisráðherra ræður öllu hjá stjórnarandstöðinni, og er þó líklegt að það muni enn auka vinsældir Kristrúnar ef henni einni er eignaður allur heiður af málinu. Margir hljóta enn að muna árin eftir Hrun, árin þegar Sjálfstæðisflokkurinn varð að „stíga til hliðar“ meðan aðrir reru lífróður til að bjarga þjóðfélaginu undan því fáviðri sem bankahrunið, barn nýfrjálshyggjunnar, hafði kallað yfir þjóðina. Leikstjórinn nýi beið á hliðarlínunni og sá fyrir sér rómantíska sýningu þegar elskendur Davíðsáranna, Íhald og Framsókn, næðu saman aftur eftir að örlögin höfðu stíað þeim sundur um hríð. Til að flýta fyrir þeim ástarfundi héldu Framsókn og Sjálfstæðisflokkur uppi blygðunarlausri niðurrifsstefnu á Alþingi. Henni var beitt hvenær sem færi gafst og sannarlega án tillits til þjóðarhags. Þessi niðurrifsstarfsemi náði árangri, m.a. vegna flótta úr öðrum stjórnarflokknum, og etv. einnig vegna þess, sem margir hafa bent á, að stjórn Jóhönnu færðist of mikið í fang á erfiðum tímum. Ekki skyldi heldur gleyma miklu upphlaupi sem samtök sjávarútvegsins stóðu fyrir með sinni venjulegu hörðu hagsmunagæslu. Á þessum árum fannst þeim sem studdu ríkisstjórnina oft að tilefni væri til að stöðva málþóf og knýja mál í gegn, en það var ekki gert, e.t.v. vegna sundurlyndis innan þingflokkanna eða skorts á hörku og baráttuvilja. Hjá kvóta“eigendunum“ skorti hvorki hörku né baráttuvilja fremur en venjulega. Draumurinn um endurnýjun heitanna hjá Framsókn og Íhaldi rættist 2013, en sælan entist ekki lengi. Í rómantískum ástarsögum fyrri tíma gerist það einatt að mikilvæg bréf týnast en finnast aftur og valda óvæntum hvörfum eða stefnubreytingu atburðarásar. Þannig urðu bréfaskipti við lögmannstofu í Panama til að trufla rómantíkina á hinu íslenska stjórnarheimili og kljúfa Framsóknarflokkinn í herðar niður. Ég rek ekki söguna lengra. Eftir síðustu kosningar var mynduð ríkisstjórn sem setti fram skýra stefnum í ýmsum mikilvægum málum. Eitt var þetta veiðigjaldamál, sem um áratugaskeið hefur verið til umræðu. Engir brestir hafa verið í samstöðu stjórnarflokkanna um að fylgja því fram eftir eðlilega þinglega meðferð. Árangurinn og afleiðingarnar er vitanlega á ábyrgð meirihlutans. Þannig virkar þingræðið. En ekki í leikhúsi fáránleikans. Þá á að „semja um málið“ og fá niðurstöðu sem „allir“ geta sætt sig við. „Annars stöndum við og tölum og tölum til eilífðar,“ hóta málþófarar. Niðurstaðan hlaut að verða sú sem varð. Undirniðri held ég að þófurunum hljóti að líða eins og krökkum sem eru orðin leið á að vera óþæg og verða alls hugar fegin þegar þau eru rekin í bælið. Leikritið búið. Og þó verður auðvitað að reyna að halda andlitinu. Þess vegna hljóma nú hjáróma og skrækar raddir frá stjórnarandstöðunni. Leikstjórinn mikli brosir enn í kampinn og ber sig vel. Sjálfsagt farinn að leggja á ráðin um næsta sviðslistaverk: baráttuna gegn því að þjóðin fái að segja skoðun sína á hvort sækja eigi um inngöngu í Evrópusambandið. Hvort skyldi nú slíkt mál eiga betur heima í veruleikanum eða leikhúsi fáránleikans? Höfundur er eftirlaunamaður.
Skoðun Virðing og framkoma í rökræðum um málefni minnihlutahópa Esjar Smári Blær Gunnarsson skrifar
Skoðun Ábyrg umfjöllun um sjálfsvíg – erum við öll ritstjórar? Guðrún Jóna Guðlaugsdóttir,Tómas Kristjánsson skrifar
Skoðun Sanna er rödd félagshyggju, réttlætis og jöfnuðar! Laufey Líndal Ólafsdóttir,Sara Stef. Hildardóttir skrifar