Hop jöklanna gæti haft áhrif á lífríki við strendur Íslands Kjartan Kjartansson skrifar 6. september 2017 15:00 Rennsli jökuláa breytist verulega þegar jöklar hopa og hverfa með tilheyrandi áhrifum á lífríki og samfélög manna. Vísir/Anton Breytingar á rennsli jökuláa vegna hops jökla ógna drykkjar- og áveituvatni milljóna manna á jörðinni. Á Íslandi gæti hnignun ánna haft veruleg áhrif á raforkuframleiðslu og jafnvel fiskistofna, að sögn íslensks vísindamanns sem tók þátt í alþjóðlegri rannsókn. Jöklar um allan heim hafa skroppið saman undanfarna áratugi vegna hnattrænnar hlýnunar af völdum manna. Þeir þekja nú um 10% yfirborðs jarðar en líkön benda til þess að mesta bráðnunin verði í jöklum í Alaskaflóa, á heimskautasvæðum Kanada, Grænlandi, Íslandi og Suðurheimskautslandinu. Margvísleg áhrif hops jöklanna á lífríki og samfélag manna er viðfangsefni nýrrar rannsóknar sem birtist vísindaritinu Proceedings of the National Academy of Sciences. Þeim er lýst sem djúpstæðum. Gísli Már Gíslason, prófessor í vatnalíffræði við Háskóla Íslands, átti þátt í rannsókninni ásamt Jóni S. Ólafssyni, vatnalíffræðingi hjá Hafrannsóknarstofnun.Rennslið breytist þegar jöklarnir hörfa Í samtali við Vísi segir Gísli Már að áhrif hopsins komi aðallega fram í breytingum á rennsli jökuláa. Rennslið aukist fyrst þegar bráðnun fer af stað en síðan minnki það eftir því sem jöklarnir hverfa. Að lokum verði árnar aðeins regnvatn og snjór sem bráðnar. „Þannig að þetta mun hafa áhrif á vatnsbúskap fyrir virkjanir, drykkjarvatn og áveitu. Ætli það sé ekki fimmtungur eða fjórðungur mannkyns sem fær vatn úr jökulám á Himalajasvæðinu. Stór hluti af Suður-Ameríku fær vatn úr jökulám úr Andesfjöllunum. Alparnir hafa lengi vel verið háðir jökulvatni,“ nefnir hann sem dæmi um áhrifin.Mýrdalsjökull hefur hopað mikið eins og aðrir íslenskir jöklar. Því er spáð að þeir verði að mestu hofnir innan tvö hundruð ára.NASAÞá eru ótalin áhrifin á líffræðilegan fjölbreytileika í ánum sjálfum þegar þær breytast úr jökulám í bergvatnsár þegar fram í sækir. Gísli Már segir að lífríkið í jökulám sé afar sérhæft. Þannig nær ljós aðeins niður á botn í stuttan tíma í senn á vorin þegar sól er komin nægilega hátt á loft og áður en set byrjar að berast þegar jökulbráðnunin hefst. Þetta sérstaka lífríki sem þrífst við þessar erfiðu aðstæður mun raskast þegar rennsli jökulánna raskast á svo afdrifaríkan hátt. Hopinu getur einnig fylgt vaxandi mengun. Jöklar um allan heim hafa tekið á sig og safnað eiturefnum úr iðnaðarmengun sem menn hafa blásið út í andrúmsloftið. Frá verksmiðjum berst mengun eins og sót og kvikasilfur með loftstraumum og fellur á jöklana. Gísli Már segir að með bráðnun jöklanna losni um þessi efni og þau renni niður árnar í mun meira mæli en áðurBera fram áburð fyrir lífríkið í sjónum Jökulárnar hafa einnig mikil áhrif á grunnsævi þar sem þær flytja mikið magn sets og áburðarefna til sjávar. Þannig gæti hop íslenskra jökla haft áhrif á lífsskilyrði fiskistofna við strendur landsins. Í bergi er töluvert af fosfór sem berst með seti jökuláa og leysist upp í sjónum. Þar virkar það sem áburður fyrir þörunga og aðrar lífverur í hafinu. Árnar stuðla einnig að vexti þörungagróðurs þegar ferskvatnið sem þær bera fram leggst ofan á saltan sjóinn. Sólin nær að hita þetta yfirborðslag meira og það eykur framleiðni þörunganna í efsta laginu, að sögn Gísla Más. „Ég held að það sé engin tilviljun að eitt mesta hrygningarsvæði þorsks sé á Selvogsbanka þegar þú hugsar til allra jökulánna sem koma út í sjó á Suðurlandi,“ segir Gísli Már en stórar jökulár eins og Þjórsá og Ölfusá renna út í sjó þar.Gísli Már bendir á að hop jökla geti haft djúpstæð áhrif á lífríki jökuláa og grunnsævis.Kristinn IngvarssonJöklaferðaþjónusta dregist saman í Ölpunum Í rannsókninni er jafnframt rakið hvernig hvarf jökla getur haft bein áhrif á samfélög og atvinnustarfsemi. Þannig bendir Gísli Már á að ferðaþjónusta hafi dregist mikið saman í Ölpunum vegna hops jöklanna. Þar hefur flatarmál jökla minnkað um helming frá 1880 og spár gera ráð fyrir að aðeins 4-13% af núverandi stærð þeirra verði eftir við aldamótin. Vísindamenn gera ráð fyrir því að íslenskir jöklar verði nær algerlega hofnir innan tvö hundruð ára. Þannig gæti sama þróun átt sér stað í jöklaferðamennsku á Íslandi.Uppgangur en síðan niðursveifla í vatnsafliVarðandi áhrifin á raforkuframleiðslu segir í rannsókninni að tekjur vatnsaflsvirkjana geti aukist fyrst um sinn þegar bráðunin stuðlar að auknu flæði í jökulánum sem knýja þær. Nefnd eru dæmi frá svissnesku Ölpunum þar sem því er spáð að þegar streymið minnkar á næstu áratugum muni hægja á framleiðslunni og þar með tekjum af virkjunum. Í Ölpunum sé heldur ekki víst að aukið rennsli ánna skili sér í stóraukinni raforkuframleiðslu þar sem uppistöðulón geti ekki tekið við meira vatni á meðan sumarbráðnunin á sér stað. Þvert á móti geti hætta skapast þegar flæði úr lónunum. Á móti kemur að til skemmri tíma litið gæti hop jöklanna skapað aðstæður til að byggja nýjar stíflur og lón. Birtist í Fréttablaðinu Loftslagsmál Vísindi Mest lesið Strandveiðisjómaður lést Innlent Allkröpp lægð á leiðinni til landsins Veður Biður Höllu afsökunar á fréttum af meintum lífvörðum Innlent „Þetta er ekkert líf“ Innlent Ældi í rútunni og réðst svo á bílstjórann Innlent Unglingsstúlka lést þegar hestur dró hana eftir jörðinni Erlent Samstöðinni verði mögulega lokað í kvöld: Vilja fá lögbann á boðaðan aðalfund Innlent Tugir missa vinnuna í sumar Innlent Snurða hljóp á þráðinn í nótt Innlent Fötlun þýði ekki að börn njóti þess minna að róla og leika sér Innlent Fleiri fréttir Sanna og Gunnar Smári höfðu betur á æsingarfundi Annað útkall vegna strandveiðibáts úti fyrir Patreksfirði „Þetta er ekkert líf“ Umræða um veiðigjöldin orðin sú þriðja lengsta Óprúttinn aðili rispaði tíu bíla á Seltjarnarnesi Fylkingarnar safna liði og ásakanir ganga á víxl: Stefnir í átök í Bolholti Líf í biðstöðu og hitafundur sósíalista Strandveiðisjómaður lést Deila um Suðurnesjalínu 2 fer beint í Hæstarétt Áslaug Arna farin í frí en enginn tekinn við Sviptur prófinu eftir að hafa ekið á 185 Ældi í rútunni og réðst svo á bílstjórann Sá sem réðst á Ingunni áfrýjar til hæstaréttar Bein útsending: Rektorsskipti í Háskóla Íslands Snurða hljóp á þráðinn í nótt Samstöðinni verði mögulega lokað í kvöld: Vilja fá lögbann á boðaðan aðalfund Strandveiðibátur sökk úti fyrir Patreksfirði Reynt að ná saman um þinglok og hart deilt um Vorstjörnuna Máttu ekki eyða gögnum fyrr en málum væri lokið á öllum dómstigum Bjórpása í Víkinni og lögreglan í heimsókn í Garðabæ Skoða ekki hvort maður hafi mátt binda barn niður og kitla Biður Höllu afsökunar á fréttum af meintum lífvörðum Svörin líklega að finna á Íslandi: Vonlítill um að Jón Þröstur sé á lífi Skjálfti upp á þrjá í Kötlu Fundar með þingflokksformönnum Fötlun þýði ekki að börn njóti þess minna að róla og leika sér Borgin fékk frest til að svara Umboðsmanni um fundargerðarbreytingar Ekkert samkomulag í höfn enn um þinglok Hringsund um Ísland skapi verðmæta þekkingu Óákveðin hvort hún fari aftur fram fyrir Sósíalista: „Mér finnst þetta bara orðið bull“ Sjá meira
Breytingar á rennsli jökuláa vegna hops jökla ógna drykkjar- og áveituvatni milljóna manna á jörðinni. Á Íslandi gæti hnignun ánna haft veruleg áhrif á raforkuframleiðslu og jafnvel fiskistofna, að sögn íslensks vísindamanns sem tók þátt í alþjóðlegri rannsókn. Jöklar um allan heim hafa skroppið saman undanfarna áratugi vegna hnattrænnar hlýnunar af völdum manna. Þeir þekja nú um 10% yfirborðs jarðar en líkön benda til þess að mesta bráðnunin verði í jöklum í Alaskaflóa, á heimskautasvæðum Kanada, Grænlandi, Íslandi og Suðurheimskautslandinu. Margvísleg áhrif hops jöklanna á lífríki og samfélag manna er viðfangsefni nýrrar rannsóknar sem birtist vísindaritinu Proceedings of the National Academy of Sciences. Þeim er lýst sem djúpstæðum. Gísli Már Gíslason, prófessor í vatnalíffræði við Háskóla Íslands, átti þátt í rannsókninni ásamt Jóni S. Ólafssyni, vatnalíffræðingi hjá Hafrannsóknarstofnun.Rennslið breytist þegar jöklarnir hörfa Í samtali við Vísi segir Gísli Már að áhrif hopsins komi aðallega fram í breytingum á rennsli jökuláa. Rennslið aukist fyrst þegar bráðnun fer af stað en síðan minnki það eftir því sem jöklarnir hverfa. Að lokum verði árnar aðeins regnvatn og snjór sem bráðnar. „Þannig að þetta mun hafa áhrif á vatnsbúskap fyrir virkjanir, drykkjarvatn og áveitu. Ætli það sé ekki fimmtungur eða fjórðungur mannkyns sem fær vatn úr jökulám á Himalajasvæðinu. Stór hluti af Suður-Ameríku fær vatn úr jökulám úr Andesfjöllunum. Alparnir hafa lengi vel verið háðir jökulvatni,“ nefnir hann sem dæmi um áhrifin.Mýrdalsjökull hefur hopað mikið eins og aðrir íslenskir jöklar. Því er spáð að þeir verði að mestu hofnir innan tvö hundruð ára.NASAÞá eru ótalin áhrifin á líffræðilegan fjölbreytileika í ánum sjálfum þegar þær breytast úr jökulám í bergvatnsár þegar fram í sækir. Gísli Már segir að lífríkið í jökulám sé afar sérhæft. Þannig nær ljós aðeins niður á botn í stuttan tíma í senn á vorin þegar sól er komin nægilega hátt á loft og áður en set byrjar að berast þegar jökulbráðnunin hefst. Þetta sérstaka lífríki sem þrífst við þessar erfiðu aðstæður mun raskast þegar rennsli jökulánna raskast á svo afdrifaríkan hátt. Hopinu getur einnig fylgt vaxandi mengun. Jöklar um allan heim hafa tekið á sig og safnað eiturefnum úr iðnaðarmengun sem menn hafa blásið út í andrúmsloftið. Frá verksmiðjum berst mengun eins og sót og kvikasilfur með loftstraumum og fellur á jöklana. Gísli Már segir að með bráðnun jöklanna losni um þessi efni og þau renni niður árnar í mun meira mæli en áðurBera fram áburð fyrir lífríkið í sjónum Jökulárnar hafa einnig mikil áhrif á grunnsævi þar sem þær flytja mikið magn sets og áburðarefna til sjávar. Þannig gæti hop íslenskra jökla haft áhrif á lífsskilyrði fiskistofna við strendur landsins. Í bergi er töluvert af fosfór sem berst með seti jökuláa og leysist upp í sjónum. Þar virkar það sem áburður fyrir þörunga og aðrar lífverur í hafinu. Árnar stuðla einnig að vexti þörungagróðurs þegar ferskvatnið sem þær bera fram leggst ofan á saltan sjóinn. Sólin nær að hita þetta yfirborðslag meira og það eykur framleiðni þörunganna í efsta laginu, að sögn Gísla Más. „Ég held að það sé engin tilviljun að eitt mesta hrygningarsvæði þorsks sé á Selvogsbanka þegar þú hugsar til allra jökulánna sem koma út í sjó á Suðurlandi,“ segir Gísli Már en stórar jökulár eins og Þjórsá og Ölfusá renna út í sjó þar.Gísli Már bendir á að hop jökla geti haft djúpstæð áhrif á lífríki jökuláa og grunnsævis.Kristinn IngvarssonJöklaferðaþjónusta dregist saman í Ölpunum Í rannsókninni er jafnframt rakið hvernig hvarf jökla getur haft bein áhrif á samfélög og atvinnustarfsemi. Þannig bendir Gísli Már á að ferðaþjónusta hafi dregist mikið saman í Ölpunum vegna hops jöklanna. Þar hefur flatarmál jökla minnkað um helming frá 1880 og spár gera ráð fyrir að aðeins 4-13% af núverandi stærð þeirra verði eftir við aldamótin. Vísindamenn gera ráð fyrir því að íslenskir jöklar verði nær algerlega hofnir innan tvö hundruð ára. Þannig gæti sama þróun átt sér stað í jöklaferðamennsku á Íslandi.Uppgangur en síðan niðursveifla í vatnsafliVarðandi áhrifin á raforkuframleiðslu segir í rannsókninni að tekjur vatnsaflsvirkjana geti aukist fyrst um sinn þegar bráðunin stuðlar að auknu flæði í jökulánum sem knýja þær. Nefnd eru dæmi frá svissnesku Ölpunum þar sem því er spáð að þegar streymið minnkar á næstu áratugum muni hægja á framleiðslunni og þar með tekjum af virkjunum. Í Ölpunum sé heldur ekki víst að aukið rennsli ánna skili sér í stóraukinni raforkuframleiðslu þar sem uppistöðulón geti ekki tekið við meira vatni á meðan sumarbráðnunin á sér stað. Þvert á móti geti hætta skapast þegar flæði úr lónunum. Á móti kemur að til skemmri tíma litið gæti hop jöklanna skapað aðstæður til að byggja nýjar stíflur og lón.
Birtist í Fréttablaðinu Loftslagsmál Vísindi Mest lesið Strandveiðisjómaður lést Innlent Allkröpp lægð á leiðinni til landsins Veður Biður Höllu afsökunar á fréttum af meintum lífvörðum Innlent „Þetta er ekkert líf“ Innlent Ældi í rútunni og réðst svo á bílstjórann Innlent Unglingsstúlka lést þegar hestur dró hana eftir jörðinni Erlent Samstöðinni verði mögulega lokað í kvöld: Vilja fá lögbann á boðaðan aðalfund Innlent Tugir missa vinnuna í sumar Innlent Snurða hljóp á þráðinn í nótt Innlent Fötlun þýði ekki að börn njóti þess minna að róla og leika sér Innlent Fleiri fréttir Sanna og Gunnar Smári höfðu betur á æsingarfundi Annað útkall vegna strandveiðibáts úti fyrir Patreksfirði „Þetta er ekkert líf“ Umræða um veiðigjöldin orðin sú þriðja lengsta Óprúttinn aðili rispaði tíu bíla á Seltjarnarnesi Fylkingarnar safna liði og ásakanir ganga á víxl: Stefnir í átök í Bolholti Líf í biðstöðu og hitafundur sósíalista Strandveiðisjómaður lést Deila um Suðurnesjalínu 2 fer beint í Hæstarétt Áslaug Arna farin í frí en enginn tekinn við Sviptur prófinu eftir að hafa ekið á 185 Ældi í rútunni og réðst svo á bílstjórann Sá sem réðst á Ingunni áfrýjar til hæstaréttar Bein útsending: Rektorsskipti í Háskóla Íslands Snurða hljóp á þráðinn í nótt Samstöðinni verði mögulega lokað í kvöld: Vilja fá lögbann á boðaðan aðalfund Strandveiðibátur sökk úti fyrir Patreksfirði Reynt að ná saman um þinglok og hart deilt um Vorstjörnuna Máttu ekki eyða gögnum fyrr en málum væri lokið á öllum dómstigum Bjórpása í Víkinni og lögreglan í heimsókn í Garðabæ Skoða ekki hvort maður hafi mátt binda barn niður og kitla Biður Höllu afsökunar á fréttum af meintum lífvörðum Svörin líklega að finna á Íslandi: Vonlítill um að Jón Þröstur sé á lífi Skjálfti upp á þrjá í Kötlu Fundar með þingflokksformönnum Fötlun þýði ekki að börn njóti þess minna að róla og leika sér Borgin fékk frest til að svara Umboðsmanni um fundargerðarbreytingar Ekkert samkomulag í höfn enn um þinglok Hringsund um Ísland skapi verðmæta þekkingu Óákveðin hvort hún fari aftur fram fyrir Sósíalista: „Mér finnst þetta bara orðið bull“ Sjá meira