Þak á verðtrygginguna? Agnar Tómas Möller skrifar 26. október 2011 09:49 Umræðan um leiðir til að afnema eða draga úr verðtryggingu á Íslandi hefur á köflum tekið á sig nokkuð ævintýralegan blæ og hefur slík snúist um að setja þak á verðtryggingu lána, t.d. miðað við fasta árlega verðbólgu. Í skýrslu nefndar sem falið var að meta kosti og galla þess að draga úr vægi verðtryggingar í íslensku fjármálakerfi, sem birt var vorið 2011, var lagt til sem fyrsta skref í afnámi verðtryggingar að setja þak á hækkun verðtryggingar á ársgrundvelli. Einnig skrifar þingmaður Framsóknarflokksins nýlega að að það ætti að vera forgangsverkefni að setja þak á verðtrygginguna á ársgrundvelli miðað við verðbólgumarkmið Seðlabankans með þolmörkum og að samkvæmt útreikningum Marinós G. Njálssonar ráðgjafa, þá hefði hefði raunávöxtun lífeyrissjóðanna náð að jafnaði 3,5% ávöxtun sl. 20 ár ef 4% þak hefði verið á verðtryggingunni. Þótt undirritaður hafi ekki fundið umrædda útreikninga eða ummæli frá Marinó G. Njálssyni ráðgjafa þá er vert að skoða þetta nánar í ljósi þess að þessi hugmynd virðist njóta einhvers stuðnings meðal þingmanna og án efa meðal stórs hluta almennings. Eftirfarandi mynd sýnir þróun verðbólgu s.l. 20 ára, til og með september 2011:Tólf mánaða verðbólga og meðaltalsverðbólga.Líkt og sést á myndinni hefur verðbólga verið æði sveiflukennd á tímabilinu en hins vegar e.t.v. ekki jafnhá og margir hefðu ef till vill búist við, eða 4,6% að meðaltali, sem skýrist af því að 1992 lýkur miklu verðbólguskeiði og við tekur það tímabil sem verðbólga hefur verið lægst að jafnaði síðari ár. Kannski mætti þá ætla að það hafi ekki kostað svo mikið að setja 4% þak á verðtryggingu lána yfir tímabilið?Hvað kostar verðbólguþak? Samkvæmt gagnaröðum Seðlabankans hafa langir raunvextir verið að meðaltali 4,35% frá árinu 1996 til dagsins í dag (ekki er til lengri gagnasería). Gerum ráð fyrir að árið 1991 láni lífeyrissjóður til 20 ára á 4,35% verðtryggðum vöxtum, með jöfnum afborgunum, með þaki í 4% verðbólgu. Ef verðbólgan reynist umfram þak verðtryggingar þá greiðir lífeyrissjóðurinn lántakandanum mismuninn, þ.e. mismunur á 12 mánaða verðbólgu og 4%. Þetta greiðist eingöngu af útistandandi höfuðstól lánsins og því er kostnaður lífeyrissjóðsins minni eftir því sem tíminn líður og höfuðstóll lánsins minnkar. Útreikningar leiða þá í ljóst að ávöxtun lánveitandanda af láninu lækkar úr 4,35% í 3,50% eða um 0,85%, við að veita lántakandanum verðbólguþak yfir fyrrgreint tímabil. Hafi Marinó G. Njálsson notað sömu forsendur um sögulega ávöxtun, er niðurstaðan sú sama að efni til. En skv. tölum FME um raunávöxtun almennra lífeyrissjóða, sem ná frá 1999, hefur raunávöxtun þeirra að meðaltali verið um 2,2% eða um helmingur af áhættulausum raunvöxtum á svipuðu tímabili. Því er óhugsandi að ávöxtun sjóðanna á árunum 1991-1998 hafi verið svo há að þeir hefðu náð yfir 3,5% ávöxtun, þrátt fyrir að hafa getað ávaxtað eignir áhættulaust á 3,5% með því að gefa frá sér verðbólguþak. En þetta er einungis ein hliðin á teningnum og eftirfarandi atriði benda til þess að kostnaður við verðbólguþak á nýjum lánum í dag yrði umtalsvert meiri en 0,85% á ári: - Eingöngu lántakandinn nýtur góðs af hærri verðbólgu yfir 4% á kostnað lánveitandans auk þess sem lánveitandinn getur ekki varið áhættu sína með góðu móti. Því myndi lánveitandi þurfa að leggja umtalsvert áhættuálag ofan á lánið. - Hagstæðara er fyrir lánveitanda að verðbólga sé lág í upphafi en há seinna, miðað við fasta meðalverðbólgu því höfuðstóllinn lækkar með tíma. Á tímabilinu 1991-2011 var þessu öfugt farið því meðalverðbólga var 3,20% á árunum 1991 til 2001 en 5,9% á árunum 2002-2011. - Miðað við „öfuga" verðbólguþróun (byrjað á verðbólgu ársins 2011, endað 1991) lækkar ávöxtunarkrafa lánsins úr 4,35% í 2,11%. Lánveitandi hlýtur að horfa til verðbólguþróunar sem er nær í tíma og því líklegur til að krefjast enn hærra vaxtaálags. Áhættulausir 20 ára verðtryggðir jafngreiðsluvextir er í dag um 2,8% og því væru væntir vextir á slíku láni með 4% verðbólguþaki ekki mikið yfir 1%. Sjóðsfélagalán lífeyrissjóða bera í dag á bilinu 0,5-1,5% álag á áhættulausa vexti og bjóðast í dag á um 3,5-4,5% vöxtum. Því myndu ný húsnæðislán lífeyrissjóða með verðbólguþaki bera á bilinu 6-7% verðtryggða vexti þegar allt er tekið saman. Er það ætlun þeirra sem vilja lagasetningu um verðbólguþak allra verðtryggðra lána að lántakendur axli slíka greiðslubyrði til að tryggja sig fyrir verðbólguskotum? Verðtrygging eftir hrun Eftir fall bankanna 2008 hafa óverðtryggð útlán innlánsstofnana aukist úr 17% í 35% sem hlutfall af heildarútlánum. Heimildir úr bönkunum herma að hátt í 90% nýrra fasteignalána á sama tíma séu óverðtryggð. Hins vegar hefur Íbúðalánasjóður, með umboð frá sömu stjórnmálamönnum og vilja afnema verðtrygginguna með handafli, haldið áfram að lána út verðtryggð lán eins og ekkert hafi í skorist. Kann það að vera að „verðtryggingarvandinn" verði ekki leystur af stjórnmálamönnum heldur af einkafyrirækjum sem svara kalli viðskiptavina sinna? Undirrituðum hrýs í það minnsta hugur við að yfirvöldum verði fært þann hvata að geta með hallarekstri ríkissjóðs ýtt undir verðbólgu til að létta byrðir almennings í gegnum verðbólguþak lána. Og skyldu verkalýðssamtök spyrna jafnsterkt við víxlverkun launa og verðlags ef það yrði skuldsettum skjólstæðingum sínum til góðs? Líklega ekki enda kemur í ljós við nánari skoðun að hugmyndin um verðbólguþak er einfaldlega slæm.Greinin hefur einnig birst í Vísbendingu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Agnar Tómas Möller Mest lesið Flokkur fólksins eða flokkun fólksins? Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun Hver ætlar að bera ábyrgð á mannslífi? Sævar Þór Jónsson Skoðun Er útlegð á innleið? Reyn Alpha Magnúsdóttir Skoðun Íslendingar flytja út fisk og líka ofbeldismenn Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun Betri nýting á tíma og fjármunum Reykjavíkurborgar 2/3 Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Horfumst í augu Kristín Thoroddsen Skoðun Skólarnir lokaðir - myglan vinnur Guðmundur Þórir Sigurðsson Skoðun Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun Fyrst flúðu þau Reykjavíkurborg… Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Fyrst flúðu þau Reykjavíkurborg… Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Er útlegð á innleið? Reyn Alpha Magnúsdóttir skrifar Skoðun Leiðsögundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal skrifar Skoðun Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson skrifar Skoðun Skólarnir lokaðir - myglan vinnur Guðmundur Þórir Sigurðsson skrifar Skoðun Flokkur fólksins eða flokkun fólksins? Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Betri nýting á tíma og fjármunum Reykjavíkurborgar 2/3 Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hver ætlar að bera ábyrgð á mannslífi? Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Horfumst í augu Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir skrifar Skoðun Saga Israa á Gaza og hvernig hægt er að verða að liði Katrín Harðardóttir,Israa Saed skrifar Skoðun Fordómar frá sálfélagslegu sjónarhorni Sóley Dröfn Davíðsdóttir skrifar Skoðun Er aldur bara tala? Teitur Guðmundsson skrifar Skoðun Íslendingar flytja út fisk og líka ofbeldismenn Guðný S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir skrifar Skoðun Frans páfi kvaddur eða meðtekinn? Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Lægjum öldurnar Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Að hata einhvern sem þú þarft á að halda? Katrín Pétursdóttir skrifar Skoðun Íslenskar pyndingar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun SFS, Exit og norska leiðin þeirra Jón Kaldal skrifar Skoðun Friður - í framsöguhætti eða viðtengingarhætti? Bryndís Schram skrifar Skoðun Næringarfræði er lykillinn að betri heilsu, viltu vera með? Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Löngu þarft samtal um hóp sem gleymist! Katarzyna Kubiś skrifar Skoðun Menntun fyrir öll – nema okkur Haukur Guðmundsson skrifar Skoðun Það er ekki hægt að loka augunum fyrir þessum veruleika Davíð Bergmann skrifar Skoðun Kirkjugarðsballið: Eiga Íslendingar að mæta þar? Birgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Að sækja gullið (okkar) Þröstur Friðfinnsson skrifar Skoðun Til hamingju blaðamenn! Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens skrifar Sjá meira
Umræðan um leiðir til að afnema eða draga úr verðtryggingu á Íslandi hefur á köflum tekið á sig nokkuð ævintýralegan blæ og hefur slík snúist um að setja þak á verðtryggingu lána, t.d. miðað við fasta árlega verðbólgu. Í skýrslu nefndar sem falið var að meta kosti og galla þess að draga úr vægi verðtryggingar í íslensku fjármálakerfi, sem birt var vorið 2011, var lagt til sem fyrsta skref í afnámi verðtryggingar að setja þak á hækkun verðtryggingar á ársgrundvelli. Einnig skrifar þingmaður Framsóknarflokksins nýlega að að það ætti að vera forgangsverkefni að setja þak á verðtrygginguna á ársgrundvelli miðað við verðbólgumarkmið Seðlabankans með þolmörkum og að samkvæmt útreikningum Marinós G. Njálssonar ráðgjafa, þá hefði hefði raunávöxtun lífeyrissjóðanna náð að jafnaði 3,5% ávöxtun sl. 20 ár ef 4% þak hefði verið á verðtryggingunni. Þótt undirritaður hafi ekki fundið umrædda útreikninga eða ummæli frá Marinó G. Njálssyni ráðgjafa þá er vert að skoða þetta nánar í ljósi þess að þessi hugmynd virðist njóta einhvers stuðnings meðal þingmanna og án efa meðal stórs hluta almennings. Eftirfarandi mynd sýnir þróun verðbólgu s.l. 20 ára, til og með september 2011:Tólf mánaða verðbólga og meðaltalsverðbólga.Líkt og sést á myndinni hefur verðbólga verið æði sveiflukennd á tímabilinu en hins vegar e.t.v. ekki jafnhá og margir hefðu ef till vill búist við, eða 4,6% að meðaltali, sem skýrist af því að 1992 lýkur miklu verðbólguskeiði og við tekur það tímabil sem verðbólga hefur verið lægst að jafnaði síðari ár. Kannski mætti þá ætla að það hafi ekki kostað svo mikið að setja 4% þak á verðtryggingu lána yfir tímabilið?Hvað kostar verðbólguþak? Samkvæmt gagnaröðum Seðlabankans hafa langir raunvextir verið að meðaltali 4,35% frá árinu 1996 til dagsins í dag (ekki er til lengri gagnasería). Gerum ráð fyrir að árið 1991 láni lífeyrissjóður til 20 ára á 4,35% verðtryggðum vöxtum, með jöfnum afborgunum, með þaki í 4% verðbólgu. Ef verðbólgan reynist umfram þak verðtryggingar þá greiðir lífeyrissjóðurinn lántakandanum mismuninn, þ.e. mismunur á 12 mánaða verðbólgu og 4%. Þetta greiðist eingöngu af útistandandi höfuðstól lánsins og því er kostnaður lífeyrissjóðsins minni eftir því sem tíminn líður og höfuðstóll lánsins minnkar. Útreikningar leiða þá í ljóst að ávöxtun lánveitandanda af láninu lækkar úr 4,35% í 3,50% eða um 0,85%, við að veita lántakandanum verðbólguþak yfir fyrrgreint tímabil. Hafi Marinó G. Njálsson notað sömu forsendur um sögulega ávöxtun, er niðurstaðan sú sama að efni til. En skv. tölum FME um raunávöxtun almennra lífeyrissjóða, sem ná frá 1999, hefur raunávöxtun þeirra að meðaltali verið um 2,2% eða um helmingur af áhættulausum raunvöxtum á svipuðu tímabili. Því er óhugsandi að ávöxtun sjóðanna á árunum 1991-1998 hafi verið svo há að þeir hefðu náð yfir 3,5% ávöxtun, þrátt fyrir að hafa getað ávaxtað eignir áhættulaust á 3,5% með því að gefa frá sér verðbólguþak. En þetta er einungis ein hliðin á teningnum og eftirfarandi atriði benda til þess að kostnaður við verðbólguþak á nýjum lánum í dag yrði umtalsvert meiri en 0,85% á ári: - Eingöngu lántakandinn nýtur góðs af hærri verðbólgu yfir 4% á kostnað lánveitandans auk þess sem lánveitandinn getur ekki varið áhættu sína með góðu móti. Því myndi lánveitandi þurfa að leggja umtalsvert áhættuálag ofan á lánið. - Hagstæðara er fyrir lánveitanda að verðbólga sé lág í upphafi en há seinna, miðað við fasta meðalverðbólgu því höfuðstóllinn lækkar með tíma. Á tímabilinu 1991-2011 var þessu öfugt farið því meðalverðbólga var 3,20% á árunum 1991 til 2001 en 5,9% á árunum 2002-2011. - Miðað við „öfuga" verðbólguþróun (byrjað á verðbólgu ársins 2011, endað 1991) lækkar ávöxtunarkrafa lánsins úr 4,35% í 2,11%. Lánveitandi hlýtur að horfa til verðbólguþróunar sem er nær í tíma og því líklegur til að krefjast enn hærra vaxtaálags. Áhættulausir 20 ára verðtryggðir jafngreiðsluvextir er í dag um 2,8% og því væru væntir vextir á slíku láni með 4% verðbólguþaki ekki mikið yfir 1%. Sjóðsfélagalán lífeyrissjóða bera í dag á bilinu 0,5-1,5% álag á áhættulausa vexti og bjóðast í dag á um 3,5-4,5% vöxtum. Því myndu ný húsnæðislán lífeyrissjóða með verðbólguþaki bera á bilinu 6-7% verðtryggða vexti þegar allt er tekið saman. Er það ætlun þeirra sem vilja lagasetningu um verðbólguþak allra verðtryggðra lána að lántakendur axli slíka greiðslubyrði til að tryggja sig fyrir verðbólguskotum? Verðtrygging eftir hrun Eftir fall bankanna 2008 hafa óverðtryggð útlán innlánsstofnana aukist úr 17% í 35% sem hlutfall af heildarútlánum. Heimildir úr bönkunum herma að hátt í 90% nýrra fasteignalána á sama tíma séu óverðtryggð. Hins vegar hefur Íbúðalánasjóður, með umboð frá sömu stjórnmálamönnum og vilja afnema verðtrygginguna með handafli, haldið áfram að lána út verðtryggð lán eins og ekkert hafi í skorist. Kann það að vera að „verðtryggingarvandinn" verði ekki leystur af stjórnmálamönnum heldur af einkafyrirækjum sem svara kalli viðskiptavina sinna? Undirrituðum hrýs í það minnsta hugur við að yfirvöldum verði fært þann hvata að geta með hallarekstri ríkissjóðs ýtt undir verðbólgu til að létta byrðir almennings í gegnum verðbólguþak lána. Og skyldu verkalýðssamtök spyrna jafnsterkt við víxlverkun launa og verðlags ef það yrði skuldsettum skjólstæðingum sínum til góðs? Líklega ekki enda kemur í ljós við nánari skoðun að hugmyndin um verðbólguþak er einfaldlega slæm.Greinin hefur einnig birst í Vísbendingu.
Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson Skoðun
30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson skrifar
Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir skrifar
Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson Skoðun
30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun