Golfkíkjar notaðir til að mæla sporða yfir jökullón Kjartan Kjartansson skrifar 7. mars 2018 12:45 Hagavatn við Hagafellsjökul eystri sem gengur út úr sunnanverðum Langjökli hefur myndast á síðustu rúmu hundrað árunum. Myndin var tekin úr mælingaferð árið 2007 en jökullinn hefur síðan hopað frá lóninu. Einar Ragnar Sigurðsson Sjálfboðaliðar Jöklarannsóknafélagsins hafa í vaxandi mæli þurft að reiða sig á kíkja til að mæla sporða jökla undanfarið. Lón sem myndast hafa fyrir framan marga hopandi jökla koma í veg fyrir hefðbundnari mæliaðferðir. Í sumum tilfellum hafa golfkíkjar verið notaðir við mælingarnar. Árlegar sporðamælingar sjálfboðaliða Jöklarannsóknafélags Íslands fóru fram í haust en skýrslur um niðurstöður þeirra hafa síðan verið að skila sér í hús. Alls hafa borist upplýsingar frá 25 sporðamælistöðum. Af jöklunum sem upplýsingar liggja fyrir um eru tuttugu að hopa en tveir að ganga fram. Bergur Einarsson, jarðfræðingur hjá Veðurstofunni sem heldur utan um sporðamælingar Jöklarannsóknafélagsins, segir að jöklarnir sem ganga fram séu Heinabergsjökull sem gengur suðaustur úr Vatnajökli og ein af þremur mælistöðvum við Skeiðarárjökul. Kaldalónsjökull, sem gengur til vesturs úr Drangajökli, hopar mest af þeim jöklum sem mæling er komin frá, eða um 184 metra frá síðasta hausti.Breytileiki í stöðunni vegna jökullóna Ekki er þó víst að staða jöklanna sem hafa gengið fram gefi rétta mynd af þróun þeirra. Lón sem hafa myndast fyrir framan þá geta haft töluverð áhrif á stöðu þeirra sem endurspegla ekki þær breytingar á loftslagi sem eiga sér nú stað. Þannig geta sporðar jöklanna flotið upp eða ístungur teygt sig fram í lónunum. „Stóra myndin er ennþá sú sama, að bráðnandi jöklar í hlýnandi loftslagi þeir hopa smátt og smátt þó að alls konar óreglur komi inn í og geti valdið smá framgangi eða öðrum hreyfingum,“ segir Bergur við Vísi. Sem dæmi um sveiflur sem lón geta valdið í stöðu jökulsporða er Heinabergsjökull. Við mælingar árið 2013 hafði hann hopað um rúma 900 metra. Ári seinna hafði hann gengið aftur fram um stóran hluta þeirrar vegalengdar. Þegar dróni var notaður til að skoða jökulinn úr lofti árið 2016 kom í ljós að ísjaðarinn sem mælt hafði verið að hafi ekki verið raunverulegur sporður hans heldur jaðar ístungu sem flaut á lóninu fyrir framan jökulinn.Jökulsárlón er þekktasta jökullón á Íslandi en það byrjaði ekki að myndast fyrr en á fjórða áratug síðustu aldar.Vísir/VilhelmGömlu aðferðirnar duga ekki lengur alls staðar Lónin eru afleiðing hops jöklanna. Þegar jöklarnir stóðu framar grófu þeir hvilftir eða dali í landslagið undir sér. Þessar hvilftir stóðu eftir þegar jöklarnir hopuðu og þar hefur úrkomu- og bráðnunarvatn safnast saman og myndað lón síðustu árin og áratugina. Þekktasta dæmið er Jökulsárlón við Breiðamerkurjökul en það byrjaði að myndast upp úr 1930 þegar veður fór hlýnandi eftir lok Litlu-ísaldarinnar svonefndu. Bergur segir að lón séu nú að finna fyrir framan sporða margra skriðjökla á landinu og víðar um heim, þar á meðal við Sólheimajökul og Skeiðarárjökul. Þessi lón hafa ekki aðeins áhrif á breytileika á stöðu jökulsporðanna heldur hafa þau haft áhrif á mælingar sem hafa verið gerðar frá því í byrjun 4. áratugs síðustu aldar. Upphaflega hlóð mælingarfólk vörður fyrir framan jökulsporðana og var fjarlægðin í þær svo mæld ár eftir ár. Nýjar vörður voru hlaðnar nær jöklinum þegar vegalengdirnar voru orðnar langar. „Mæling eins og þessi gengur náttúrulega ekki upp ef það er lón á miðri leið,“ segir Bergur.Golfkíkjarnir ekki síðri en mælingar með málbandi Þess í stað hafa menn prófað sig áfram með þríhyrningamælingar yfir lónin. Bergur segir að Framhaldsskólinn í Austur-Skaftafellssýslu hafi verið slíkar mælingar sem verkefni í náttúrufræði fyrir nemendur þar. Þá hafa fjarlægðakíkjar verið notaðir í auknum mæli, meðal annars einn hátæknilegur frá Veðurstofunni sem nefndur hefur verið „galdrakíkirinn“ vegna nákvæmni hans. Hann getur mælt fjarlægð þvert yfir lón að jökulsporði allt að kílómetra í burtu. Ekki er þó alltaf um svo flókinn tæknibúnað að ræða. „Einhverjir sem eru að mæla styttri vegalengdir yfir lón eru bara að taka með sér venjulegan golfkíki af því að nákvæmnin í þeim mælitækjum er ekkert mikið verri en að mæla tvö hundruð metra með fimmtíu metra málbandi sem leggst á bak við alls konar steina og annað slíkt á leiðinni,“ segir Bergur. Loftslagsmál Umhverfismál Tengdar fréttir Líklega áframhaldandi hlýnun hér á landi: „Afleiðingar loftlagsbreytinga fyrir náttúrufar og dýralíf verða mjög víðtækar“ Halldór Björnsson sérfræðingur í loftlagsbreytingum hélt í dag erindi á Umhverfisþingi í Hörpu. 20. október 2017 11:15 Hlýnun gefur og tekur frá jöklum á Tröllaskaga Jöklar á Tröllaskaga hefðu rýrnað enn meira af völdum hlýnandi veðurs en þeir hafa þegar gert ef ekki hefði komið til aukin vetrarúrkoma. Hún er einnig tilkomin vegna hlýnandi loftslags. 10. september 2017 15:00 Endurheimt votlendis gagnast takmarkað gagnvart Parísarmarkmiðunum Ísland þyrfti að jafna út losun frá framræstu landi síðasta rúma áratuginn áður en hægt væri að nýta endurheimt votlendis sem loftslagsaðgerð gagnvart Parísarsamkomulaginu. Jafnvel þá væri aðeins hægt að nýta endurheimtina að litlu leyti. 14. febrúar 2018 14:45 James Bond myndi varla þekkja aftur Jökulsárlón Á þeim aldarþriðjungi sem liðinn er frá því Jökulsárlón birtist fyrst í alþjóðlegri stórmynd hefur lónið tvöfaldast að stærð, náð að verða dýpsta vatn Íslands og jökuljaðarinn hefur skroppið saman um 3-4 kílómetra. 1. nóvember 2017 22:00 Mest lesið Hefði sagt nei: Sumarfrí bæjarfulltrúa opnaði fyrir endurskipulag á Nónhæð Innlent Hótað og ógnað eftir að hafa aðstoðað lögreglu Innlent Hitinn víða yfir 50 stig og vatnsforðinn að þorna upp Erlent Brú skóf þakið af tveggja hæða rútu Erlent Ekki hægt að draga ályktanir um hver varð manninum „líklegast“ að bana Innlent Laugavegurinn að „deyja úr velgengni“ Innlent Lögreglan hugsi yfir Skildi Íslands: Eitt lögbrot verði ekki réttlætt með öðru Innlent Loftgæði mun betri á höfuðborgarsvæðinu Innlent Segjast komnir með nóg og ætla að gæta að framtíð Íslands Innlent Njáll Trausti vill fund hið fyrsta í atvinnuveganefnd Innlent Fleiri fréttir Lærði skriðsund á YouTube og syndir Ermarsund á morgun Sjálfsagt að taka málið fyrir: „Leysist ekkert sjálfkrafa við að ganga inn í Evrópusambandið“ Lögreglan hugsi yfir Skildi Íslands: Eitt lögbrot verði ekki réttlætt með öðru Eldur í verslunarhúsnæði á Laugavegi Play tekur dýfu í skugga afkomuviðvörunar og Njáll Trausti vill funda Hótað og ógnað eftir að hafa aðstoðað lögreglu Laugavegurinn að „deyja úr velgengni“ Loftgæði mun betri á höfuðborgarsvæðinu Njáll Trausti vill fund hið fyrsta í atvinnuveganefnd Hefði sagt nei: Sumarfrí bæjarfulltrúa opnaði fyrir endurskipulag á Nónhæð Með vesen í miðborginni og á bráðamóttöku og síðar handtekinn vegna þjófnaðar Virknin bundin við einn gíg: Gasmengunar gæti orðið vart á Suðurlandi Ekki hægt að draga ályktanir um hver varð manninum „líklegast“ að bana Hvalreki í Vogum Gosmóðan gæti setið sem fastast fram á fimmtudag: „Menn verða að taka þetta alvarlega“ Hefur áhyggjur af málflutningi „taugaveiklaðrar“ stjórnarandstöðu Lokuð inni með lokað fyrir glugga í þrjá daga Fundurinn vonbrigði: „Þetta leikrit er hafið“ Búin að vera lokuð inni í þrjá daga vegna gosmóðunnar Vopnað rán og skartgripaþjófnaður í Reykjavík Einfaldlega nýnastistar sem þýði meira ofbeldi og átök Maðurinn sem lýst var eftir fundinn Fordæma Hamas og segja áform um „mannúðarborg“ óviðunandi Stofna grunnskóla fyrir einhverf börn í Garðabæ Loftgæði versnandi á gosstöðvunum Segjast komnir með nóg og ætla að gæta að framtíð Íslands Sex spænskar orrustuþotur á leið til landsins Hafa tapað tvö hundruð milljónum króna vegna fjársvika Hafa sótt um bráðabirgðaleyfi Vill vita hvaða samningar eru í undirbúningi gagnvart ESB Sjá meira
Sjálfboðaliðar Jöklarannsóknafélagsins hafa í vaxandi mæli þurft að reiða sig á kíkja til að mæla sporða jökla undanfarið. Lón sem myndast hafa fyrir framan marga hopandi jökla koma í veg fyrir hefðbundnari mæliaðferðir. Í sumum tilfellum hafa golfkíkjar verið notaðir við mælingarnar. Árlegar sporðamælingar sjálfboðaliða Jöklarannsóknafélags Íslands fóru fram í haust en skýrslur um niðurstöður þeirra hafa síðan verið að skila sér í hús. Alls hafa borist upplýsingar frá 25 sporðamælistöðum. Af jöklunum sem upplýsingar liggja fyrir um eru tuttugu að hopa en tveir að ganga fram. Bergur Einarsson, jarðfræðingur hjá Veðurstofunni sem heldur utan um sporðamælingar Jöklarannsóknafélagsins, segir að jöklarnir sem ganga fram séu Heinabergsjökull sem gengur suðaustur úr Vatnajökli og ein af þremur mælistöðvum við Skeiðarárjökul. Kaldalónsjökull, sem gengur til vesturs úr Drangajökli, hopar mest af þeim jöklum sem mæling er komin frá, eða um 184 metra frá síðasta hausti.Breytileiki í stöðunni vegna jökullóna Ekki er þó víst að staða jöklanna sem hafa gengið fram gefi rétta mynd af þróun þeirra. Lón sem hafa myndast fyrir framan þá geta haft töluverð áhrif á stöðu þeirra sem endurspegla ekki þær breytingar á loftslagi sem eiga sér nú stað. Þannig geta sporðar jöklanna flotið upp eða ístungur teygt sig fram í lónunum. „Stóra myndin er ennþá sú sama, að bráðnandi jöklar í hlýnandi loftslagi þeir hopa smátt og smátt þó að alls konar óreglur komi inn í og geti valdið smá framgangi eða öðrum hreyfingum,“ segir Bergur við Vísi. Sem dæmi um sveiflur sem lón geta valdið í stöðu jökulsporða er Heinabergsjökull. Við mælingar árið 2013 hafði hann hopað um rúma 900 metra. Ári seinna hafði hann gengið aftur fram um stóran hluta þeirrar vegalengdar. Þegar dróni var notaður til að skoða jökulinn úr lofti árið 2016 kom í ljós að ísjaðarinn sem mælt hafði verið að hafi ekki verið raunverulegur sporður hans heldur jaðar ístungu sem flaut á lóninu fyrir framan jökulinn.Jökulsárlón er þekktasta jökullón á Íslandi en það byrjaði ekki að myndast fyrr en á fjórða áratug síðustu aldar.Vísir/VilhelmGömlu aðferðirnar duga ekki lengur alls staðar Lónin eru afleiðing hops jöklanna. Þegar jöklarnir stóðu framar grófu þeir hvilftir eða dali í landslagið undir sér. Þessar hvilftir stóðu eftir þegar jöklarnir hopuðu og þar hefur úrkomu- og bráðnunarvatn safnast saman og myndað lón síðustu árin og áratugina. Þekktasta dæmið er Jökulsárlón við Breiðamerkurjökul en það byrjaði að myndast upp úr 1930 þegar veður fór hlýnandi eftir lok Litlu-ísaldarinnar svonefndu. Bergur segir að lón séu nú að finna fyrir framan sporða margra skriðjökla á landinu og víðar um heim, þar á meðal við Sólheimajökul og Skeiðarárjökul. Þessi lón hafa ekki aðeins áhrif á breytileika á stöðu jökulsporðanna heldur hafa þau haft áhrif á mælingar sem hafa verið gerðar frá því í byrjun 4. áratugs síðustu aldar. Upphaflega hlóð mælingarfólk vörður fyrir framan jökulsporðana og var fjarlægðin í þær svo mæld ár eftir ár. Nýjar vörður voru hlaðnar nær jöklinum þegar vegalengdirnar voru orðnar langar. „Mæling eins og þessi gengur náttúrulega ekki upp ef það er lón á miðri leið,“ segir Bergur.Golfkíkjarnir ekki síðri en mælingar með málbandi Þess í stað hafa menn prófað sig áfram með þríhyrningamælingar yfir lónin. Bergur segir að Framhaldsskólinn í Austur-Skaftafellssýslu hafi verið slíkar mælingar sem verkefni í náttúrufræði fyrir nemendur þar. Þá hafa fjarlægðakíkjar verið notaðir í auknum mæli, meðal annars einn hátæknilegur frá Veðurstofunni sem nefndur hefur verið „galdrakíkirinn“ vegna nákvæmni hans. Hann getur mælt fjarlægð þvert yfir lón að jökulsporði allt að kílómetra í burtu. Ekki er þó alltaf um svo flókinn tæknibúnað að ræða. „Einhverjir sem eru að mæla styttri vegalengdir yfir lón eru bara að taka með sér venjulegan golfkíki af því að nákvæmnin í þeim mælitækjum er ekkert mikið verri en að mæla tvö hundruð metra með fimmtíu metra málbandi sem leggst á bak við alls konar steina og annað slíkt á leiðinni,“ segir Bergur.
Loftslagsmál Umhverfismál Tengdar fréttir Líklega áframhaldandi hlýnun hér á landi: „Afleiðingar loftlagsbreytinga fyrir náttúrufar og dýralíf verða mjög víðtækar“ Halldór Björnsson sérfræðingur í loftlagsbreytingum hélt í dag erindi á Umhverfisþingi í Hörpu. 20. október 2017 11:15 Hlýnun gefur og tekur frá jöklum á Tröllaskaga Jöklar á Tröllaskaga hefðu rýrnað enn meira af völdum hlýnandi veðurs en þeir hafa þegar gert ef ekki hefði komið til aukin vetrarúrkoma. Hún er einnig tilkomin vegna hlýnandi loftslags. 10. september 2017 15:00 Endurheimt votlendis gagnast takmarkað gagnvart Parísarmarkmiðunum Ísland þyrfti að jafna út losun frá framræstu landi síðasta rúma áratuginn áður en hægt væri að nýta endurheimt votlendis sem loftslagsaðgerð gagnvart Parísarsamkomulaginu. Jafnvel þá væri aðeins hægt að nýta endurheimtina að litlu leyti. 14. febrúar 2018 14:45 James Bond myndi varla þekkja aftur Jökulsárlón Á þeim aldarþriðjungi sem liðinn er frá því Jökulsárlón birtist fyrst í alþjóðlegri stórmynd hefur lónið tvöfaldast að stærð, náð að verða dýpsta vatn Íslands og jökuljaðarinn hefur skroppið saman um 3-4 kílómetra. 1. nóvember 2017 22:00 Mest lesið Hefði sagt nei: Sumarfrí bæjarfulltrúa opnaði fyrir endurskipulag á Nónhæð Innlent Hótað og ógnað eftir að hafa aðstoðað lögreglu Innlent Hitinn víða yfir 50 stig og vatnsforðinn að þorna upp Erlent Brú skóf þakið af tveggja hæða rútu Erlent Ekki hægt að draga ályktanir um hver varð manninum „líklegast“ að bana Innlent Laugavegurinn að „deyja úr velgengni“ Innlent Lögreglan hugsi yfir Skildi Íslands: Eitt lögbrot verði ekki réttlætt með öðru Innlent Loftgæði mun betri á höfuðborgarsvæðinu Innlent Segjast komnir með nóg og ætla að gæta að framtíð Íslands Innlent Njáll Trausti vill fund hið fyrsta í atvinnuveganefnd Innlent Fleiri fréttir Lærði skriðsund á YouTube og syndir Ermarsund á morgun Sjálfsagt að taka málið fyrir: „Leysist ekkert sjálfkrafa við að ganga inn í Evrópusambandið“ Lögreglan hugsi yfir Skildi Íslands: Eitt lögbrot verði ekki réttlætt með öðru Eldur í verslunarhúsnæði á Laugavegi Play tekur dýfu í skugga afkomuviðvörunar og Njáll Trausti vill funda Hótað og ógnað eftir að hafa aðstoðað lögreglu Laugavegurinn að „deyja úr velgengni“ Loftgæði mun betri á höfuðborgarsvæðinu Njáll Trausti vill fund hið fyrsta í atvinnuveganefnd Hefði sagt nei: Sumarfrí bæjarfulltrúa opnaði fyrir endurskipulag á Nónhæð Með vesen í miðborginni og á bráðamóttöku og síðar handtekinn vegna þjófnaðar Virknin bundin við einn gíg: Gasmengunar gæti orðið vart á Suðurlandi Ekki hægt að draga ályktanir um hver varð manninum „líklegast“ að bana Hvalreki í Vogum Gosmóðan gæti setið sem fastast fram á fimmtudag: „Menn verða að taka þetta alvarlega“ Hefur áhyggjur af málflutningi „taugaveiklaðrar“ stjórnarandstöðu Lokuð inni með lokað fyrir glugga í þrjá daga Fundurinn vonbrigði: „Þetta leikrit er hafið“ Búin að vera lokuð inni í þrjá daga vegna gosmóðunnar Vopnað rán og skartgripaþjófnaður í Reykjavík Einfaldlega nýnastistar sem þýði meira ofbeldi og átök Maðurinn sem lýst var eftir fundinn Fordæma Hamas og segja áform um „mannúðarborg“ óviðunandi Stofna grunnskóla fyrir einhverf börn í Garðabæ Loftgæði versnandi á gosstöðvunum Segjast komnir með nóg og ætla að gæta að framtíð Íslands Sex spænskar orrustuþotur á leið til landsins Hafa tapað tvö hundruð milljónum króna vegna fjársvika Hafa sótt um bráðabirgðaleyfi Vill vita hvaða samningar eru í undirbúningi gagnvart ESB Sjá meira
Líklega áframhaldandi hlýnun hér á landi: „Afleiðingar loftlagsbreytinga fyrir náttúrufar og dýralíf verða mjög víðtækar“ Halldór Björnsson sérfræðingur í loftlagsbreytingum hélt í dag erindi á Umhverfisþingi í Hörpu. 20. október 2017 11:15
Hlýnun gefur og tekur frá jöklum á Tröllaskaga Jöklar á Tröllaskaga hefðu rýrnað enn meira af völdum hlýnandi veðurs en þeir hafa þegar gert ef ekki hefði komið til aukin vetrarúrkoma. Hún er einnig tilkomin vegna hlýnandi loftslags. 10. september 2017 15:00
Endurheimt votlendis gagnast takmarkað gagnvart Parísarmarkmiðunum Ísland þyrfti að jafna út losun frá framræstu landi síðasta rúma áratuginn áður en hægt væri að nýta endurheimt votlendis sem loftslagsaðgerð gagnvart Parísarsamkomulaginu. Jafnvel þá væri aðeins hægt að nýta endurheimtina að litlu leyti. 14. febrúar 2018 14:45
James Bond myndi varla þekkja aftur Jökulsárlón Á þeim aldarþriðjungi sem liðinn er frá því Jökulsárlón birtist fyrst í alþjóðlegri stórmynd hefur lónið tvöfaldast að stærð, náð að verða dýpsta vatn Íslands og jökuljaðarinn hefur skroppið saman um 3-4 kílómetra. 1. nóvember 2017 22:00