Fréttaskýringaþáttur þar sem hin ýmsu málefni eru krufin til mergjar.
Guðjón Sigurðsson berst fyrir lífi sínu. Hann þjáist af ólæknandi sjúkdómi sem heitir MND, hreyfitaugahrörnun; sjúkdómi sem leggur fólk að velli á einu til fimm árum frá greiningu. En Guðjón berst ekki bara fyrir lífi sínu. Hann berst fyrir því að MND sjúklingar geti ákveðið hvort þeir fari í öndunarvél á lokastigi sjúkdómsins eða ekki. Hann fékk danskan vin sinn, sem er tengdur við öndunarvél, til að heimsækja Ísland og ræða við ráðamenn um meðferð sína.
Sóttvarnalæknir hefur svo þungar áhyggjur af hugsanlegum heimsfaraldri vegna fuglaflensuveirnnar að hann hvetur Íslendinga til að safna matarbirgðum. Veiran hefur undanfarið einungis borist úr dýrum í menn en sumir segja það aðeins tímaspursmál hvenær hún fer að smitast manna á milli. Þá þarf ekki að spyrja að leikslokum. Heilu samfélögin og Ísland er þar ekki undanskilið, hreinlega lamast.
Toshiki Toma er prestur, japanskur prestur og heldur uppi friðsamlegri baráttu fyrir réttindum nýbúa á Íslandi. En það eru ekki allir sem þakka honum fyrir. Honum hefur verið hótað öllu illu og nú síðast fékk hann, eigum við að segja "hvatningu" í pósti, um að láta af baráttunni. Útlendingar væru ekki velkomnir á Íslandi. Toshiki Toma er að vonum slegin og hann hefur kært þessa bréfasendingu til lögreglunnar. Nýbúar sem Kompás talar við segja að fordómar fari vaxandi í íslensku samfélagi.
Heimsfrægðin blasir við Ampop, íslenskri hljómsveit sem líkt er við allt frá Sigur Rós og Múm til Radio Head. Ampop hefur leikið í Bretlandi upp á síðkastið við góðan orðstír og nýlega kom út þriðja plata sveitarinnar. Kompás var á tónleikum með Ampop í Þjóðleikhúskjallaranum.
Fuglaflensan verður til umfjöllunar í Kompási í næstu viku. Fréttir af útbreiðslu hennar vekja kannski fleiri spurningar en svör. Kompás gefur fólki kost á að senda inn spurningar um fuglaflensuna sem þátturinn leitast svo við að svara.
Ekkert landsvæði á jörðinni er jafn umdeilt og lítill skiki fyrir botni Miðjarðarhafs. Saga Palestínu er blóði drifin og það sem gerist þar getur haft áhrif um allan heim. Í landinu helga mætast þjóðir og þjóðarbrot, trúarbrögð og trúarhefðir; það má segja að þar sé á vissan hátt nafli alheimsins. Í þessum þætti förum við til Betlehem á jólum rétttrúnaðarkirkjunnar, heilsum upp á landnema gyðinga sem hafa byggt sér litla paradís á landi sem Ísraelar hertóku af Palestínumönnum og tökum hús á þorpshöfðingja í arabaþorpi nálægt Jeríkó, þar sem hvorki er rafmagn né rennandi vatn.
Það eru engin lög á Íslandi sem banna bændum að safna handónýtum bílum, jafnvel þótt bíldruslurnar skipti hundruðum og draslið farið fyrir brjóstið á nágrönnunum. Það var fyrst farið að vinna að því að hreinsa til í sveitum landsins fyrir um tuttugu árum, undir kjörorðum einsog Hreinir hreppar, fegurri sveitir og svo framvegis, en fagnaðarerindið hefur aldrei borist vestur að Garðstöðum við Ísafjarðardjúp. Í því tilviki er full ástæða að spyrja einsog Jón Baldvin Hannibalsson, sem einu sinni var kúasmali í Ögri og síðar leiðtogi jafnaðarmanna: Hverjir eiga Ísland?
Á Litla Hrauni eru 75 fangar. Þeir sitja inni fyrir mismunandi brot; allt frá skjalafalsi til manndráps. Þeir segja aðstöðuna í fangelsinu góða og hrósa starfsfólkinu - með fáum undantekningum. En þeir gagnrýna margt; segja geðlæknisþjónustu litla, atvinnuúrræði fá og almenna uppbyggingu fyrir lífið slæma.
Framboðið af fíkniefnum er mikið á Litla Hrauni. Og eftirspurnin einnig. Það virðist vera auðvelt að smygla efnunum inn í fangelsið. Ofbeldi er fremur fátítt á Hrauninu, en einelti er vel þekkt, sérstaklega gegn barnaníðingum.
Jólaandinn svífur yfir vötnum á Litla Hrauni. Lítil jólatré í flestum klefum bera þess ótvíræð merki. En það er samt þungt hljóðið í föngunum - þá langar heim.
Náttúruhamfarirnar í Pakistan ýttu, af einhverjum orsökum, minna við umheiminum en til dæmis flóðbylgjan í Indlandshafi. En á síðustu fimmtíu árum hafa einungis tveir jarðskjálftar ollið meira manntjóni. Tölurnar tala sínu máli; þrjár milljónir misstu heimili sín, 800 þúsund manns hafa ekki komist í húsaskjól og milli sjötíu og níutíu þúsund manns létu lífið. Og hugsanlega er það bara byrjunin því nú er vetur að ganga í garð fyrir alvöru og menn óttast enn frekara mannfall ef ekki tekst að koma fólki í skjól á næstu dögum.
Fimm Íslendingar hafa starfað á skjálftasvæðum í Pakistan á vegum Rauða krossins og sá sjötti er á leiðinni út, þyrluflugmaður. Íslendingarnir gegna margvíslegum störfum, eins og þegar hefur komið fram, og í bænum Abbottabad má finna íslenskan hjúkrunarfræðing sem stjórnar tjaldsjúkrahúsi fyrir fórnarlömb jarðskjálftans.
Aðstæður þeirra sem nú dvelja í tjöldum eða jafnvel úti undir berum himni langt uppi í Himalayafjöllum eru nöturlegar. Þarna eru karlar, konur og börn sem hafa misst allt sitt en eru staðráðin í að þrauka í vetur. Snjórinn byrjar að falla fyrir alvöru á næstu dögum og þá er óvíst um framtíð hjálparstarfsins. Læknar eru þegar farnir að sjá tilfelli lungnabólgu og iðrapesta og það er sennilega bara byrjunin. Við skulum fara upp í fjöllin og líta á aðstæður þeirra sem þar ætla að búa í vetur.
Markhópurinn eru börn og unglingar. Samt leikur vafi á því hvort efnið sé við hæfi barna. Tugir ef ekki hundruð ofbeldisfullra tölvuleikja eru til sölu í verslunum á Íslandi. Í Kompási í kvöld kynnumst við meðal annars tölvuleik þar sem mannæta er í aðalhlutverki og veltum fyrir okkur hvaða áhrif slíkir leikir geti haft á börn og unglinga.
Já, í Kompási í kvöld fjöllum við um listamann sem á við geðhvörf að stríða; listamann sem allir helstu tónlistarmenn Íslands vilja spila með. Tónlistin er hjartnæm enda kemur hún beint frá hjartanu. Einlæg með eindæmum.
Peningar eru ekki allt en án þeirra staðnar samfélagið. Spurt er; staðnar íslenskt samfélag, taki það ekki upp gjaldmiðil Evrópusambandsins? Þær raddir verða sífellt háværari sem vilja að Íslandi efli tengslin við Evrópusambandið, kasti krónunni fyrir róða og taki upp Evruna. En er það hægt? Og er það hægt án þess að ganga í ESB?
Actavis starfar á markaði sem þúsundir fyrirtækja keppa á, frmaleiðir og selur samheitalyf en Actavis gerir fleira. Actavis kaupir fyrirtæki í sama geira. Af sextíu fyrirtækjum sem félagið hefur kannað stöðuna hjá hefur það keypt tuttugu. Það virðast engin takmörk vera fyrir því hvað Actavis getur stækkað mikið. Það starfar nú þegar í meira en 30 löndum og er að hasla sér völl í einu mikilvægasta hagkerfi heims, Bandaríkjum Norður-Ameríku.
Hún býr við algert svartnætti, segir að kerfið hafi brugðist sér og hugsar um það eitt að verða sér úti um lyf sem hún leysir upp og sprautar í æð, raunar í opið sár. Við vörum eindregið við myndunum sem fylgja með þessari umfjöllun, þær eru alls ekki við hæfi barna og viðkvæmra. Við höldum áfram umfjöllun um læknadópið sem flæðir yfir fíkniefnamarkaðinn. En hvaðan koma þessi efni? Konan kaupir þau dýrum dómum, bæði á götunni og fær þau ávísuð hjá lækni.
Dauðadópið flæðir yfir íslenskan fíkniefnamarkað. Contalgin er morfín, skylt heróíni. Það er ætlað krabbameinssjúkum en er orðin heitasta söluvaran á götunni. Sex manns deyja á hverju ári á Íslandi vegna ofneyslu morfínlyfja og alls hafa þrjátíu manns látist á síðustu fimm árum.
Besti vinur mannsins á allt gott skilið. Hann hefur setið við fótskör meistara síns frá aldaöðli og lýtur núorðið ekki lakari kjara en hann, klæddur í nýjasta tískufatnað, snyrtur á sérstökum hársnyrtistofum og fær læknisþjónustu ekki síður en mannfólkið. Tíkin Sara þurfti á fæðingarhjálp að halda. Kompás fylgdist með þegar eigandi hennar fór með hana á dýraspítalann í Víðidal til að bjarga lífi hennar og hvolpanna.
Í Kompási annað kvöld, sunnudag 27. nóvember verður fjallað um læknadóp og sýnt fram á hve auðvelt er að nálgast pillurnar sem ganga kaupum og sölum á götunni. Þá verður ítarleg fréttaskýring um Evruna og loks fylgir Kompás tíkinni Söru í keisaraskurð á dýraspítalann í Víðidal.
Öll samfélög eiga sér "svart hagkerfi", misstórt eftir þjóðum. Á svarta markaðnum á Íslandi er í auknum mæli töluð - útlenska! Rannsókn Kompáss hefur leitt í ljós að Litháar, sem vinna hér á landi á grundvelli þjónustusamninga, eru með á bilinu 20 til 30 þúsund krónur á mánuði.
Sigur Rós er ekki bara hljómsveit. Sigur Rós er fyrirtæki, fyrirtæki sem veltir tugum milljóna króna á hverju ári! Erlendir aðdáendur trúa því að hljómsveitin njóti liðsinnis álfa við tónlistarsköpunina og hafa keypt meira en tvær milljónir platna.
Við fylgjum ungri konu í lyfjameðferð vegna brjóstakrabbameins. Hún og fjölskylda hennar heyja harða baráttu. Sjúkdómurinn leggur 25 konur að velli hér á landi á hverju ári. Ný lif auka lífslíkur slíkra sjúklinga.
Umfjöllun Kompáss um erlent vinnuafl á Íslandi.
Kompás, nýr íslenskur fréttaskýringaþáttur hefur göngu sína á sunnudag. Þátturinn verður vikulega á dagskrá á samtengdum rásum nýju fréttastöðvarinnar NFS og Stöðvar 2. Hér er um alvöru fréttaskýringaþátt að ræða þar sem vönduð og hispurslaus rannsóknarblaðamennska er höfð í hávegum.
