Trans börn Ugla Stefanía Kristjönudóttir Jónsdóttir skrifar 11. febrúar 2020 13:30 Eftir því sem umræðan um málefni trans fólks á Íslandi sem og víðar hefur opnast mun meir, hafa sífellt fleiri manneskjur haft tækifæri á því að stíga skrefið í að vera þau sjálf, þar á meðal börn og unglingar. Aukin jákvæð samfélagsleg umræða hefur orðið til þess að aðgengi að upplýsingum er mun greiðari og auðveldara er fyrir trans fólk að finna fólk til þess að samsama sig með, hvort sem það er í þeirra persónulega lífi, á samfélagsmiðlum, fjölmiðlum eða í efni í sjónvarpinu. Málefni trans barna hafa mikið verið í deiglunni undanfarnar vikur, en þann 9. febrúar var fyrsti þáttur af þremur úr þáttaröðinni Trans börn frumsýndur á Stöð 2. Þáttaröðin fjallar um fjögur trans börn og fjölskyldur þeirra yfir tveggja ára tímabil. Þættirnir veita dýrmæta innsýn í líf þeirra og veita fólki tækifæri til þess að kynna sér málefnið á opinskáan, fræðandi og einlægan hátt. Langflestar trans manneskjur sem eru fullorðin í dag muna þann tíma þegar þau voru trans börn eða unglingar, en höfðu einfaldlega ekki tök á því að stíga það skref sem mörg trans börn geta nú. Fyrir mörg hefur það haft í för með sér skelfilegar afleiðingar fyrir andlega og líkamlega heilsu þeirra, enda er hafa rannsóknir svo áratugum skiptir sýnt fram á að andleg heilsa trans fólks sem hefur ekki tök á að vera það sjálft er mjög slæm, og aðgengi að stuðningi og heilbrigðisþjónustu bætir heilsu og lífsgæði þeirra til muna. Þetta snýst um miklu meira heldur en að börn segi í eitt skipti að þau séu stelpa eða strákur og þeim sé þá skutlað upp á Barna og unglinga geðdeild Landspítala til að byrja ferli. Börn sem eru trans sýna endurtekið og ítrekað fram á að þau séu ekki sátt við það kyn sem þeim var úthlutað við fæðingu og þegar það kemur að stuðningi fagaðila er undanfari þess marga ára ferli. Fagaðilar gera sömuleiðis sitt besta að bregðast við þörfum hvers og eins barn og er svo sannarlega ekki farið út í neitt í neinu kæruleysi. Engin læknisfræðileg inngrip eiga sér stað fyrr en í fyrsta lagi þegar kynþroski byrjar þar sem unglingum eru gefnir hormónablokkerar, sem hægja á áhrifum kynþroska og hafa engar óafturkræfar afleiðingar. Þetta kemur í veg fyrir djúpstæða vanlíðan og angist sem getur fylgt kynþroska og veitir börnunum tækifæri á að ákveða síðar meir hvort þau vilji hefja hormónameðferðir eða ekki. Ef viðkomandi unglingur er tilbúinn til, í samráði við foreldra og fagaðila, þá getur viðkomandi í fyrsta lagi byrjað hormónameðferð milli 16-18 ára. Nýjustu rannsóknir á þessu sviði sýna fram á að velferð trans barna og unglinga batnar til muna þegar þau hafa stuðning og fá aðgengi að þeirri þjónustu sem þau þurfa á að halda, og snarminnkar það tíðni sjálfsvíga, sjálfskaða og vanlíðan meðal þessa hóps. Rannsóknir sýna einnig fram á að kynvitund trans barna er jafn sterk og jafnaldra þeirra og því er mikilvægt að hlusta á börn og unglinga og leyfa þeim að stjórna ferðinni. Sjálf bý ég við þau forréttindi að hafa getað stigið tiltölulega snemma fram, eða þegar ég var rétt um 18 ára gömul fyrir rúmum tíu árum síðan. Að ganga í gegnum kynþroska sem samsvaraði ekki minni kynvitund olli mér djúpstæðri vanlíðan sem hefði verið hægt að koma í veg fyrir hefði ég getað stigið fram fyrr og fengið aðgengi að þeirri þjónustu sem ég þurfti. Afleiðingar þess fylgja mér enn í dag og er ómögulegt að lýsa þeirri angist og kvíða sem ég sem barn og unglingur þurfti að upplifa af sökum þess. Á þeim tíma sem ég loksins stíg fram var umræðan um trans fólk af skornum skammti og höfðu aðeins örfáar manneskjur á Íslandi stigið fram opinberlega. Það var því ekki auðvelt skref að taka sjálfa mig í sátt, enda birtingarmyndir trans fólks í fjölmiðlum og sjónvarpi afar takmarkaðar og undantekningarlaust neikvæðar. Það hefur því verið erfitt að vinna sig í gegnum þá skömm sem myndaðist og taka sjálfa mig í sátt. En sem betur fer átti ég stuðningsríka fjölskyldu, frábæra vini og yndislegt starfsfólk innan Verkmenntaskólans á Akureyri sem stóðu með mér og studdu mig í gegnum mitt ferli alla tíð. Það veldur mér því ómældri gleði að sjá trans börn og unglinga hafa tækifæri sem ég hafði ekki þegar ég var yngri—sem mæta skilningi hjá fjölskyldu, jafnöldrum og sínu nærsamfélagi. Þau börn og unglingar sem hafa tækifæri á að stíga fram geta byrjað að lifa sínu lífi sem þau sjálf mun fyrr heldur en ella og þurfa ekki að ganga í gegnum barnæsku sína og táningsár full af skömm, vanlíðan og kvíða um framtíðina. Velferð þeirra er í húfi og eru þau sú einu sem virkilega vita hver þau eru. Hver sem hefur eytt tíma með trans börnum og unglingum ætti að verða var við slíkt um leið, enda eru þau bara eins og hver önnur börn og unglingar. Sem stendur er þjónusta við trans börn og unglinga í miklu uppnámi í kjölfar þess að Barna- og unglingageðdeild Landspítala tilkynnti að teymið sem hélt utan um þessi mál hefði verið lagt niður—þvert á nýlega samþykkt lög um kynrænt sjálfræði 80/2019—vegna skorts á mannafla og fjármagni. Samtökin ‘78, Trans Ísland og Trans Vinir hafa því sett af stað undirskriftarlista til að þrýsta á stjórnvöld að bregðast tafarlaust við þessu ástandi. Ég hvet því allt landsfólk til að styðja við bakið á trans börnum og unglingum og skrifa undir áskorunina. Sýnum vilja í verki og tryggjum velferð allra barna sem þurfa á þessari þjónustu að halda. Höfundur er kynjafræðingur og formaður Trans Íslands, félags trans fólks á Íslandi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hinsegin Trans börn Ugla Stefanía Tengdar fréttir Þetta er fyndið Til eru hópar í samfélaginu sem eiga ekki undir högg að sækja vegna sinnar kynvitundar, kynhneigðar, húðlitar, líkamlegs atgervis, holdafars eða kyneinkenna. 9. ágúst 2019 17:08 Við þurfum öll að pissa Kannski ættum við að hætta þessari þrálátu kynjaskiptingu og skipta frekar upp í klósett þar sem fólk fær að pissa í friði og klósett þar sem fólk getur áreitt hvort annað? 27. febrúar 2017 10:26 Trans fólk, intersex fólk og heilbrigðiskerfið sem mismunar þeim Trans er vísun í enska regnhlífarhugtakið transgender. 14. október 2015 09:49 Ekki vera nasisti Að bera fólk sem berst gegn hatursorðræðu eða krefst þess að fólk beri ábyrgð á opinberum ummælum sínum við nasista og einræðisherra er að verða að þrálátu stefi þjóðfélagsumræðunni. 2. maí 2017 11:25 „Dæmigerður kynáttunarvandi“ Ég las grein fyrir stuttu þar sem trans fólk er notað sem viðfangsefni í greinarskrifum og er meðal annars talað um að persóna í íslenskri bókmenntasögu sé með "dæmigerðan kynáttunarvanda“ og að hún sé "strákur fæddur í kvenkynslíkama.“ 8. nóvember 2016 09:00 Mest lesið Allt að helmingslíkur á eyðingu byggðar á Íslandi Sigurður Loftur Thorlacius Skoðun Dæmisaga úr raunveruleikanum Sigurður F. Sigurðarson Skoðun Betri stjórnvöld, ekki meiri stjórnvöld Sigríður María Egilsdóttir Skoðun Hin marguntöluðu orkuskipti í bílaflota landsmanna Þorgeir R. Valsson Skoðun Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson Skoðun Ný Ölfusárbrú – af hverju svona brú? Guðmundur Valur Guðmundsson Skoðun Hvenær ætlarðu að flytja heim? Jón Þór Kristjánsson Skoðun Hvar er stjarna Framsóknarflokksins í síðustu kosningum núna? „Barnaverndarpáfinn“! Davíð Bergmann Skoðun Verstu kennarar í heimi Gígja Bjargardóttir Skoðun Hinir vondu fjármagnseigendur! Guðmundur Ragnarsson Skoðun Skoðun Skoðun Allt að helmingslíkur á eyðingu byggðar á Íslandi Sigurður Loftur Thorlacius skrifar Skoðun Dæmisaga úr raunveruleikanum Sigurður F. Sigurðarson skrifar Skoðun Hin marguntöluðu orkuskipti í bílaflota landsmanna Þorgeir R. Valsson skrifar Skoðun Betri stjórnvöld, ekki meiri stjórnvöld Sigríður María Egilsdóttir skrifar Skoðun Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson skrifar Skoðun Blóðmeramálið til umboðsmanns Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Meira fyrir minna: Bætt nýting opinberra fjármuna Álfrún Tryggvadóttir skrifar Skoðun Ný Ölfusárbrú – af hverju svona brú? Guðmundur Valur Guðmundsson skrifar Skoðun Friðhelgar fótboltabullur Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Sex af níu flokkum á móti hvalveiðum Valgerður Árnadóttir skrifar Skoðun Allt fyrir listina Brynhildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tryggjum nýliðun bændastéttarinnar Þórdís Bjarnleifsdóttir skrifar Skoðun Óskalisti minn SIgurlín Margrét Sigurðardóttir skrifar Skoðun Aukin stuðningur við ferðasjóð íþróttafélaga dregur úr ójöfnuði Hannes S. Jónsson skrifar Skoðun Það er þetta með traustið Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Plan Samfylkingar: Svona náum við niður vöxtunum Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun 6000 íbúðirnar sem vantar - í boði borgarinnar Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Samvinnufélög - sóknarfæri á húsnæðismarkaði? Elín H. Jónsdóttir,Guðrún Johnsen skrifar Skoðun Kæri oddviti Samfylkingarnar í Reykjavíkurkjördæmi suður Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Það er enginn á vakt Áslaug Ýr Hjartardóttir skrifar Skoðun Svalur, Valur og Hvalur Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Opið bréf til samninganefnda KÍ og SÍS Guðrún Eik Skúladóttir skrifar Skoðun Ungt fólk og þörfin fyrir skjótar aðgerðir í menntun Fannar Logi Waldorff Sigurðsson skrifar Skoðun Mikilvægasta launaviðtalið Bessí Þóra Jónsdóttir skrifar Skoðun Leikskólaverkfall - slæmur draumur Jóhanna Dröfn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Burt með baráttusöngva úr virkjunarkafla stóriðjustefnunnar Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Örugg skref Samfylkingar í geðheilbrigðismálum Alma Möller,Elín Anna Baldursdóttir,Sævar Már Gústavsson skrifar Skoðun Meiri árangur…fyrir útvalda Aðalheiður Marta Steindórsdóttir skrifar Skoðun Ertu karlmaður á miðjum aldri á breytingarskeiðinu? Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Hvenær ætlarðu að flytja heim? Jón Þór Kristjánsson skrifar Sjá meira
Eftir því sem umræðan um málefni trans fólks á Íslandi sem og víðar hefur opnast mun meir, hafa sífellt fleiri manneskjur haft tækifæri á því að stíga skrefið í að vera þau sjálf, þar á meðal börn og unglingar. Aukin jákvæð samfélagsleg umræða hefur orðið til þess að aðgengi að upplýsingum er mun greiðari og auðveldara er fyrir trans fólk að finna fólk til þess að samsama sig með, hvort sem það er í þeirra persónulega lífi, á samfélagsmiðlum, fjölmiðlum eða í efni í sjónvarpinu. Málefni trans barna hafa mikið verið í deiglunni undanfarnar vikur, en þann 9. febrúar var fyrsti þáttur af þremur úr þáttaröðinni Trans börn frumsýndur á Stöð 2. Þáttaröðin fjallar um fjögur trans börn og fjölskyldur þeirra yfir tveggja ára tímabil. Þættirnir veita dýrmæta innsýn í líf þeirra og veita fólki tækifæri til þess að kynna sér málefnið á opinskáan, fræðandi og einlægan hátt. Langflestar trans manneskjur sem eru fullorðin í dag muna þann tíma þegar þau voru trans börn eða unglingar, en höfðu einfaldlega ekki tök á því að stíga það skref sem mörg trans börn geta nú. Fyrir mörg hefur það haft í för með sér skelfilegar afleiðingar fyrir andlega og líkamlega heilsu þeirra, enda er hafa rannsóknir svo áratugum skiptir sýnt fram á að andleg heilsa trans fólks sem hefur ekki tök á að vera það sjálft er mjög slæm, og aðgengi að stuðningi og heilbrigðisþjónustu bætir heilsu og lífsgæði þeirra til muna. Þetta snýst um miklu meira heldur en að börn segi í eitt skipti að þau séu stelpa eða strákur og þeim sé þá skutlað upp á Barna og unglinga geðdeild Landspítala til að byrja ferli. Börn sem eru trans sýna endurtekið og ítrekað fram á að þau séu ekki sátt við það kyn sem þeim var úthlutað við fæðingu og þegar það kemur að stuðningi fagaðila er undanfari þess marga ára ferli. Fagaðilar gera sömuleiðis sitt besta að bregðast við þörfum hvers og eins barn og er svo sannarlega ekki farið út í neitt í neinu kæruleysi. Engin læknisfræðileg inngrip eiga sér stað fyrr en í fyrsta lagi þegar kynþroski byrjar þar sem unglingum eru gefnir hormónablokkerar, sem hægja á áhrifum kynþroska og hafa engar óafturkræfar afleiðingar. Þetta kemur í veg fyrir djúpstæða vanlíðan og angist sem getur fylgt kynþroska og veitir börnunum tækifæri á að ákveða síðar meir hvort þau vilji hefja hormónameðferðir eða ekki. Ef viðkomandi unglingur er tilbúinn til, í samráði við foreldra og fagaðila, þá getur viðkomandi í fyrsta lagi byrjað hormónameðferð milli 16-18 ára. Nýjustu rannsóknir á þessu sviði sýna fram á að velferð trans barna og unglinga batnar til muna þegar þau hafa stuðning og fá aðgengi að þeirri þjónustu sem þau þurfa á að halda, og snarminnkar það tíðni sjálfsvíga, sjálfskaða og vanlíðan meðal þessa hóps. Rannsóknir sýna einnig fram á að kynvitund trans barna er jafn sterk og jafnaldra þeirra og því er mikilvægt að hlusta á börn og unglinga og leyfa þeim að stjórna ferðinni. Sjálf bý ég við þau forréttindi að hafa getað stigið tiltölulega snemma fram, eða þegar ég var rétt um 18 ára gömul fyrir rúmum tíu árum síðan. Að ganga í gegnum kynþroska sem samsvaraði ekki minni kynvitund olli mér djúpstæðri vanlíðan sem hefði verið hægt að koma í veg fyrir hefði ég getað stigið fram fyrr og fengið aðgengi að þeirri þjónustu sem ég þurfti. Afleiðingar þess fylgja mér enn í dag og er ómögulegt að lýsa þeirri angist og kvíða sem ég sem barn og unglingur þurfti að upplifa af sökum þess. Á þeim tíma sem ég loksins stíg fram var umræðan um trans fólk af skornum skammti og höfðu aðeins örfáar manneskjur á Íslandi stigið fram opinberlega. Það var því ekki auðvelt skref að taka sjálfa mig í sátt, enda birtingarmyndir trans fólks í fjölmiðlum og sjónvarpi afar takmarkaðar og undantekningarlaust neikvæðar. Það hefur því verið erfitt að vinna sig í gegnum þá skömm sem myndaðist og taka sjálfa mig í sátt. En sem betur fer átti ég stuðningsríka fjölskyldu, frábæra vini og yndislegt starfsfólk innan Verkmenntaskólans á Akureyri sem stóðu með mér og studdu mig í gegnum mitt ferli alla tíð. Það veldur mér því ómældri gleði að sjá trans börn og unglinga hafa tækifæri sem ég hafði ekki þegar ég var yngri—sem mæta skilningi hjá fjölskyldu, jafnöldrum og sínu nærsamfélagi. Þau börn og unglingar sem hafa tækifæri á að stíga fram geta byrjað að lifa sínu lífi sem þau sjálf mun fyrr heldur en ella og þurfa ekki að ganga í gegnum barnæsku sína og táningsár full af skömm, vanlíðan og kvíða um framtíðina. Velferð þeirra er í húfi og eru þau sú einu sem virkilega vita hver þau eru. Hver sem hefur eytt tíma með trans börnum og unglingum ætti að verða var við slíkt um leið, enda eru þau bara eins og hver önnur börn og unglingar. Sem stendur er þjónusta við trans börn og unglinga í miklu uppnámi í kjölfar þess að Barna- og unglingageðdeild Landspítala tilkynnti að teymið sem hélt utan um þessi mál hefði verið lagt niður—þvert á nýlega samþykkt lög um kynrænt sjálfræði 80/2019—vegna skorts á mannafla og fjármagni. Samtökin ‘78, Trans Ísland og Trans Vinir hafa því sett af stað undirskriftarlista til að þrýsta á stjórnvöld að bregðast tafarlaust við þessu ástandi. Ég hvet því allt landsfólk til að styðja við bakið á trans börnum og unglingum og skrifa undir áskorunina. Sýnum vilja í verki og tryggjum velferð allra barna sem þurfa á þessari þjónustu að halda. Höfundur er kynjafræðingur og formaður Trans Íslands, félags trans fólks á Íslandi.
Þetta er fyndið Til eru hópar í samfélaginu sem eiga ekki undir högg að sækja vegna sinnar kynvitundar, kynhneigðar, húðlitar, líkamlegs atgervis, holdafars eða kyneinkenna. 9. ágúst 2019 17:08
Við þurfum öll að pissa Kannski ættum við að hætta þessari þrálátu kynjaskiptingu og skipta frekar upp í klósett þar sem fólk fær að pissa í friði og klósett þar sem fólk getur áreitt hvort annað? 27. febrúar 2017 10:26
Trans fólk, intersex fólk og heilbrigðiskerfið sem mismunar þeim Trans er vísun í enska regnhlífarhugtakið transgender. 14. október 2015 09:49
Ekki vera nasisti Að bera fólk sem berst gegn hatursorðræðu eða krefst þess að fólk beri ábyrgð á opinberum ummælum sínum við nasista og einræðisherra er að verða að þrálátu stefi þjóðfélagsumræðunni. 2. maí 2017 11:25
„Dæmigerður kynáttunarvandi“ Ég las grein fyrir stuttu þar sem trans fólk er notað sem viðfangsefni í greinarskrifum og er meðal annars talað um að persóna í íslenskri bókmenntasögu sé með "dæmigerðan kynáttunarvanda“ og að hún sé "strákur fæddur í kvenkynslíkama.“ 8. nóvember 2016 09:00
Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson Skoðun
Hvar er stjarna Framsóknarflokksins í síðustu kosningum núna? „Barnaverndarpáfinn“! Davíð Bergmann Skoðun
Skoðun Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson skrifar
Skoðun Kæri oddviti Samfylkingarnar í Reykjavíkurkjördæmi suður Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Örugg skref Samfylkingar í geðheilbrigðismálum Alma Möller,Elín Anna Baldursdóttir,Sævar Már Gústavsson skrifar
Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson Skoðun
Hvar er stjarna Framsóknarflokksins í síðustu kosningum núna? „Barnaverndarpáfinn“! Davíð Bergmann Skoðun