Ljósafossvirkjun, sem Kristján tíundi Danakonungur lagði hornstein að fyrir 84 árum, gengur ennþá á fullum afköstum á upprunalegum vélbúnaði. Þótt virkjanabyggðin við Sogsvirkjanir sé núna horfin styðja stöðvarnar enn við sveitabyggðina í kring. Þetta kom fram í þættinum Um land allt og í fréttum Stöðvar 2 í kvöld.
Þær eru þrjár; Ljósafoss-, Írafoss- og Steingrímsstöð, byggðar á árunum 1935 til 1963. Sú elsta, Ljósafossstöð, er svo gömul að það kom í hlut Danakonungs að leggja hornstein að henni árið 1936.
„Hún er keyrð á fullum afköstum alla daga, þessi virkjun,“ sagði Jóhann Snorri Bjarnason, stöðvarstjóri Landsvirkjunar á Sogssvæði, staddur í vélasal Ljósafossvirkjunar.
Samt sér varla á vélunum þótt komnar séu á níræðisaldur.
„Það er allt upprunalegt; vatnspípurnar, vatnshjólin og túrbínurnar og allur þessi mekaníski búnaður.“
Áður en ný tækni fækkaði starfsfólki bjuggu á annað hundrað manns í virkjanasamfélagi við Sogið. Þórunn Oddsdóttir, sem bjó við Steingrímsstöð þar sem eiginmaður hennar starfaði sem vélfræðingur, segist hafa upplifað þennan tíma sem góðan.
„Og börnin segja það: Það voru forréttindi að fá að alast upp í svona samfélagi,“ sagði Þórunn.
Sextán manns starfa núna við Sogsvirkjanir. Ingólfur Örn Jónsson er meðal þeirra en hann og kona hans, Ása Valdís Árnadóttir, oddviti Grímsness- og Grafningshrepps, reistu íbúðarhús í landi Bíldsfells, hæfilega stutt frá vinnustaðnum Írafossvirkjun.
„Já, já. Það er mjög stutt fyrir mig að fara. Ég hef bæði gengið og hjólað þangað, - keyri nú oftast,“ sagði Ingólfur, sem er viðhaldsstjóri Sogsvirkjana.
En hve lengi mun virkjun eins og Ljósafossstöð endast?
„Þetta er búið að endast í 80 ár og þetta eru bara fyrstu 80 árin. Við eigum að geta látið þetta endast í árhundruð,“ svaraði Jóhann stöðvarstjóri.
-Heldurðu að þær séu búnar að borga sig upp, þessar virkjanir?
„Mörgum sinnum. Mörgum sinnum. Já, já, já. Þetta er bara gull fyrir þjóðarbúið að láta þetta mala hérna.“
Fjallað var um Sogsvirkjanir og mannlíf í Grafningi í þættinum Um land allt.
Hér má sjá frétt Stöðvar 2:
