Einsleitni eða fjölbreytni? 24. nóvember 2006 06:15 Núverandi kjördæmaskipun sem ákveðin var vorið og sumarið 1999 fullnægir því lýðræðislega markmiði að tryggja stjórnmálaflokkum sæti á Alþingi í nokkuð réttu hlutfalli við heildaratkvæðafjölda. Að öðru leyti er hún meingölluð. Hér skal fullyrt að í röðum almennra þingmanna, þingforseta og ráðherra á þeim tíma voru nokkrir sem greiddu atkvæði með óbragð í munninum. Sumir eru reyndar enn lítið eitt samviskuveikir yfir því að hafa tekið þátt í málamiðlun af þessu tagi. Við lokaafgreiðslu málsins greiddu aðeins 35 þingmenn atkvæði með breytingunni. Þó byggðist málið á forystusamkomulagi allra flokka. Það hefði ólíklega lifað þjóðaratkvæði. Galli kosningakerfisins er fyrst og fremst sá að kjördæmin eru of stór. Víðfeðmi þeirra rauf einfaldlega það sem eftir var af beinum tengslum þingmanna og kjósenda. Að vísu gerðist þetta fyrir margt löngu með þingmenn Reykjavíkur. En ekki var á það bætandi. Menn hafa undrast hversu margir mætir og dugandi sitjandi þingmenn hafa misst sæti sín í forkosningum stjórnmálaflokkanna. Helsta ástæðan er sú að í kosningakerfi þar sem persónuleg tengsl þingmanna og kjósenda hafa verið rofin lifa menn tæpast af pólitískt nema þeir komist í hóp fjölmiðlaþingmanna. Það verður hins vegar aldrei þannig að allir þingmenn komist í þann hóp. Og satt best að segja er engin ástæða til þess. Það dregur úr nauðsynlegri fjölbreytni ef einungis þess háttar menn veljast til þingsetu. Oft gleymist að auk þess að veita framkvæmdavaldinu umboð er vald Alþingis þríþætt. Það er stjórnarskrárgjafi, almennt löggjafarvald og fjárveitingavald. Engin rök standa til þess að gera minna úr fjárveitingavaldi Alþingis en öðru hlutverki þess. Og það er ekki síst á því sviði sem lifandi tengsl við kjósendur eru æskileg til að tryggja að fjölbreytt viðhorf komist að. Þeir eru á hinn bóginn til sem ærlega trúa því að einsleitt forystuvald í hverjum flokki geti best skynjað og skilgreint hugsanir og þarfir fólksins í landinu. Vilji menn þess háttar þjóðþing eiga menn að vera samkvæmir sjálfum sér í því og fækka þingmönnum verulega. Forkosningar stjórnmálaflokkanna eru ágætar svo langt sem þær ná. En þær útiloka frá þátttöku í persónukjöri alla þá kjósendur sem ekki eru reiðubúnir til þess að ganga í ákveðinn stjórnmálaflokk eða lýsa formlega yfir stuðningi. Það eru önnur og ekki síður gild rök fyrir nýju kerfi. Þessir kjósendur eiga sama rétt og aðrir á að taka þátt í persónukjöri til löggjafarsamkomunnar. Ýmsar leiðir eru færar í þessu efni. Sumar þeirra eru augljóslega málamiðlanir milli ólíkra viðhorfa. Ein er sú að skipta þingsætum í tvo hópa. Annar þeirra yrði kjörinn í einmenningskjördæmum en hinn af landslista með svipuðu móti og gert er í einstökum löndum þýska sambandslýðveldisins. Önnur leið er að fara að dæmi Íra og blanda saman persónukjöri og hlutfallskjöri í meðalstórum kjördæmum. Þó að breytingar séu ekki á döfinni nú er þörf á málefnalegri umræðu um þetta efni með það að markmiði að draga úr einsleitni og auka fjölbreytni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðanir Þorsteinn Pálsson Mest lesið Flokkur fólksins eða flokkun fólksins? Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun Íslendingar flytja út fisk og líka ofbeldismenn Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun Hver ætlar að bera ábyrgð á mannslífi? Sævar Þór Jónsson Skoðun Betri nýting á tíma og fjármunum Reykjavíkurborgar 2/3 Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun Horfumst í augu Kristín Thoroddsen Skoðun Lægjum öldurnar Halla Hrund Logadóttir Skoðun Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir Skoðun Er aldur bara tala? Teitur Guðmundsson Skoðun Saga Israa á Gaza og hvernig hægt er að verða að liði Katrín Harðardóttir,Israa Saed Skoðun
Núverandi kjördæmaskipun sem ákveðin var vorið og sumarið 1999 fullnægir því lýðræðislega markmiði að tryggja stjórnmálaflokkum sæti á Alþingi í nokkuð réttu hlutfalli við heildaratkvæðafjölda. Að öðru leyti er hún meingölluð. Hér skal fullyrt að í röðum almennra þingmanna, þingforseta og ráðherra á þeim tíma voru nokkrir sem greiddu atkvæði með óbragð í munninum. Sumir eru reyndar enn lítið eitt samviskuveikir yfir því að hafa tekið þátt í málamiðlun af þessu tagi. Við lokaafgreiðslu málsins greiddu aðeins 35 þingmenn atkvæði með breytingunni. Þó byggðist málið á forystusamkomulagi allra flokka. Það hefði ólíklega lifað þjóðaratkvæði. Galli kosningakerfisins er fyrst og fremst sá að kjördæmin eru of stór. Víðfeðmi þeirra rauf einfaldlega það sem eftir var af beinum tengslum þingmanna og kjósenda. Að vísu gerðist þetta fyrir margt löngu með þingmenn Reykjavíkur. En ekki var á það bætandi. Menn hafa undrast hversu margir mætir og dugandi sitjandi þingmenn hafa misst sæti sín í forkosningum stjórnmálaflokkanna. Helsta ástæðan er sú að í kosningakerfi þar sem persónuleg tengsl þingmanna og kjósenda hafa verið rofin lifa menn tæpast af pólitískt nema þeir komist í hóp fjölmiðlaþingmanna. Það verður hins vegar aldrei þannig að allir þingmenn komist í þann hóp. Og satt best að segja er engin ástæða til þess. Það dregur úr nauðsynlegri fjölbreytni ef einungis þess háttar menn veljast til þingsetu. Oft gleymist að auk þess að veita framkvæmdavaldinu umboð er vald Alþingis þríþætt. Það er stjórnarskrárgjafi, almennt löggjafarvald og fjárveitingavald. Engin rök standa til þess að gera minna úr fjárveitingavaldi Alþingis en öðru hlutverki þess. Og það er ekki síst á því sviði sem lifandi tengsl við kjósendur eru æskileg til að tryggja að fjölbreytt viðhorf komist að. Þeir eru á hinn bóginn til sem ærlega trúa því að einsleitt forystuvald í hverjum flokki geti best skynjað og skilgreint hugsanir og þarfir fólksins í landinu. Vilji menn þess háttar þjóðþing eiga menn að vera samkvæmir sjálfum sér í því og fækka þingmönnum verulega. Forkosningar stjórnmálaflokkanna eru ágætar svo langt sem þær ná. En þær útiloka frá þátttöku í persónukjöri alla þá kjósendur sem ekki eru reiðubúnir til þess að ganga í ákveðinn stjórnmálaflokk eða lýsa formlega yfir stuðningi. Það eru önnur og ekki síður gild rök fyrir nýju kerfi. Þessir kjósendur eiga sama rétt og aðrir á að taka þátt í persónukjöri til löggjafarsamkomunnar. Ýmsar leiðir eru færar í þessu efni. Sumar þeirra eru augljóslega málamiðlanir milli ólíkra viðhorfa. Ein er sú að skipta þingsætum í tvo hópa. Annar þeirra yrði kjörinn í einmenningskjördæmum en hinn af landslista með svipuðu móti og gert er í einstökum löndum þýska sambandslýðveldisins. Önnur leið er að fara að dæmi Íra og blanda saman persónukjöri og hlutfallskjöri í meðalstórum kjördæmum. Þó að breytingar séu ekki á döfinni nú er þörf á málefnalegri umræðu um þetta efni með það að markmiði að draga úr einsleitni og auka fjölbreytni.
30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir Skoðun
30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir Skoðun