Ertu mandla? Friðrik Agni Árnason skrifar 10. júní 2020 10:30 Ég var að pæla eftir að hafa lesið í einni bók. Hefur þú átt hugmynd að einhverju verkefni eða framtaki sem þú veist innst inni að þjónar miklum tilgangi og gæti snert við fólki, hugmynd að einhverju sem gæti haft áhrif, hugmynd sem fyllir hjartað þitt tilgangi? Hefur þú einhverntímann fengið tækifæri sem kallar á hjartað þitt en gefur þér um leið fiðring í magann af bæði spennu og kvíða? Hefur þú fundið ástæðu til að láta tækifærið mistakast eða einfaldlega ekki tekið því? Hefur þú afsakað þig burt frá aðstæðum svo að þú þurfir ekki að láta til þín taka og hugsað: Ehhh, ég er hvort sem er ekki að fara gera þetta nógu vel svo af hverju að eyða tímanum mínum? Á meðan er samt sem áður stingur inn í maganum sem gnístir inn að beini og öskrar á heilann þinn að taka stökkið og æða af stað út í óvissuna. Þú þráir það af öllum krafti. Ert þú að taka ákvarðanir eða réttara sagt ,,ekki ákvarðanir” út frá ótta og efa? Erum við flest í rauninni eins og litlu dýrin. Húsflugur í viðbragðsstöðu, svífandi um stefnulaust í ótta um að vera feykt um koll eða kramin undir lífsins ólgusjó? Heilinn er magnað fyrirbæri og hefur eitthvað í sér alveg síðan frá upphafs- og þróunarárum mannkyns sem kallast Mandla (e. Amygdala) og er hluti af randkerfi heilans. Þessi hluti hefur miklu að stjórna þegar kemur að tilfinningalegu atferli. Mandlan varar okkur við hættuástandi og þjónaði því miklum tilgangi þegar heimurinn var mun skæðari en hann er núna þegar menn voru ekki jafn þróaðir vitsmunalega og jafn vel til varna búnir og voru ætíð í einhverskonar viðbragðsstöðu. En mandlan er ennþá þarna og í raun triggerar hún ennþá ótta dags daglega en ekki alltaf í raunverulegum hættuaðstæðum. Mandlan fer af stað í óttasköpun fyrir okkur þegar við finnum að við erum í lausu lofti. T.d. þegar við erum að bíða eftir svörum vegna vinnu sem okkur dauðlangar í, þegar við erum í óvissu. Heilinn vill ekki að við séum í óvissuástandi þannig hann fer að búa til leiðir fyrir okkur sem koma okkur frá ástandinu. Það er eðlilegt og við gefum sennilega oftast undan. Það er vegna þess við höfum ekki þjálfað aðra hluta heilans sem hefur þó getuna til að vinna gegn óttanum. Það er auðveldara að láta undan. En erum við þá á sama tíma að fórna því sem hjartað og sálin þráir? Erum við alltaf að staðfesta meira og meira meðalmennsku okkar með því að láta stjórnast af möndlunni okkar? Um leið og smjörþefurinn af góðu tækifæri er nærri þá byrjar heilinn að finna upp ástæður til að bakka út úr aðstæðum. Maður finnur afsakanir til að halda ekki áfram eins og: Hvað ef þetta verður tímasóun, of mikil vinna fyrir ekkert, ég er ekki nógu góð/ur, þessi og hin eru ekki að svara mér og ég verð að fá þeirra samþykki til að framkvæma. Þetta síðastnefnda er mjög hættuleg hugsun því hún setur svo mikið hamingjuvald í hendur annarra og við ein eigum okkar hamingju þó svo að það séu margir áhrifavaldar sem stuðla að henni. En allt eru þetta triggerandi hugsanir frá möndlunni sem verða til þess að útkoman okkar verður ekki góð. Þ.e.a.s. ef við hlustum á þessar hugsanir og látum stjórnast af þeim. Þær koma í veg fyrir að við séum sú geislandi mannvera sem okkur er ætlað að vera. Til að koma í veg fyrir að láta stjórnast af þeim þá verðum við að breyta einhverju væntanlega. Ef við viljum ekki hanga í sama þankafari þá er augljóst að við þurfum að breyta miklu. Hegðun og hugsanir breytast ekki á sjálfu sér eða með því að lesa eina bók. Hinsvegar getur það verið íkveikjan sem hrindir af stað breytingum. Heilinn, hjartað og sálin hafa getu til að gera ótrúlega hluti þegar allir þættir eru gerðir virkir í ákveðnum tilgangi, með æfingu og ásetningi. Flest okkar erum bara ekki að gefa okkur nægilegan tíma til að þjálfa þennan hluta heilans því það er svo mikið mál, svo mikil vinna, það er erfitt. Já það er erfitt. En ætlar þú að vera mandla og lifa samkvæmt efa og ótta? Eða, ætlar þú að vera geislandi mannvera sem gerir sitt besta á hverjum degi til að lifa lífinu lifandi? Höfundur er fjöllistamaður, skemmtikraftur og veislustjóri. P.S. ef eitthvað að ofan er vitlaust í líffræðilegum skilningi þá má endilega benda mér á það og leiðrétta. Efnið um heilann er tekið af Vísindavefnum og út frá bókinni The 5 a.m. Club. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Friðrik Agni Árnason Mest lesið Halldór 31.05.2025 Halldór Er stríðsglæpamaður í rútunni? Ragnhildur Hólmgeirsdóttir, Hrönn Guðmundsdóttir Skoðun Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir Skoðun Er ekki tími til kominn að tengja? Kristín María Birgisdóttir Skoðun Til hamingju með sjómannadaginn Sigurjón Þórðarson Skoðun Barnasáttmáli fyrir öll börn Guðný Björk Eydal,Paola Cardenas Skoðun Tjáningarfrelsi, gagnrýni og Snorri Másson Birgir Orri Ásgrímsson Skoðun Súrdeigsbrauð, ilmkjarnaolíur og Samtökin 78 Snorri Másson Skoðun Eins skýrt og það verður Jóna Hlíf Halldórsdóttir Skoðun Ójafnvægið sem heimurinn býr við – og skellur á Bakka Erna Bjarnadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Gigt, vinnumarkaðurinn, fjölgun hlutastarfa og viðeigandi aðlögun Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Er stríðsglæpamaður í rútunni? Ragnhildur Hólmgeirsdóttir, Hrönn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Til hamingju með sjómannadaginn Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Er ekki tími til kominn að tengja? Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Barnasáttmáli fyrir öll börn Guðný Björk Eydal,Paola Cardenas skrifar Skoðun Ójafnvægið sem heimurinn býr við – og skellur á Bakka Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Bensínstöðvardíll og Birkimelur Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Trollveiðar og veiðiráðgjöf Magnús Jónsson skrifar Skoðun Gríðarlegir hagsmunir í húfi Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Skynsamleg forgangsröðun fjár Ragnhildur Jónsdóttir skrifar Skoðun Eins skýrt og það verður Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Tjáningarfrelsi, gagnrýni og Snorri Másson Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Að sameinast fjölskyldu sinni Guðrún Brynjólfsdóttir skrifar Skoðun Þögnin sem skapaði ótta – arfleifð Þórarins í Sameyki Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Súrdeigsbrauð, ilmkjarnaolíur og Samtökin 78 Snorri Másson skrifar Skoðun Eru forvarnir í hættu? Dagbjört Harðardóttir skrifar Skoðun Tveir alþingismenn og Gaza Sverrir Agnarsson skrifar Skoðun Hver borgar fyrir ódýrar lóðir? Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Erum við að lengja dauðann en ekki lífið? Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Mikill munur á aðgengi að líknarmeðferð í Evrópu Kristín Lára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Sumarið verður nýtt vel til uppbyggingar snjóflóðavarna Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Verður það að vera Ísrael? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Dýravernd - frumbyggjahættir Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Stórstraumsfjara mæld - HMS ráðþrota Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Sýnum fordómum ekki umburðarlyndi Snorri Sturluson skrifar Skoðun Landbúnaður á tímamótum – Við þurfum nýja stefnu Guðjón Sigurbjartsson skrifar Skoðun Sjómenn til hamingju! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Leyfum mennskunni að sigra Anna Hildur Hildibrandsdóttir skrifar Skoðun Fjölskyldan fyrst Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Sjá meira
Ég var að pæla eftir að hafa lesið í einni bók. Hefur þú átt hugmynd að einhverju verkefni eða framtaki sem þú veist innst inni að þjónar miklum tilgangi og gæti snert við fólki, hugmynd að einhverju sem gæti haft áhrif, hugmynd sem fyllir hjartað þitt tilgangi? Hefur þú einhverntímann fengið tækifæri sem kallar á hjartað þitt en gefur þér um leið fiðring í magann af bæði spennu og kvíða? Hefur þú fundið ástæðu til að láta tækifærið mistakast eða einfaldlega ekki tekið því? Hefur þú afsakað þig burt frá aðstæðum svo að þú þurfir ekki að láta til þín taka og hugsað: Ehhh, ég er hvort sem er ekki að fara gera þetta nógu vel svo af hverju að eyða tímanum mínum? Á meðan er samt sem áður stingur inn í maganum sem gnístir inn að beini og öskrar á heilann þinn að taka stökkið og æða af stað út í óvissuna. Þú þráir það af öllum krafti. Ert þú að taka ákvarðanir eða réttara sagt ,,ekki ákvarðanir” út frá ótta og efa? Erum við flest í rauninni eins og litlu dýrin. Húsflugur í viðbragðsstöðu, svífandi um stefnulaust í ótta um að vera feykt um koll eða kramin undir lífsins ólgusjó? Heilinn er magnað fyrirbæri og hefur eitthvað í sér alveg síðan frá upphafs- og þróunarárum mannkyns sem kallast Mandla (e. Amygdala) og er hluti af randkerfi heilans. Þessi hluti hefur miklu að stjórna þegar kemur að tilfinningalegu atferli. Mandlan varar okkur við hættuástandi og þjónaði því miklum tilgangi þegar heimurinn var mun skæðari en hann er núna þegar menn voru ekki jafn þróaðir vitsmunalega og jafn vel til varna búnir og voru ætíð í einhverskonar viðbragðsstöðu. En mandlan er ennþá þarna og í raun triggerar hún ennþá ótta dags daglega en ekki alltaf í raunverulegum hættuaðstæðum. Mandlan fer af stað í óttasköpun fyrir okkur þegar við finnum að við erum í lausu lofti. T.d. þegar við erum að bíða eftir svörum vegna vinnu sem okkur dauðlangar í, þegar við erum í óvissu. Heilinn vill ekki að við séum í óvissuástandi þannig hann fer að búa til leiðir fyrir okkur sem koma okkur frá ástandinu. Það er eðlilegt og við gefum sennilega oftast undan. Það er vegna þess við höfum ekki þjálfað aðra hluta heilans sem hefur þó getuna til að vinna gegn óttanum. Það er auðveldara að láta undan. En erum við þá á sama tíma að fórna því sem hjartað og sálin þráir? Erum við alltaf að staðfesta meira og meira meðalmennsku okkar með því að láta stjórnast af möndlunni okkar? Um leið og smjörþefurinn af góðu tækifæri er nærri þá byrjar heilinn að finna upp ástæður til að bakka út úr aðstæðum. Maður finnur afsakanir til að halda ekki áfram eins og: Hvað ef þetta verður tímasóun, of mikil vinna fyrir ekkert, ég er ekki nógu góð/ur, þessi og hin eru ekki að svara mér og ég verð að fá þeirra samþykki til að framkvæma. Þetta síðastnefnda er mjög hættuleg hugsun því hún setur svo mikið hamingjuvald í hendur annarra og við ein eigum okkar hamingju þó svo að það séu margir áhrifavaldar sem stuðla að henni. En allt eru þetta triggerandi hugsanir frá möndlunni sem verða til þess að útkoman okkar verður ekki góð. Þ.e.a.s. ef við hlustum á þessar hugsanir og látum stjórnast af þeim. Þær koma í veg fyrir að við séum sú geislandi mannvera sem okkur er ætlað að vera. Til að koma í veg fyrir að láta stjórnast af þeim þá verðum við að breyta einhverju væntanlega. Ef við viljum ekki hanga í sama þankafari þá er augljóst að við þurfum að breyta miklu. Hegðun og hugsanir breytast ekki á sjálfu sér eða með því að lesa eina bók. Hinsvegar getur það verið íkveikjan sem hrindir af stað breytingum. Heilinn, hjartað og sálin hafa getu til að gera ótrúlega hluti þegar allir þættir eru gerðir virkir í ákveðnum tilgangi, með æfingu og ásetningi. Flest okkar erum bara ekki að gefa okkur nægilegan tíma til að þjálfa þennan hluta heilans því það er svo mikið mál, svo mikil vinna, það er erfitt. Já það er erfitt. En ætlar þú að vera mandla og lifa samkvæmt efa og ótta? Eða, ætlar þú að vera geislandi mannvera sem gerir sitt besta á hverjum degi til að lifa lífinu lifandi? Höfundur er fjöllistamaður, skemmtikraftur og veislustjóri. P.S. ef eitthvað að ofan er vitlaust í líffræðilegum skilningi þá má endilega benda mér á það og leiðrétta. Efnið um heilann er tekið af Vísindavefnum og út frá bókinni The 5 a.m. Club.
Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir Skoðun
Skoðun Gigt, vinnumarkaðurinn, fjölgun hlutastarfa og viðeigandi aðlögun Hrönn Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir skrifar
Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir Skoðun