Getum við leitt jafnréttisbaráttu heimsins með alvöru loftslagsaðgerðum? Esther Jónsdóttir skrifar 18. febrúar 2021 08:00 Fyrir nokkrum árum fékk ég tækifæri til þess að fara uppá Sólheimajökul í gönguferð. Landslagið á jöklinum var einstakt. Hvítir og bláir litir, djúpar og hrikalegar sprungur sem urðu skarpari í svartri öskunni sem barst um jökulinn og minnti á eldinn og hitann frá hinni kraftmiklu Kötlu sem hvílir undir ísnum. Ég varð dolfallin yfir þessu landslagi og langaði þar helst að vera. Ég fékk mér því vinnu sem leiðsögumaður og varði sumrum og fríum frá skóla gangandi um skriðjökla með ferðamönnum, fjölskyldu og vinum sem urðu jafn agndofa og ég yfir þessu vetrarríkidæmi. Eins dásamlegt og það hefur verið að fá að verja tímanum á skriðjöklum landsins er þó stutt í hryggð. Hitinn eykst og það er ekki Katla sem ógnar. Breytingarnar eru hraðar og bráðnunin ógnvekjandi. Það sem er hvað mest ógnvekjandi er það að mannfólkið geti haft þessi áhrif. Meiri áhrif en eldfjöllin. Að rannsóknir hafi komist að því að mannfólkið sé búið að breyta loftslaginu á jörðinni allri. Að mannfólkið sé búið að bræða niður jökla og halda fyrir þá jarðarfarir. Ég veit að ég er búin að teikna upp hörmungarmynd hér en það er þó ljós í myrkrinu. Fyrst við mannfólkið höfum kraft til þess að valda slíkum skaða getum við líka snúið við blaðinu og breytt til hins betra. Við verðum að gera það. Það er ekki einungis fyrir jöklana og fólk eins og mig sem vill spóka sig um þá sem við verðum að breyta um stefnu. Það er miklu meira í húfi. Loftslagsbreytingar hafa áhrif á mörg önnur gildi sem við mörg hver höldum á lofti í dag. Fyrir þremur árum vann ég að verkefni með Amnesty International í Vancouver, Kanada. Verkefnið fjallaði um kynjajafnrétti sem hljómar kannski ekki endilega tengt loftslagsbreytingum við fyrstu sýn en þegar betur er að gáð eru þessir málaflokkar nátengdir. Verkefnið leiddi mig að skýrslu frá Sameinuðu þjóðunum sem útskýrði það að meiri ógn stafar af loftslagsbreytingum fyrir konur en karla. Það er því gífurlega mikilvægt að sporna við loftslagsbreytingum ef að kynjajafnrétti á að nást í heiminum. Konur verða fyrir barðinu á loftslagsbreytingum á margan og ólíkan hátt en margar hverjar sem verða einna verst úti búa á suðurhveli jarðar. Í skýrslu frá Sameinuðu þjóðunum kemur fram að í Afríku og Asíu starfi stór hluti kvenna til að mynda við landbúnað. Þurrkar og óútreiknanleg veðurmynstur hafa því mikil áhrif á fæðu- og efnahagslegt öryggi þeirra en yfirleitt eru þessar konur nú þegar í viðkvæmari stöðu en karlar í sambærilegum aðstæðum. Konur sjá einnig iðulega um að sækja drykkjarvatn fyrir fjölskyldur sínar og þurfa oft að ferðast langar vegalengdir til þess að verða sér úti um vatnið. Loftslagsbreytingar gera þetta verkefni mun erfiðara og hættulegra þar sem aðgangur að vatni fer versnandi og hefur það áhrif á fjölskyldurnar og landbúnaðinn sem þær treysta á. Nýleg rannsókn eftir Carrico og félaga (2020) sem fram fór í Bangladesh hefur einnig sýnt fram á það að í kjölfar þurrka og hitabylgna aukast líkur á því að ungar konur og stúlkur séu neyddar í hjónabönd sem ógnar heilsu þeirra og öryggi. Í grein eftir Gaard (2018) kemur hið sama fram en þar er einnig fjallað um að konur séu líklegri til þess að láta lífið í náttúruhamförum eins og flóðum þar sem þær hafa til dæmis síður lært að synda og þurfa einnig að bera ábyrgð á því að bjarga fjölskyldum sínum. Í slíkum hörmungum enda börn því oft móðurlaus sem kemur sérstaklega niður á menntun stúlkna, eykur ungbarnadauða og eykur líkur á því að börn séu seld í kynlífsþrælkun. Á norðurhveli má líka sjá kynjaójafnrétti sem stafar af loftslagsbreytingum. Í rannsókn Whyte (2017) er til að mynda fjallað um þá auknu hættu á mansali sem konur af frumbyggjaættum á norðurslóðum geta orðið fyrir nú þegar hafísinn bráðnar og nýjar sjóleiðir opnast. Þá hefur rannsókn í Bandaríkjunum einnig sýnt fram á mismunum sem hinsegin fólk verður fyrir í kjölfar náttúruhamfara eins og fellibylja en hætta er á því að sá hópur verði útilokaður frá því að hljóta neyðaraðstoð í kjölfar náttúruhamfara af völdum loftslagsbreytinga. Þegar litið er yfir dæmi sem þessi má að vissu leyti þakka fyrir það að búa á Íslandi í dag. Við erum leiðandi þjóð hvað kynjajafnrétti varðar og loftslagsbreytingar hafa hingað til ekki haft eins alvarlegar afleiðingar fyrir flest okkar og margar aðrar þjóðir heimsins. Við höfum tækifæri til þess að halda áfram að vera leiðandi þjóð og getum stuðlað að kynjajafnrétti í heiminum með því að snúa við þeirri hættulegu vegferð sem við erum á í loftslagsmálum. Líkt og Katla búum við yfir mætti eyðingarinnar en einnig yfir mætti til þess að móta nýtt land, nýjan og betri heim. Fyrst okkur er það annt um fallegu jöklana okkar að við höldum fyrir þá jarðarfarir þegar þeir deyja þá ætti okkur að vera nógu annt um fólkið okkar og velferð þess. Við getum sýnt það í verki með alvöru aðgerðum. Við þurfum ekki að halda fleiri jarðarfarir fyrir fólk og jökla útaf manngerðri loftslagsvá. Höfundur er meðlimur Ungra umhverfissinna og MSc nemi í Global Environmental Governance, Sustainability and Climate Change við Vrije Universiteit Amsterdam. Greinin er hluti af Aðgerðir strax! , herferð Loftslagsverkfallsins til að vekja athygli á þörfinni á róttækari loftslagsaðgerðum af hálfu íslenskra stjórnvalda. Við krefjumst þess að Lýst verði yfir neyðarástandi í loftslagsmálum Loftslagsmarkmið verði lögfest Dregið verði úr heildarlosun ásamt landnotkun um a.m.k. 50% fyrir árið 2030 Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Loftslagsmál Mest lesið Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Málþóf sem valdníðsla Einar G. Harðarson Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson Skoðun Hvernig spyr ég gervigreind til að fá besta svarið? Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Ertu bitur? Björn Leví Gunnarsson Skoðun Skoðun Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald skrifar Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Málþóf sem valdníðsla Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Klaufaskapur og reynsluleysi? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvernig spyr ég gervigreind til að fá besta svarið? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ertu bitur? Björn Leví Gunnarsson skrifar Skoðun Er hægt að læra af draumum? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Afstæði Ábyrgðar Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjárhagslegt virði vörumerkja Elías Larsen skrifar Skoðun Við ákærum – hver sveik strandveiðisjómenn? Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson skrifar Skoðun Af hverju varð heimsókn framkvæmdastjóra ESB að NATO-fundi? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Veimiltítustjórn og tugþúsundir dáinna barna Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Bragðefni eru ekki vandamálið - Bann við þeim myndi skaða lýðheilsu Abdullah Shihab Wahid skrifar Skoðun Swuayda blæðir: Hróp sem heimurinn heyrir ekki Mouna Nasr skrifar Skoðun Skattar fyrst, svo allt hitt – og hagræðingin sem gleymdist Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Áfangasigur í baráttunni við hernaðinn gegn heimkynnum villta laxins Ingólfur Ásgeirsson,Árni Baldursson skrifar Skoðun Þetta er allt hinum að kenna! Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Þjóðþrifamálin sem stjórnarandstaðan fórnaði á altari útgerðanna Heimir Már Pétursson skrifar Skoðun Sleppir ekki takinu svo auðveldlega aftur Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Opið bréf til fullorðna fólksins Úlfhildur Elísa Hróbjartsdóttir skrifar Skoðun Vill Sjálfstæðisflokkurinn láta taka sig alvarlega? Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Þjórsá í hættu – Hvammsvirkjun og rof á náttúrulegu ástandi árinnar Gunnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Undirbúum börnin fyrir skólann með hjálp gervigreindar Sigvaldi Einarsson skrifar Sjá meira
Fyrir nokkrum árum fékk ég tækifæri til þess að fara uppá Sólheimajökul í gönguferð. Landslagið á jöklinum var einstakt. Hvítir og bláir litir, djúpar og hrikalegar sprungur sem urðu skarpari í svartri öskunni sem barst um jökulinn og minnti á eldinn og hitann frá hinni kraftmiklu Kötlu sem hvílir undir ísnum. Ég varð dolfallin yfir þessu landslagi og langaði þar helst að vera. Ég fékk mér því vinnu sem leiðsögumaður og varði sumrum og fríum frá skóla gangandi um skriðjökla með ferðamönnum, fjölskyldu og vinum sem urðu jafn agndofa og ég yfir þessu vetrarríkidæmi. Eins dásamlegt og það hefur verið að fá að verja tímanum á skriðjöklum landsins er þó stutt í hryggð. Hitinn eykst og það er ekki Katla sem ógnar. Breytingarnar eru hraðar og bráðnunin ógnvekjandi. Það sem er hvað mest ógnvekjandi er það að mannfólkið geti haft þessi áhrif. Meiri áhrif en eldfjöllin. Að rannsóknir hafi komist að því að mannfólkið sé búið að breyta loftslaginu á jörðinni allri. Að mannfólkið sé búið að bræða niður jökla og halda fyrir þá jarðarfarir. Ég veit að ég er búin að teikna upp hörmungarmynd hér en það er þó ljós í myrkrinu. Fyrst við mannfólkið höfum kraft til þess að valda slíkum skaða getum við líka snúið við blaðinu og breytt til hins betra. Við verðum að gera það. Það er ekki einungis fyrir jöklana og fólk eins og mig sem vill spóka sig um þá sem við verðum að breyta um stefnu. Það er miklu meira í húfi. Loftslagsbreytingar hafa áhrif á mörg önnur gildi sem við mörg hver höldum á lofti í dag. Fyrir þremur árum vann ég að verkefni með Amnesty International í Vancouver, Kanada. Verkefnið fjallaði um kynjajafnrétti sem hljómar kannski ekki endilega tengt loftslagsbreytingum við fyrstu sýn en þegar betur er að gáð eru þessir málaflokkar nátengdir. Verkefnið leiddi mig að skýrslu frá Sameinuðu þjóðunum sem útskýrði það að meiri ógn stafar af loftslagsbreytingum fyrir konur en karla. Það er því gífurlega mikilvægt að sporna við loftslagsbreytingum ef að kynjajafnrétti á að nást í heiminum. Konur verða fyrir barðinu á loftslagsbreytingum á margan og ólíkan hátt en margar hverjar sem verða einna verst úti búa á suðurhveli jarðar. Í skýrslu frá Sameinuðu þjóðunum kemur fram að í Afríku og Asíu starfi stór hluti kvenna til að mynda við landbúnað. Þurrkar og óútreiknanleg veðurmynstur hafa því mikil áhrif á fæðu- og efnahagslegt öryggi þeirra en yfirleitt eru þessar konur nú þegar í viðkvæmari stöðu en karlar í sambærilegum aðstæðum. Konur sjá einnig iðulega um að sækja drykkjarvatn fyrir fjölskyldur sínar og þurfa oft að ferðast langar vegalengdir til þess að verða sér úti um vatnið. Loftslagsbreytingar gera þetta verkefni mun erfiðara og hættulegra þar sem aðgangur að vatni fer versnandi og hefur það áhrif á fjölskyldurnar og landbúnaðinn sem þær treysta á. Nýleg rannsókn eftir Carrico og félaga (2020) sem fram fór í Bangladesh hefur einnig sýnt fram á það að í kjölfar þurrka og hitabylgna aukast líkur á því að ungar konur og stúlkur séu neyddar í hjónabönd sem ógnar heilsu þeirra og öryggi. Í grein eftir Gaard (2018) kemur hið sama fram en þar er einnig fjallað um að konur séu líklegri til þess að láta lífið í náttúruhamförum eins og flóðum þar sem þær hafa til dæmis síður lært að synda og þurfa einnig að bera ábyrgð á því að bjarga fjölskyldum sínum. Í slíkum hörmungum enda börn því oft móðurlaus sem kemur sérstaklega niður á menntun stúlkna, eykur ungbarnadauða og eykur líkur á því að börn séu seld í kynlífsþrælkun. Á norðurhveli má líka sjá kynjaójafnrétti sem stafar af loftslagsbreytingum. Í rannsókn Whyte (2017) er til að mynda fjallað um þá auknu hættu á mansali sem konur af frumbyggjaættum á norðurslóðum geta orðið fyrir nú þegar hafísinn bráðnar og nýjar sjóleiðir opnast. Þá hefur rannsókn í Bandaríkjunum einnig sýnt fram á mismunum sem hinsegin fólk verður fyrir í kjölfar náttúruhamfara eins og fellibylja en hætta er á því að sá hópur verði útilokaður frá því að hljóta neyðaraðstoð í kjölfar náttúruhamfara af völdum loftslagsbreytinga. Þegar litið er yfir dæmi sem þessi má að vissu leyti þakka fyrir það að búa á Íslandi í dag. Við erum leiðandi þjóð hvað kynjajafnrétti varðar og loftslagsbreytingar hafa hingað til ekki haft eins alvarlegar afleiðingar fyrir flest okkar og margar aðrar þjóðir heimsins. Við höfum tækifæri til þess að halda áfram að vera leiðandi þjóð og getum stuðlað að kynjajafnrétti í heiminum með því að snúa við þeirri hættulegu vegferð sem við erum á í loftslagsmálum. Líkt og Katla búum við yfir mætti eyðingarinnar en einnig yfir mætti til þess að móta nýtt land, nýjan og betri heim. Fyrst okkur er það annt um fallegu jöklana okkar að við höldum fyrir þá jarðarfarir þegar þeir deyja þá ætti okkur að vera nógu annt um fólkið okkar og velferð þess. Við getum sýnt það í verki með alvöru aðgerðum. Við þurfum ekki að halda fleiri jarðarfarir fyrir fólk og jökla útaf manngerðri loftslagsvá. Höfundur er meðlimur Ungra umhverfissinna og MSc nemi í Global Environmental Governance, Sustainability and Climate Change við Vrije Universiteit Amsterdam. Greinin er hluti af Aðgerðir strax! , herferð Loftslagsverkfallsins til að vekja athygli á þörfinni á róttækari loftslagsaðgerðum af hálfu íslenskra stjórnvalda. Við krefjumst þess að Lýst verði yfir neyðarástandi í loftslagsmálum Loftslagsmarkmið verði lögfest Dregið verði úr heildarlosun ásamt landnotkun um a.m.k. 50% fyrir árið 2030
Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar
Skoðun Bragðefni eru ekki vandamálið - Bann við þeim myndi skaða lýðheilsu Abdullah Shihab Wahid skrifar
Skoðun Skattar fyrst, svo allt hitt – og hagræðingin sem gleymdist Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Áfangasigur í baráttunni við hernaðinn gegn heimkynnum villta laxins Ingólfur Ásgeirsson,Árni Baldursson skrifar
Skoðun Þjóðþrifamálin sem stjórnarandstaðan fórnaði á altari útgerðanna Heimir Már Pétursson skrifar
Skoðun Þjórsá í hættu – Hvammsvirkjun og rof á náttúrulegu ástandi árinnar Gunnar Þór Jónsson skrifar