Falið heimsveldi Al Thani-fjölskyldunnar Finnur Th. Eiríksson skrifar 15. ágúst 2025 13:32 Að öllum líkindum er Al Thani-málið Íslendingum enn í fersku minni. Sýndarviðskipti Kaupþings við fjárfestinn Mohammed Al Thani voru daglegt umfjöllunarefni fjölmiðla um árabil. Al Thani hafði þegið lánsfé frá Kaupþingi í þeim tilgangi að kaupa hlut í bankanum rétt fyrir bankahrunið. Sjaldan er ein báran stök. Al Thani-fjölskyldan hefur í áranna rás verið viðriðin fjölda hneykslismála á ýmsum vettvangi. Þegar fjölskyldan komst til valda í smáríkinu Katar varð til eitruð blanda valdníðslu og gróðafíknar. Innan skamms seildist fjölskyldan til dulinna áhrifa í öðrum heimshlutum, einna helst á Vesturlöndum. En á hvaða grundvelli byggja þessi áhrif? Olíuríkið Katar Olía er helsta tekjulind Al Thani-fjölskyldunnar. Á áttunda áratugnum sölsaði Abdulaziz Al Thani undir sig öll olíufyrirtæki í Katar og stofnaði fyrirtækið Qatar Petroleum (nú Qatar Energy). Í dag er Katar níunda auðugasta ríki heims miðað við landsframleiðslu á höfðatölu. Þrátt fyrir það er Katar oft ranglega skilgreint sem þróunarríki. Undanfarna áratugi hefur Al Thani-fjölskyldan ýmist stofnað eða fjárfest í fjölda annarra fyrirtækja—tískufyrirtækjum, fjölmiðlafyrirtækjum, flugfélögum og bönkum, svo fátt eitt sé nefnt. En ekki eru öll fjárútlát Al Thani-fjölskyldunnar jafnsakleysisleg. Mútugreiðslur til þingmanna Fyrir tveimur árum vöktu fjölmiðlar athygli á háum mútugreiðslum frá Katar til fjögurra þingmanna Evrópuþingsins. Þingmönnunum var meðal annars mútað til að greiða atkvæði gegn ályktunum sem fordæmdu mannréttindabrot í Katar og að greiða atkvæði með ályktunum sem liðkuðu fyrir fólksflutningum milli Katar og Evrópusambandsins. Þegar upp komst um málið voru þingmennirnir handteknir og háar upphæðir í reiðufé voru gerðar upptækar. Þingmennirnir þurftu að dvelja í stofufangelsi um skeiðen lítið annað var aðhafst í málinu. Leynilegir styrkir til háskóla Undanfarin ár hefur borið á aukinni gagnrýni á hendur námsdeildum innan bandarískra háskóla. Kennsla deildanna þykir hlutdræg og sérstaklega þykir ámælisverð neikvæð afstaða þeirra til Vesturlanda. Þótt sumir telji gagnrýnina vera flokkspólitíska er hún óneitanleg makleg að ákveðnu leyti. Árið 2019 svipti rannsókn á vegum FBI hulunni af leynilegum styrkjum Katar til bandarískra háskóla. Háskólarnir höfðu þegið styrki að andvirði milljörðum dollara án þess að gera grein fyrir uppruna þeirra líkt og lög mæla fyrir um. Í skiptum fyrir stuðninginn hefur Katar haft áhrif á kennsluskrá háskólanna, sérstaklega hvað viðkemur afstöðu þeirra til sögu og stjórnmála Mið-Austurlanda. Lítill vafi leikur á því að Katar hafi einnig haft sams konar áhrif á háskóla í öðrum löndum. Það væri því verðugt verkefni að grennslast fyrir um hvort Katar hafi fjármagnað deild Mið-Austurlandafræði í Háskóla Íslands. Al Jazeera Al Thani-fjölskyldan hefur ekki aðeins haft stjórnmálamenn og menntafólk í sigtinu, heldur hefur hún markvisst reynt að móta skoðanir almennings á Vesturlöndum í gegn um fjölmiðla. Fjölmiðlaveldið Al Jazeera var stofnað af Hamad Al Thani í valdatíð hans. Al Jazeera hefur í áranna rás verið réttilega gagnrýnt fyrir hlutdrægni og ónákvæmni í fréttaflutningi, meðal annars fyrir að hygla stjórnvöldum í Katar og Bræðralagi múslima, sem eru herská íslamistasamtök. Í því samhengi er eftirtektarvert hversu oft vestrænir fjölmiðlar styðjast beint við fréttir frá Al Jazeera, sérstaklega þegar kemur að umfjöllun um Mið-Austurlönd. Það er bersýnilegt að almennir fjölmiðlar draga taum valdhafa við Persaflóann. Meðal annars sneiða þeir algjörlega fram hjá umfjöllun um kúgun kvenna, samkynhneigðra og þjóðernisminnihluta í þessum heimshluta, en slík umfjöllun myndi eflaust styggja meðlimi Al Thani-fjölskyldunnar. Heimsmeistarakeppnin Að hýsa stóra íþróttaviðburði sem er sjónvarpað um allan heim er einhver öflugasta markaðssetning sem ríki getur fengið. Árið 2010 ákvað Alþjóðaknattspyrnusambandið (FIFA) að Katar myndi hýsa heimsmeistarakeppnina árið 2022. En skömmu síðar kom í ljós að Katar hafði mútað hátt settum meðlimum FIFA í skiptum fyrir atkvæði þeirra. Málið fór fyrir dóm og í það minnsta einn meðlimur FIFA var fundinn sekur. Engu að síður fór heimsmeistarakeppnin fram í Katar líkt og lagt var upp með. Í tilefni keppninnar réðust yfirvöld í Katar í byggingu nýrrar íþróttahallar og fjöldi erlendra verkamanna var fenginn til landsins til að reisa höllina. En fljótlega bárust fréttir af ítrekuðum brotum á réttindum farandverkafólksins auk þess að kjörum þeirra og aðstæðum var líkt við vinnuþrælkun. Talið er að þúsundir hafi látið lífið við framkvæmdirnar. Það kann að hljóma ótrúlega en FIFA-hneykslið virðist hvorki hafa skaðað orðspor Katar né Al Thani-fjölskyldunnar á nokkurn hátt. Fjölmiðlar misstu fljótt áhugann og féll málið fljótt í gleymsku. Til að bæta gráu ofan á svart var Katar eitt sautján ríkja sem voru valin í mannréttindaráð Sameinuðu Þjóðanna í byrjun þessa árs. Lokaorð Þegar allir þræðir eru dregnir saman verður til skrautleg og afhjúpandi mynd: Fjársvik, mútugreiðslur, óæskileg áhrif á menntastofnanir og fjölmiðla, vinnuþrælkun. Augljóslega ber Al Thani-fjölskyldan einungis eigin hagsmuni fyrir brjósti og á þeirri vegferð telur hún öll brögð leyfileg. Þessi skrif eru ekki einungis ætluð til fróðleiks heldur eru þau einnig varnaðarorð. Hagsmunir Vesturlanda hljóta að vega þyngra en hagsmunir spilltrar fjölskyldu frá Persaflóa, sama hversu auðug hún kann að vera. Af þeim sökum er brýnt að vestræn ríki geri ráðstafanir til að tryggja betur varnir stjórnmálamanna, menntastofnana og fjölmiðla gagnvart áhrifum Al Thani-fjölskyldunnar. Höfundur er áhugamaður um alþjóðamál. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Finnur Thorlacius Eiríksson Mest lesið Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun Styrkjum stöðu leigjenda Kristján Þórður Snæbjarnarson Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Vaxtamunarviðskipti láta aftur á sér kræla Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Græðgin í forgrunni Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Greiningar eða lausnir – hvort vegur þyngra? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sterk staða Hafnarfjarðar Orri Björnsson skrifar Skoðun Bless bless jafnlaunavottun Sigríður Margrét Oddsdóttir skrifar Skoðun Miðstýrt skólakerfi eða fjölbreytni með samræmdu gæðamati? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Veðmál barna – hættulegur leikur sem hægt er að stöðva Jóhann Steinar Ingimundarson skrifar Skoðun Allt leikur í umburðarlyndi – eða hvað? Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson skrifar Skoðun Lyfjafræðingar - traustur stuðningur í flóknum heimi Sigurbjörg Sæunn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þvílíkt „plan“ fyrir íslensk heimili Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Ísland og móðurplanta með erindi Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háttvirta nýja þingkonan, María Rut Kristinsdóttir Ólafur Grétar Gunnarsson skrifar Skoðun Alþjóðadagur krabbameinsrannsókna – eitthvað sem mig varðar? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Sjá meira
Að öllum líkindum er Al Thani-málið Íslendingum enn í fersku minni. Sýndarviðskipti Kaupþings við fjárfestinn Mohammed Al Thani voru daglegt umfjöllunarefni fjölmiðla um árabil. Al Thani hafði þegið lánsfé frá Kaupþingi í þeim tilgangi að kaupa hlut í bankanum rétt fyrir bankahrunið. Sjaldan er ein báran stök. Al Thani-fjölskyldan hefur í áranna rás verið viðriðin fjölda hneykslismála á ýmsum vettvangi. Þegar fjölskyldan komst til valda í smáríkinu Katar varð til eitruð blanda valdníðslu og gróðafíknar. Innan skamms seildist fjölskyldan til dulinna áhrifa í öðrum heimshlutum, einna helst á Vesturlöndum. En á hvaða grundvelli byggja þessi áhrif? Olíuríkið Katar Olía er helsta tekjulind Al Thani-fjölskyldunnar. Á áttunda áratugnum sölsaði Abdulaziz Al Thani undir sig öll olíufyrirtæki í Katar og stofnaði fyrirtækið Qatar Petroleum (nú Qatar Energy). Í dag er Katar níunda auðugasta ríki heims miðað við landsframleiðslu á höfðatölu. Þrátt fyrir það er Katar oft ranglega skilgreint sem þróunarríki. Undanfarna áratugi hefur Al Thani-fjölskyldan ýmist stofnað eða fjárfest í fjölda annarra fyrirtækja—tískufyrirtækjum, fjölmiðlafyrirtækjum, flugfélögum og bönkum, svo fátt eitt sé nefnt. En ekki eru öll fjárútlát Al Thani-fjölskyldunnar jafnsakleysisleg. Mútugreiðslur til þingmanna Fyrir tveimur árum vöktu fjölmiðlar athygli á háum mútugreiðslum frá Katar til fjögurra þingmanna Evrópuþingsins. Þingmönnunum var meðal annars mútað til að greiða atkvæði gegn ályktunum sem fordæmdu mannréttindabrot í Katar og að greiða atkvæði með ályktunum sem liðkuðu fyrir fólksflutningum milli Katar og Evrópusambandsins. Þegar upp komst um málið voru þingmennirnir handteknir og háar upphæðir í reiðufé voru gerðar upptækar. Þingmennirnir þurftu að dvelja í stofufangelsi um skeiðen lítið annað var aðhafst í málinu. Leynilegir styrkir til háskóla Undanfarin ár hefur borið á aukinni gagnrýni á hendur námsdeildum innan bandarískra háskóla. Kennsla deildanna þykir hlutdræg og sérstaklega þykir ámælisverð neikvæð afstaða þeirra til Vesturlanda. Þótt sumir telji gagnrýnina vera flokkspólitíska er hún óneitanleg makleg að ákveðnu leyti. Árið 2019 svipti rannsókn á vegum FBI hulunni af leynilegum styrkjum Katar til bandarískra háskóla. Háskólarnir höfðu þegið styrki að andvirði milljörðum dollara án þess að gera grein fyrir uppruna þeirra líkt og lög mæla fyrir um. Í skiptum fyrir stuðninginn hefur Katar haft áhrif á kennsluskrá háskólanna, sérstaklega hvað viðkemur afstöðu þeirra til sögu og stjórnmála Mið-Austurlanda. Lítill vafi leikur á því að Katar hafi einnig haft sams konar áhrif á háskóla í öðrum löndum. Það væri því verðugt verkefni að grennslast fyrir um hvort Katar hafi fjármagnað deild Mið-Austurlandafræði í Háskóla Íslands. Al Jazeera Al Thani-fjölskyldan hefur ekki aðeins haft stjórnmálamenn og menntafólk í sigtinu, heldur hefur hún markvisst reynt að móta skoðanir almennings á Vesturlöndum í gegn um fjölmiðla. Fjölmiðlaveldið Al Jazeera var stofnað af Hamad Al Thani í valdatíð hans. Al Jazeera hefur í áranna rás verið réttilega gagnrýnt fyrir hlutdrægni og ónákvæmni í fréttaflutningi, meðal annars fyrir að hygla stjórnvöldum í Katar og Bræðralagi múslima, sem eru herská íslamistasamtök. Í því samhengi er eftirtektarvert hversu oft vestrænir fjölmiðlar styðjast beint við fréttir frá Al Jazeera, sérstaklega þegar kemur að umfjöllun um Mið-Austurlönd. Það er bersýnilegt að almennir fjölmiðlar draga taum valdhafa við Persaflóann. Meðal annars sneiða þeir algjörlega fram hjá umfjöllun um kúgun kvenna, samkynhneigðra og þjóðernisminnihluta í þessum heimshluta, en slík umfjöllun myndi eflaust styggja meðlimi Al Thani-fjölskyldunnar. Heimsmeistarakeppnin Að hýsa stóra íþróttaviðburði sem er sjónvarpað um allan heim er einhver öflugasta markaðssetning sem ríki getur fengið. Árið 2010 ákvað Alþjóðaknattspyrnusambandið (FIFA) að Katar myndi hýsa heimsmeistarakeppnina árið 2022. En skömmu síðar kom í ljós að Katar hafði mútað hátt settum meðlimum FIFA í skiptum fyrir atkvæði þeirra. Málið fór fyrir dóm og í það minnsta einn meðlimur FIFA var fundinn sekur. Engu að síður fór heimsmeistarakeppnin fram í Katar líkt og lagt var upp með. Í tilefni keppninnar réðust yfirvöld í Katar í byggingu nýrrar íþróttahallar og fjöldi erlendra verkamanna var fenginn til landsins til að reisa höllina. En fljótlega bárust fréttir af ítrekuðum brotum á réttindum farandverkafólksins auk þess að kjörum þeirra og aðstæðum var líkt við vinnuþrælkun. Talið er að þúsundir hafi látið lífið við framkvæmdirnar. Það kann að hljóma ótrúlega en FIFA-hneykslið virðist hvorki hafa skaðað orðspor Katar né Al Thani-fjölskyldunnar á nokkurn hátt. Fjölmiðlar misstu fljótt áhugann og féll málið fljótt í gleymsku. Til að bæta gráu ofan á svart var Katar eitt sautján ríkja sem voru valin í mannréttindaráð Sameinuðu Þjóðanna í byrjun þessa árs. Lokaorð Þegar allir þræðir eru dregnir saman verður til skrautleg og afhjúpandi mynd: Fjársvik, mútugreiðslur, óæskileg áhrif á menntastofnanir og fjölmiðla, vinnuþrælkun. Augljóslega ber Al Thani-fjölskyldan einungis eigin hagsmuni fyrir brjósti og á þeirri vegferð telur hún öll brögð leyfileg. Þessi skrif eru ekki einungis ætluð til fróðleiks heldur eru þau einnig varnaðarorð. Hagsmunir Vesturlanda hljóta að vega þyngra en hagsmunir spilltrar fjölskyldu frá Persaflóa, sama hversu auðug hún kann að vera. Af þeim sökum er brýnt að vestræn ríki geri ráðstafanir til að tryggja betur varnir stjórnmálamanna, menntastofnana og fjölmiðla gagnvart áhrifum Al Thani-fjölskyldunnar. Höfundur er áhugamaður um alþjóðamál.
Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun
Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun
Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar
Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar
Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar
Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun
Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun
Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun