Hættum að fjárfesta í fortíðinni! Andrés Ingi Jónsson skrifar 12. febrúar 2020 10:30 Einstaklingur sem stígur sín fyrstu skref á vinnumarkaði í dag má búast við því að setjast í helgan stein í kringum árið 2070. Ef jarðarbúar ætla að halda hlýnun jarðar innan 1,5°C þurfa um það leyti að vera 20 ár síðan losun gróðurhúsalofttegunda náðist niður í núll. Á þessari einu starfsævi mun því eiga sér stað algjör umbylting á öllum lifnaðarháttum mannkyns – með góðu eða illu. Þessi breyting getur orðið með illu, það er með því að sigur vinnist ekki í baráttunni gegn loftslagsbreytingum og samfélagið þurfi að bregðast við neikvæðum afleiðingum hamfarahlýnunar. En hún getur líka orðið með góðu, með því að neysluvenjur og framleiðsluhættir breytist þannig að mannkyn nái að lifa innan þeirra marka sem náttúran setur okkur. Þegar svona miklar breytingar eru fyrirsjáanlegar hefur það áhrif á alla langtímahugsun og stefnumörkun. Þetta birtist einna skýrast hjá þeim sem fjárfesta til langs tíma. Þar má nefna norska olíusjóðinn, sem á síðasta ári ákvað að losa sig við fjárfestingar í olíu- og gasfyrirtækjum að verðmæti um 7,5 milljarða dollara. Reyndar var þessi ákvörðun ekki tekin af umhverfisástæðum, heldur vegna þess að stjórn sjóðsins mat þessa fjárfestingarleið einfaldlega of áhættusama. Olíusjóðurinn er er varasjóður norsku þjóðarinnar fyrir framtíðina – og til að hann standi undir því hlutverki er ekki hægt að fjárfesta í iðnaði fortíðar. Fullkomlega óljós staða í dag Hvar standa íslensku lífeyrissjóðirnir í þessum samanburði? Þar hefur þjóðin safnað gríðarlegum fjármunum fyrir framtíðina. Eignir lífeyrissjóða voru um fimm þúsund milljarðar króna í lok síðasta árs – eða nærri tvöföld landsframleiðsla Íslands. Samkvæmt lögum er lífeyrissjóðum gert að setja sér fjárfestingarstefnu sem hafi hagsmuni sjóðfélaga að leiðarljósi. Þar er þeim skylt að setja sér siðferðisleg viðmið í fjárfestingum. Óhjákvæmilegt er að taka tillit til áhrifa loftslagsbreytinga á langtímafjárfestingar og það að snúa sér að grænni fjárfestingakostum gæti vissulega verið framlag lífeyrissjóðanna til baráttunnar gegn loftslagsbreytingum – og þar með hluti af siðferðislegum viðmiðum sjóðanna. Í ljósi þessa spurði ég fjármálaráðherra fyrir nokkrum misserum hvort hann teldi að lagaramminn tryggði það að fjárfestingar lífeyrissjóða þjóni loftslagsmarkmiðum og markmiðum um sjálfbærni, og hvort nægjanlegt gagnsæi ríkti um það hvort fjárfestingar sjóðanna uppfylltu þau markmið. Ráðherrann taldi engan hafa sérstakan áhuga á því að styðja við mengandi uppbyggingu og jafnframt að ekki skorti upp á gagnsæið þegar kæmi að eignasafni lífeyrissjóðanna. Það varð til þess að ég lagði fram skriflega fyrirspurn til ráðherra til að kalla fram þær upplýsingar sem fjármálaráðuneytið hefði um hlutdeild fjárfestinga lífeyrissjóðanna sem bundin væri í starfsemi sem felst í vinnslu eða sölu jarðefnaeldnseytis. Þá kom annað hljóð í skrokkinn og ráðherrann gat engu svarað, þar sem ráðuneytið gæti ekki kallað eftir þessum upplýsingum frá lífeyrissjóðunum. Sumsé: Ríkið veit ekki hver staðan er. Og upplýsingarnar sem almenningur getur kallað fram eru ekki mikið ítarlegri. Á síðasta ári óskaði Alda - félag um sjálfbærni eftir upplýsingum um það hvort íslensk fjármálafyrirtæki hafi sett sér stefnu um að fjárfesta ekki í sjóðum eða fyrirtækjum sem fjárfesta í eða vinna að verkefnum tengdum leit eða vinnslu jarðefnaeldsneytis. Þau svör sem þangað hafa borist eru fæst afdráttarlaus, en benda sum til þess að lífeyrissjóðir kunni að eiga slíkar fjárfestingar, a.m.k. í gegnum hlutabréfasjóði. Umbylting er nauðsynleg Á næstu árum þarf að umbylta öllu efnahagskerfi heimsins. Það er hluti af þeim aðgerðum sem eru einfaldlega nauðsynlegar til að koma í veg fyrir hamfarahlýnun og eitthvað sem ríki heims hafa sammælst um að gera til að mæta Parísarsáttmálanum. Þeir aðilar á fjármálamarkaði sem fjárfesta til langs tíma þyrftu í raun nú þegar að vera langt komnir á þá braut að hætta fjárfestingum í vinnslu jarðefnaeldsneytis og tengdum iðnaði, því fjárfestingar sem ekki taka tillit til loftslagsbreytinga verða áhættusamri með hverju árinu sem líður. Slík umskipti fela auk þess í sér mikil tækifæri, þar sem gríðarleg uppbygging er fyrirsjáanleg í loftslags- og orkutengdum verkefnum á næstu árum. Þannig geta fjárfestar séð fara saman sjálfbærni, nýsköpun og góð fjárfestingartækifæri. Í síðustu viku birtist á vef Alþingis tillaga mín um að útfæra verkfæri í þágu þessa: takmarkanir á fjárfestingum í vinnslu jarðefnaeldsneytis. Með tillögunni er lagt til að fjármálaráðherra skipi starfshóp sérfræðinga á sviði sjálfbærni og fjárfestinga sem hafi það hlutverk að skoða og koma með tillögur að útfærslu á banni við fjárfestingum í fyrirtækjum sem tengjast vinnslu jarðefnaeldsneytis sem eykur losun gróðurhúsalofttegunda. Af fyrri svörum ráðherrans að dæma, sem og þeim svörum sem borist hafa í fjárlosunarátaki Öldunnar, er mikil þörf á slíku samtali á milli hins opinbera og fjárfesta um leiðir til að losa fé úr starfsemi sem veldur hlýnun jarðar og færa það yfir í grænar lausnir. Með grænni fjárfestingum geta lífeyrissjóðir ekki aðeins unnið að áhyggjulausu ævikvöldi sjóðfélaga með því að tryggja þeim framfærslu að lokinni starfsævinni, heldur líka með því að leggja sitt af mörkum til þess að lífvænlegt verði á jörðinni þegar að töku ellilífeyris kemur. Höfundur er þingmaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Andrés Ingi Jónsson Loftslagsmál Mest lesið Krafan sem kvennahreyfingin gleymdi Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Við erum ekki eign annarra! Anna Lizzy Wichmann Skoðun Börn geta ekki beðið – krefjumst tafarlausra aðgerða! Elín H. Hinriksdóttir,Bóas Valdórsson,Árný Ingvarsdóttir,,Anna Lára Steindal,Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun Afglæpavæðing veðmála Gunnar Pétur Haraldsson Skoðun Gleðilegan kvennafrídag og gleðilegt kvennaár Helena Hafþórsdóttir O’Connor Skoðun Samstaða - afl sem breytir samfélaginu Heiða Björg Hilmarsdóttir Skoðun Sterkara námslánakerfi – raunveruleg framför fyrir námsmenn París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson Skoðun Enn er verk að vinna – upprætum ofbeldi á vinnustöðum Brynhildur Heiðar- og Ómarsdóttir Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Hvað er svona merkilegt við það? Hópur starfsfólks Jafnlaunastofu Skoðun Skoðun Skoðun Skattaæfingar tengdar landbúnaðarstarfsemi …… Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Konan - Vinnan - Kjörin í 40 ár Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Rangfærslur og hræðsluáróður meirihluta sveitarstjórnar Grímsnes- og Grafningshrepps í nafni lýðræðis Ragna Ívarsdóttir,Guðrún Margrét Njálsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar Skoðun Íslenskur her og íslensk leyniþjónusta Steingrímur Jónsson skrifar Skoðun Er jafnrétti fyrir allar? Anna Bergþórsdóttir skrifar Skoðun Ættu konur að fara í háskólanám? Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Íris Björk Ágústsdóttir skrifar Skoðun Enn einn dagur í baráttunni Ásta F. Flosadóttir skrifar Skoðun Verðmætasköpunarlaust haust Jón Gunnarsson skrifar Skoðun Enginn grunnur fyrir nýju starfsleyfi Ísteka Rósa Líf Darradóttir,Guðrún Scheving Thorsteinsson skrifar Skoðun Krafan sem kvennahreyfingin gleymdi Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Börn geta ekki beðið – krefjumst tafarlausra aðgerða! Elín H. Hinriksdóttir,Bóas Valdórsson,Árný Ingvarsdóttir,,Anna Lára Steindal,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Einfaldar lausnir á vaxtamálavanda bankanna Guðmundur Ásgeirsson skrifar Skoðun Sættum okkur ekki við óbreytt ástand - tillögur Sjálfstæðisflokksins um úrbætur Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Hvað er sköpun í skólastarfi? Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Afglæpavæðing veðmála Gunnar Pétur Haraldsson skrifar Skoðun Gleðilegan kvennafrídag og gleðilegt kvennaár Helena Hafþórsdóttir O’Connor skrifar Skoðun Sterkara námslánakerfi – raunveruleg framför fyrir námsmenn París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Konur Íslands og alþjóðakerfið í takt Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Hvað er svona merkilegt við það? Hópur starfsfólks Jafnlaunastofu skrifar Skoðun Við erum ekki eign annarra! Anna Lizzy Wichmann skrifar Skoðun Sameinuðu þjóðirnar 80 ára: Framtíðin er okkar Eva Harðardóttir skrifar Skoðun Til hamingju með 24. október Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Enn er verk að vinna – upprætum ofbeldi á vinnustöðum Brynhildur Heiðar- og Ómarsdóttir skrifar Skoðun Samstaða - afl sem breytir samfélaginu Heiða Björg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Einu sinni enn Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Skuggahliðar á þéttingu byggðar Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar Skoðun Jöfn skipting skulda og eigna í sambúð Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Samstaða - afl sem breytir samfélaginu Heiða Björg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar Sjá meira
Einstaklingur sem stígur sín fyrstu skref á vinnumarkaði í dag má búast við því að setjast í helgan stein í kringum árið 2070. Ef jarðarbúar ætla að halda hlýnun jarðar innan 1,5°C þurfa um það leyti að vera 20 ár síðan losun gróðurhúsalofttegunda náðist niður í núll. Á þessari einu starfsævi mun því eiga sér stað algjör umbylting á öllum lifnaðarháttum mannkyns – með góðu eða illu. Þessi breyting getur orðið með illu, það er með því að sigur vinnist ekki í baráttunni gegn loftslagsbreytingum og samfélagið þurfi að bregðast við neikvæðum afleiðingum hamfarahlýnunar. En hún getur líka orðið með góðu, með því að neysluvenjur og framleiðsluhættir breytist þannig að mannkyn nái að lifa innan þeirra marka sem náttúran setur okkur. Þegar svona miklar breytingar eru fyrirsjáanlegar hefur það áhrif á alla langtímahugsun og stefnumörkun. Þetta birtist einna skýrast hjá þeim sem fjárfesta til langs tíma. Þar má nefna norska olíusjóðinn, sem á síðasta ári ákvað að losa sig við fjárfestingar í olíu- og gasfyrirtækjum að verðmæti um 7,5 milljarða dollara. Reyndar var þessi ákvörðun ekki tekin af umhverfisástæðum, heldur vegna þess að stjórn sjóðsins mat þessa fjárfestingarleið einfaldlega of áhættusama. Olíusjóðurinn er er varasjóður norsku þjóðarinnar fyrir framtíðina – og til að hann standi undir því hlutverki er ekki hægt að fjárfesta í iðnaði fortíðar. Fullkomlega óljós staða í dag Hvar standa íslensku lífeyrissjóðirnir í þessum samanburði? Þar hefur þjóðin safnað gríðarlegum fjármunum fyrir framtíðina. Eignir lífeyrissjóða voru um fimm þúsund milljarðar króna í lok síðasta árs – eða nærri tvöföld landsframleiðsla Íslands. Samkvæmt lögum er lífeyrissjóðum gert að setja sér fjárfestingarstefnu sem hafi hagsmuni sjóðfélaga að leiðarljósi. Þar er þeim skylt að setja sér siðferðisleg viðmið í fjárfestingum. Óhjákvæmilegt er að taka tillit til áhrifa loftslagsbreytinga á langtímafjárfestingar og það að snúa sér að grænni fjárfestingakostum gæti vissulega verið framlag lífeyrissjóðanna til baráttunnar gegn loftslagsbreytingum – og þar með hluti af siðferðislegum viðmiðum sjóðanna. Í ljósi þessa spurði ég fjármálaráðherra fyrir nokkrum misserum hvort hann teldi að lagaramminn tryggði það að fjárfestingar lífeyrissjóða þjóni loftslagsmarkmiðum og markmiðum um sjálfbærni, og hvort nægjanlegt gagnsæi ríkti um það hvort fjárfestingar sjóðanna uppfylltu þau markmið. Ráðherrann taldi engan hafa sérstakan áhuga á því að styðja við mengandi uppbyggingu og jafnframt að ekki skorti upp á gagnsæið þegar kæmi að eignasafni lífeyrissjóðanna. Það varð til þess að ég lagði fram skriflega fyrirspurn til ráðherra til að kalla fram þær upplýsingar sem fjármálaráðuneytið hefði um hlutdeild fjárfestinga lífeyrissjóðanna sem bundin væri í starfsemi sem felst í vinnslu eða sölu jarðefnaeldnseytis. Þá kom annað hljóð í skrokkinn og ráðherrann gat engu svarað, þar sem ráðuneytið gæti ekki kallað eftir þessum upplýsingum frá lífeyrissjóðunum. Sumsé: Ríkið veit ekki hver staðan er. Og upplýsingarnar sem almenningur getur kallað fram eru ekki mikið ítarlegri. Á síðasta ári óskaði Alda - félag um sjálfbærni eftir upplýsingum um það hvort íslensk fjármálafyrirtæki hafi sett sér stefnu um að fjárfesta ekki í sjóðum eða fyrirtækjum sem fjárfesta í eða vinna að verkefnum tengdum leit eða vinnslu jarðefnaeldsneytis. Þau svör sem þangað hafa borist eru fæst afdráttarlaus, en benda sum til þess að lífeyrissjóðir kunni að eiga slíkar fjárfestingar, a.m.k. í gegnum hlutabréfasjóði. Umbylting er nauðsynleg Á næstu árum þarf að umbylta öllu efnahagskerfi heimsins. Það er hluti af þeim aðgerðum sem eru einfaldlega nauðsynlegar til að koma í veg fyrir hamfarahlýnun og eitthvað sem ríki heims hafa sammælst um að gera til að mæta Parísarsáttmálanum. Þeir aðilar á fjármálamarkaði sem fjárfesta til langs tíma þyrftu í raun nú þegar að vera langt komnir á þá braut að hætta fjárfestingum í vinnslu jarðefnaeldsneytis og tengdum iðnaði, því fjárfestingar sem ekki taka tillit til loftslagsbreytinga verða áhættusamri með hverju árinu sem líður. Slík umskipti fela auk þess í sér mikil tækifæri, þar sem gríðarleg uppbygging er fyrirsjáanleg í loftslags- og orkutengdum verkefnum á næstu árum. Þannig geta fjárfestar séð fara saman sjálfbærni, nýsköpun og góð fjárfestingartækifæri. Í síðustu viku birtist á vef Alþingis tillaga mín um að útfæra verkfæri í þágu þessa: takmarkanir á fjárfestingum í vinnslu jarðefnaeldsneytis. Með tillögunni er lagt til að fjármálaráðherra skipi starfshóp sérfræðinga á sviði sjálfbærni og fjárfestinga sem hafi það hlutverk að skoða og koma með tillögur að útfærslu á banni við fjárfestingum í fyrirtækjum sem tengjast vinnslu jarðefnaeldsneytis sem eykur losun gróðurhúsalofttegunda. Af fyrri svörum ráðherrans að dæma, sem og þeim svörum sem borist hafa í fjárlosunarátaki Öldunnar, er mikil þörf á slíku samtali á milli hins opinbera og fjárfesta um leiðir til að losa fé úr starfsemi sem veldur hlýnun jarðar og færa það yfir í grænar lausnir. Með grænni fjárfestingum geta lífeyrissjóðir ekki aðeins unnið að áhyggjulausu ævikvöldi sjóðfélaga með því að tryggja þeim framfærslu að lokinni starfsævinni, heldur líka með því að leggja sitt af mörkum til þess að lífvænlegt verði á jörðinni þegar að töku ellilífeyris kemur. Höfundur er þingmaður.
Börn geta ekki beðið – krefjumst tafarlausra aðgerða! Elín H. Hinriksdóttir,Bóas Valdórsson,Árný Ingvarsdóttir,,Anna Lára Steindal,Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun
Sterkara námslánakerfi – raunveruleg framför fyrir námsmenn París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson Skoðun
Skoðun Rangfærslur og hræðsluáróður meirihluta sveitarstjórnar Grímsnes- og Grafningshrepps í nafni lýðræðis Ragna Ívarsdóttir,Guðrún Margrét Njálsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar
Skoðun Enginn grunnur fyrir nýju starfsleyfi Ísteka Rósa Líf Darradóttir,Guðrún Scheving Thorsteinsson skrifar
Skoðun Börn geta ekki beðið – krefjumst tafarlausra aðgerða! Elín H. Hinriksdóttir,Bóas Valdórsson,Árný Ingvarsdóttir,,Anna Lára Steindal,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Sættum okkur ekki við óbreytt ástand - tillögur Sjálfstæðisflokksins um úrbætur Diljá Mist Einarsdóttir skrifar
Skoðun Sterkara námslánakerfi – raunveruleg framför fyrir námsmenn París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar
Skoðun Enn er verk að vinna – upprætum ofbeldi á vinnustöðum Brynhildur Heiðar- og Ómarsdóttir skrifar
Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar
Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar
Börn geta ekki beðið – krefjumst tafarlausra aðgerða! Elín H. Hinriksdóttir,Bóas Valdórsson,Árný Ingvarsdóttir,,Anna Lára Steindal,Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun
Sterkara námslánakerfi – raunveruleg framför fyrir námsmenn París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson Skoðun