Bandarískur fræðimaður lýsir upplifun sinni af blóðmerahaldi á Íslandi Hólmfríður Gísladóttir skrifar 11. janúar 2022 08:47 Lally segir básana hafa verið heimagerða úr hinu og þessu lauslegu og jafnan í töluverðri fjarlægð frá bæjunum. Myndin er skjáskot úr heimildarmynd um blóðmerahald og var ekki tekið á þeim bæjum sem Lally heimsótti. Skjáskot „Sumar merarnar voru alræmdar fyrir mótstöðu sína og brutu stundum básana við að reyna að kasta sér yfir hliðið. Harpa, grá meri sem kom oft út ötuð í blóðslettum, var fræg fyrir þann hæfileika sinn að geta kastað sér niður á hliðina í litlum básnum.“ Þannig hljóðar lýsing mannfræðingsins Anne Elyse Lally, sem dvaldi hér á landi við vinnslu doktorsritgerðar sinnar árin 2013 til 2015 og fylgdist með bústörfum á nokkrum býlum og tók meðal annars þátt í blóðtöku hjá blóðmerum. Lally er nú fræðamaður við Buffalo University en rannsókn hennar á Íslandi miðaði meðal annars að því að skoða hvernig daglegt líf ólíkra dýrategunda verður þáttur í matvælaframleiðslu- og fæðukeðjunni; til að mynda hvernig daglegur raunveruleiki íslenskra mera og folalda þeirra skilar sér í svínakjötsmáltíð á kvöldverðarborði kanadískrar fjölskyldu. Blendnar tilfinningar meðal bænda? „Ég er kominn til að sækja blóðið þitt,“ sagði aðkomandi við Lally þar sem hún var við bústörf á jörðinni Miðkoti skammt frá Hvolsvelli. „Það tók mig smá stund að átta mig á því að hann var kominn til að sækja þá 40 fimm lítra brúsa af hrossablóði sem voru geymdar í hjólhýsi fyrir framan níðurníddan bílskúr við hlíðina þar sem hlaðan stóð,“ segir Lally. Í grein sem birtist í tímaritinu Cuizine, segir Lally aðstöðuna þar sem blóðtakan fór fram jafnan hafa verið í nokkurri fjarlægð frá bæjunum og dregur þá ályktun að það sé til marks um blendnar tilfinningar bændanna til blóðtökunnar. Lally segir siðferðið að baki blóðmerahaldinu oft hafa verið rætt við matarborðið í Miðkoti. Myndir þú vilja vera blóðmeri? Fá að lifa án samskipta við manninn stóran hluta ársins og frjáls til að ganga um frjáls og eiga samskipti við önnur hross? „Í stuttu máli var annast um dýrin,“ segir Lally. Væri rangt að láta merarnar eiga folald á hverju ári? Ætti að túlka máttleysi þeirra eftir blóðtöku sem misnotkun? Væri ótti þeirra í básunum að valda andlegum skaða? Hún því hvernig merunum var smalað inn í heimagerða bása sem höfðu verið settir saman úr ýmsu lauslegu, biti settur fyrir aftan þær til að loka þær af og reipi fest um þær miðjar. Þá var múl komið á höfuð þeirra svo hægt væri að lyfta því upp þannig að dýralæknirinn ætti greiðan aðgang að hálsinum. „Björgvin Þórisson, dýralæknirinn sem var fenginn til að sinna blóðtöku á svæðinu, mætti á staðinn þegar merunum hafði verið safnað saman í hlöðuna og sorteraðar. Hann og hundurinn sem stundum kom með honum; púðluhundur sem naut þess að sleikja upp blóðið sem fór til spillis við blóðtökuna, mættu skömmu eftir klukkan sjö á mánudögum,“ segir Lally. Stungusvæðið var rakað og deyft og fimm lítrar teknir. Tilraunir á dýrum, ekki búgrein Lally segir merarnar hafa verið misviljugar til að koma á básana; þær sem hefðu áður verið höndlaðar af mannfólkinu hefðu verið rólegri en hinar agressívari. Björgvin hefði líkt áðurnefndri Hörpu við gosið í Bárðarbungu þegar þau freistuðu þess að fá hana til að standa á fætur. „Þrátt fyrir mótmæli hennar varð hún áfram ein af hópnum sem tekið var blóð úr, þar sem hún gaf af sér hátt hlutfall eCG á þeim hámarksfjölda vikna sem blóðtaka er heimiluð.“ ECG er hormónið sem unnið er úr blóði hryssna til svínkjötsframleiðslu. Blóð var tekið úr merunum einu sinni á viku í átta vikur, eða þar til ekkert eCG mældist lengur hjá Ísteka. Lally segir fyrirtækið hafa hvatt til þess að hjarðir væru stækkaðar með því að greiða meira per líter þegar heildarmagnið hafði náð ákveðnu viðmiði. Lally ræddi við bændur, dýralækna, sérfræðinga og opinbera starfsmenn en einn þeirra var Sigríður Björnsdóttir, yfirdýralæknir hrossasjúkdóma hjá Matvælastofnun. Lally segir Sigríði hafa ítrekað að blóðmerahald væri ekki búgrein; þvert á móti væri um að ræða dýratilraunir og því félli starfsemin undir lög og reglur Evrópusambandsins um velferð dýra. Ógegnsær iðnaður og fátt um lög og reglur Í þessu sambandi er vert að vekja athygli á því að leyfi Ísteka frá Matvælastofnun var upphaflega veitt á grundvelli reglugerðar um dýratilraunir nr. 279/2002 en reglugerðin var felld úr gildi árið 2017. Í staðinn kom reglugerð nr. 460/2017 um vernd dýra sem notuð eru í vísindaskyni en hún var þannig smíðuð að blóðmerahald féll ekki lengur þar undir. Þannig eru nú hvorki „ákvæði í lögum um velferð dýra né í afleiddum reglugerðum sem kveða á um að blóðataka úr fylfullum hryssum sé leyfisskyld starfsemi,“ eins og segir í umsögn MAST um frumvarp um bann við blóðmerahaldi. Í grein sinni segist Lally ítrekað hafa freistað þess að ná í Ísteka, sem kaupir hrossablóðið af bændum. Hún segir engar upplýsingar liggja fyrir um viðskiptamenn fyrirtækisins erlendis og þrátt fyrir sýnileg ummerki blóðmerahaldsins á Íslandi sé iðnaðurinn að öðru leyti algjörlega ógagnsær. Þá sé fátt um lög og reglur þegar kemur að framleiðslu, vinnslu og sölu til lyfjafyrirtækja. Blóðmerahald Dýr Dýraheilbrigði Matvælaframleiðsla Mest lesið Prestur í Dalvík sver af sér kjaftasögur um ókristilega hegðun Innlent Kurr innan Samfylkingarinnar vegna brottvísunar ungbarna Innlent „Af hverju ertu svona í framan?“ Innlent Segja stutt í samkomulag en sprengjum rignir enn Erlent Var að streyma á TikTok þegar hann féll til jarðar og lést Erlent Eldur í þvottahúsi á Granda Innlent Prestur og prófastur bíður spenntur eftir Hrútaskránni Innlent Alelda bíll á Reykjanesbraut Innlent Skoðanabróðir Orbans og Fico vinnur kosningar í Tékklandi Erlent Diddy í fimmtíu mánaða fangelsisvist Erlent Fleiri fréttir Prestur í Dalvík sver af sér kjaftasögur um ókristilega hegðun Eldur í þvottahúsi á Granda Prestur og prófastur bíður spenntur eftir Hrútaskránni Kurr innan Samfylkingarinnar vegna brottvísunar ungbarna Fokdýrar flugferðir, ögurstund á Gasa og óvenjulegt innbrot Boða íbúafundi vegna mögulegrar sameiningar sveitarfélaganna Alelda bíll á Reykjanesbraut Framkvæmdirnar komi eftir ákall frá íbúum Safnaði í bálköst innandyra en kennir stundarbrjálæði um íkveikjuna Skrítin afstaða BSRB og ASÍ Tekist á um leikskólamál og árásir á Gasa Umfangsmikil flugslysaæfing á Reykjavíkurflugvelli Tætir í sig leikskólaplan borgarinnar: Segir Reykjavík taka skref aftur á bak Rannsaka mögulega stunguárás Göngu- og hjólabrýr yfir Elliðaár opnast „Af hverju ertu svona í framan?“ „Algjörlega alveg út í hött“ Umferðin færist inn á íbúðagötur Andar sem eru ekki hér en voru í myndinni þeir sveima og fylgjast með Dugar ekki lengur að dorga og nú þurfi að kasta út neti Vann á öllum deildum leikskólans Segja Rússa heyja stríð við Vesturlönd og síðustu ævidagarnir á Grund „Kópavogsmódelið er ekkert annað en þjónustuskerðing“ Nýsestur á skrifstofunni þegar hann fékk bíl í flasið Starfsmaður á Brákarborg grunaður um kynferðisbrot Fresta framkvæmdum vegna veðurs Sýnist komið að seinni hluta í eldsumbrotum í Sundhnúksgígaröðinni Grunaður um að hafa brotið á fleiri en tíu börnum Varaformannsslagur í Miðflokknum: Öll vinir og „peppuð“ fyrir landsþingi Stöðfirðingum enn ráðlagt að sjóða vatn vegna mengunar Sjá meira
Þannig hljóðar lýsing mannfræðingsins Anne Elyse Lally, sem dvaldi hér á landi við vinnslu doktorsritgerðar sinnar árin 2013 til 2015 og fylgdist með bústörfum á nokkrum býlum og tók meðal annars þátt í blóðtöku hjá blóðmerum. Lally er nú fræðamaður við Buffalo University en rannsókn hennar á Íslandi miðaði meðal annars að því að skoða hvernig daglegt líf ólíkra dýrategunda verður þáttur í matvælaframleiðslu- og fæðukeðjunni; til að mynda hvernig daglegur raunveruleiki íslenskra mera og folalda þeirra skilar sér í svínakjötsmáltíð á kvöldverðarborði kanadískrar fjölskyldu. Blendnar tilfinningar meðal bænda? „Ég er kominn til að sækja blóðið þitt,“ sagði aðkomandi við Lally þar sem hún var við bústörf á jörðinni Miðkoti skammt frá Hvolsvelli. „Það tók mig smá stund að átta mig á því að hann var kominn til að sækja þá 40 fimm lítra brúsa af hrossablóði sem voru geymdar í hjólhýsi fyrir framan níðurníddan bílskúr við hlíðina þar sem hlaðan stóð,“ segir Lally. Í grein sem birtist í tímaritinu Cuizine, segir Lally aðstöðuna þar sem blóðtakan fór fram jafnan hafa verið í nokkurri fjarlægð frá bæjunum og dregur þá ályktun að það sé til marks um blendnar tilfinningar bændanna til blóðtökunnar. Lally segir siðferðið að baki blóðmerahaldinu oft hafa verið rætt við matarborðið í Miðkoti. Myndir þú vilja vera blóðmeri? Fá að lifa án samskipta við manninn stóran hluta ársins og frjáls til að ganga um frjáls og eiga samskipti við önnur hross? „Í stuttu máli var annast um dýrin,“ segir Lally. Væri rangt að láta merarnar eiga folald á hverju ári? Ætti að túlka máttleysi þeirra eftir blóðtöku sem misnotkun? Væri ótti þeirra í básunum að valda andlegum skaða? Hún því hvernig merunum var smalað inn í heimagerða bása sem höfðu verið settir saman úr ýmsu lauslegu, biti settur fyrir aftan þær til að loka þær af og reipi fest um þær miðjar. Þá var múl komið á höfuð þeirra svo hægt væri að lyfta því upp þannig að dýralæknirinn ætti greiðan aðgang að hálsinum. „Björgvin Þórisson, dýralæknirinn sem var fenginn til að sinna blóðtöku á svæðinu, mætti á staðinn þegar merunum hafði verið safnað saman í hlöðuna og sorteraðar. Hann og hundurinn sem stundum kom með honum; púðluhundur sem naut þess að sleikja upp blóðið sem fór til spillis við blóðtökuna, mættu skömmu eftir klukkan sjö á mánudögum,“ segir Lally. Stungusvæðið var rakað og deyft og fimm lítrar teknir. Tilraunir á dýrum, ekki búgrein Lally segir merarnar hafa verið misviljugar til að koma á básana; þær sem hefðu áður verið höndlaðar af mannfólkinu hefðu verið rólegri en hinar agressívari. Björgvin hefði líkt áðurnefndri Hörpu við gosið í Bárðarbungu þegar þau freistuðu þess að fá hana til að standa á fætur. „Þrátt fyrir mótmæli hennar varð hún áfram ein af hópnum sem tekið var blóð úr, þar sem hún gaf af sér hátt hlutfall eCG á þeim hámarksfjölda vikna sem blóðtaka er heimiluð.“ ECG er hormónið sem unnið er úr blóði hryssna til svínkjötsframleiðslu. Blóð var tekið úr merunum einu sinni á viku í átta vikur, eða þar til ekkert eCG mældist lengur hjá Ísteka. Lally segir fyrirtækið hafa hvatt til þess að hjarðir væru stækkaðar með því að greiða meira per líter þegar heildarmagnið hafði náð ákveðnu viðmiði. Lally ræddi við bændur, dýralækna, sérfræðinga og opinbera starfsmenn en einn þeirra var Sigríður Björnsdóttir, yfirdýralæknir hrossasjúkdóma hjá Matvælastofnun. Lally segir Sigríði hafa ítrekað að blóðmerahald væri ekki búgrein; þvert á móti væri um að ræða dýratilraunir og því félli starfsemin undir lög og reglur Evrópusambandsins um velferð dýra. Ógegnsær iðnaður og fátt um lög og reglur Í þessu sambandi er vert að vekja athygli á því að leyfi Ísteka frá Matvælastofnun var upphaflega veitt á grundvelli reglugerðar um dýratilraunir nr. 279/2002 en reglugerðin var felld úr gildi árið 2017. Í staðinn kom reglugerð nr. 460/2017 um vernd dýra sem notuð eru í vísindaskyni en hún var þannig smíðuð að blóðmerahald féll ekki lengur þar undir. Þannig eru nú hvorki „ákvæði í lögum um velferð dýra né í afleiddum reglugerðum sem kveða á um að blóðataka úr fylfullum hryssum sé leyfisskyld starfsemi,“ eins og segir í umsögn MAST um frumvarp um bann við blóðmerahaldi. Í grein sinni segist Lally ítrekað hafa freistað þess að ná í Ísteka, sem kaupir hrossablóðið af bændum. Hún segir engar upplýsingar liggja fyrir um viðskiptamenn fyrirtækisins erlendis og þrátt fyrir sýnileg ummerki blóðmerahaldsins á Íslandi sé iðnaðurinn að öðru leyti algjörlega ógagnsær. Þá sé fátt um lög og reglur þegar kemur að framleiðslu, vinnslu og sölu til lyfjafyrirtækja.
Blóðmerahald Dýr Dýraheilbrigði Matvælaframleiðsla Mest lesið Prestur í Dalvík sver af sér kjaftasögur um ókristilega hegðun Innlent Kurr innan Samfylkingarinnar vegna brottvísunar ungbarna Innlent „Af hverju ertu svona í framan?“ Innlent Segja stutt í samkomulag en sprengjum rignir enn Erlent Var að streyma á TikTok þegar hann féll til jarðar og lést Erlent Eldur í þvottahúsi á Granda Innlent Prestur og prófastur bíður spenntur eftir Hrútaskránni Innlent Alelda bíll á Reykjanesbraut Innlent Skoðanabróðir Orbans og Fico vinnur kosningar í Tékklandi Erlent Diddy í fimmtíu mánaða fangelsisvist Erlent Fleiri fréttir Prestur í Dalvík sver af sér kjaftasögur um ókristilega hegðun Eldur í þvottahúsi á Granda Prestur og prófastur bíður spenntur eftir Hrútaskránni Kurr innan Samfylkingarinnar vegna brottvísunar ungbarna Fokdýrar flugferðir, ögurstund á Gasa og óvenjulegt innbrot Boða íbúafundi vegna mögulegrar sameiningar sveitarfélaganna Alelda bíll á Reykjanesbraut Framkvæmdirnar komi eftir ákall frá íbúum Safnaði í bálköst innandyra en kennir stundarbrjálæði um íkveikjuna Skrítin afstaða BSRB og ASÍ Tekist á um leikskólamál og árásir á Gasa Umfangsmikil flugslysaæfing á Reykjavíkurflugvelli Tætir í sig leikskólaplan borgarinnar: Segir Reykjavík taka skref aftur á bak Rannsaka mögulega stunguárás Göngu- og hjólabrýr yfir Elliðaár opnast „Af hverju ertu svona í framan?“ „Algjörlega alveg út í hött“ Umferðin færist inn á íbúðagötur Andar sem eru ekki hér en voru í myndinni þeir sveima og fylgjast með Dugar ekki lengur að dorga og nú þurfi að kasta út neti Vann á öllum deildum leikskólans Segja Rússa heyja stríð við Vesturlönd og síðustu ævidagarnir á Grund „Kópavogsmódelið er ekkert annað en þjónustuskerðing“ Nýsestur á skrifstofunni þegar hann fékk bíl í flasið Starfsmaður á Brákarborg grunaður um kynferðisbrot Fresta framkvæmdum vegna veðurs Sýnist komið að seinni hluta í eldsumbrotum í Sundhnúksgígaröðinni Grunaður um að hafa brotið á fleiri en tíu börnum Varaformannsslagur í Miðflokknum: Öll vinir og „peppuð“ fyrir landsþingi Stöðfirðingum enn ráðlagt að sjóða vatn vegna mengunar Sjá meira