Er tími jarðgangna undir stórborgina kominn? Elías B Elíasson skrifar 16. september 2023 14:30 Nýlega voru hér á ferð á vegum Betri samgagna tveir viðurkenndir sérfræðingar í borgarskipulagi, þau Maria Vassilakou og Brent Toderian. Í fyrirlestrum sínum lögðu þau bæði áherslu á manneskjulega þáttinn í skipulagi borga. Þau sjónarmið hafa líka orðið æ meir ráðandi í skipulagningu þéttbýlis á undanförnum árum, sérstaklega þar sem gera þarf fólk minna háð bílanotkun vegna þrengsla í borgum. Slagorðið sem dreif áfram Borgarlínuna: “Það þarf að fækka bílum“ sést varla lengur sem forgangsmarkmið á vettvangi skipulagsmála. Stjórnvöld fækka ekki bílum, það eru notendur þeirra, fólkið sjálft sem það gerir og fólkið á að vera í forgrunni. Borgarlínudraumurinn Borgarlína var í upphafi kynnt sem ein allsherjar töfralausn á samgöngumálum höfuðborgarsvæðisins. Hún átti að vera hagkvæmur valkostur fyrir alla veita einkabílnum samkeppni og valda því að bílum á götunum fækkaði. Það myndi nægja að þétta byggðina kringum Borgarlínuleiðir og hamla umferð einkabíla. það er langt frá því að Borgarlína fái risið undir þeim væntingum. Útgangspunktur Borgarlínu er tækni til a flýta ferðum almenningsvagna en ekki það hvernig manneskjan ákveður fararmáta sinn. þar ræður mestu hve aðlaðandi fyrir einstaklinginn næsta umhverfi hans er, hve mikla þjónustu hann getur sótt í nærumhverfi sitt og hve gott aðgengi að öllu borgarsvæðinu almenningssamgöngur bjóða upp á. Gott aðgengi að miðborginni einni eins og Borgarlínan er ætluð til breytir litlu. Hugsa verður fyrir góðu aðgengi með almenningssamgöngum að öllu höfuðborgarsvæðinu og til þess þarf hæfilega þéttriðið net. Það er þannig heildar skipulagið, landnot og umhverfið sem mestu ráða. Sú þétting byggðar sem nú á sér stað hefur viðskiptahagsmuni Borgarlínu að leiðarljósi. Þó reynt sé að fá manneskjuleg svipmót á einstök hverfi, þá kemur slík bútasaumsaðferð ekki í stað heildstæðs sjálfbærs skipulags með manneskjuna í forgangi. Heildar skipulagið og samgöngunetið fyrir alla fararmáta þarf að skipuleggjast samhliða. Göngu og hjólastígarnir sem nú er verið að leggja eiga að sögn að þjóna Borgarlínu sem er lágreist markmið. Borgaryfirvöld sem stefna á að almenningssamgöngur verði meir ráðandi þáttur í fólksflutningum verða að setja upp viðameiri framtíðar sýn en Borgarlínuna eina. Umferð og geymsla bíla Því verður ekki á móti mælt að mikil umferð og víðáttumikil bílastæði eru hvorugt aðlaðandi umhverfi fyrir einstaklinginn. Komið er til móts við þetta sjónarmið með bílastæðum í kjöllurum húsa og það bætir verulega úr. Spurningin er hvernig best er að haga bílaumferðinni. Nú upp á síðkastið hafa verið kynntar stokkalausnir til að koma umferðinni undir yfirborðið og sýndar glæsilegar myndir af væntum árangri. Stokkar eru hins vegar afar dýr lausn og virka á mjög takmörkuðu svæði. Jarðgöng fyrir helstu umferðaræðar er mun metnaðarfyllri hugsun en göng hafa hingað til verið talin það dýr að af þeim hefur ekki orðið. Sem eitt dæmi af fleirum má nefna Öskjuhlíðargöng sem voru á áætlun og ein af forsendum þess að Landspítalanum var valinn sá staður, þar sem hann rís nú en síðan var hætt við þau. Það er slík röð ákvarðana sem veldur því umferðarástandi sem nú ríkir á Höfuðborgarsvæðinu. Tækni við jarðgangagerð er sífellt að gera þau hagkvæmari og tími kominn til að líta aftur á þau mál. Jarðgöng Jarðgöng eftir megin umferðarásum sem taka megnið af gegnumstreymisumferð um höfuðborgarsvæðið myndu létta stórlega á umferðarþunganum á yfirborði og gera alla vöruflutninga bæði um og gegnum svæðið margfalt hagkvæmari. Það er framkvæmd sem myndi ef til vill kosta á borð við tvær til fjórar Borgarlínur af dýrari gerðinni en gæti fjármagnað sig að verulegu leyti sjálf eins og Hvalfjarðargöng gerðu. Það er til mikils að vinna fyrir okkur á þessu landi að létta á umferðinni til hagsbóta fyrir flutninga vöru og þjónustu um og gegnum höfuðborgarsvæðið. Á því sviði gerir Borgarlína nákvæmlega ekkert og við höfum ekki Járnbrautir eða vatnaleiðir til að taka kúfinn eins og aðrar Evrópuþjóðir. Þjóðhagsleg áhrif umferðartafa lenda því mun harðar á okkur en öðrum og gegn því verðum við að vinna. Hér er þó ekki verið að mæla með því að ana áfram í blindni eins og gert var með dýru Borgarlínuna á sínum tíma. Sem betur fer uppgötvaðist það áður en farið var að framkvæma að ráði hve vanþroskuðum áætlunum sú ákvörðun byggðist á þannig að forsendubrestur varð þegar raunhæfur kostnaður fór að koma í ljós. Leiðin að hagkvæmni liggur í gegnum góðar áætlanir og á þeim verða lokaákvarðanir einnig að byggjast. Með vaxandi fólksfjölda kemur sá tími að færa verður umferð bíla að hluta undir yfirborð jarðar. Þann tíma þarf að sjá fyrir og mikilvægt að möguleikarnir séu skýrir þegar þar að kemur. Því þarf að setja upp frumáætlun um hugsanlegt netjarðgangna á höfuðborgarsvæðinu sem hægt er að hafa til hliðsjónar og nýta þar úr það sem hagkvæmast er eftir því sem stórborgin vex og flutningar fólks og varnings um hana einnig. Hagkvæmni og umhverfisáhrif slíkra lausna getur komið á óvart. Ef til vill er þeirra tími kominn og jafnvel vel það. Að lokum Vel heppnað skipulag byggðar og umferðar byggir ekki á slagorðum eins og að bílar séu skaðvaldur. Markmið á þeim byggð leiða til að fólkið sem notar bíla og velferð þess er mætir afgangi. Hinn manneskjulegi þáttur þarf að vera í forgrunni og öll umferð fólks verður að flæða eins vel og kostur er. Heildar skipulagið þarf að taka mið af því og öll ráð sem hægt er að beita verða að vera á teikniborðinu og notast þegar hagkvæmt er. Það gildir um vegabætur, göngustíga, hjólastíga, mislæg gatnamót, jarðgöng og almenningssamgöngur. Innviðaráðherra hefur nú sett mörg jarðgöng í dreifbýli á teikniborðið. Gerum það líka fyrir höfuðborgarsvæðið og umhverfi þess. Höfundur er verkfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Samgöngur Mest lesið Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson Skoðun Skoðun Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Sjá meira
Nýlega voru hér á ferð á vegum Betri samgagna tveir viðurkenndir sérfræðingar í borgarskipulagi, þau Maria Vassilakou og Brent Toderian. Í fyrirlestrum sínum lögðu þau bæði áherslu á manneskjulega þáttinn í skipulagi borga. Þau sjónarmið hafa líka orðið æ meir ráðandi í skipulagningu þéttbýlis á undanförnum árum, sérstaklega þar sem gera þarf fólk minna háð bílanotkun vegna þrengsla í borgum. Slagorðið sem dreif áfram Borgarlínuna: “Það þarf að fækka bílum“ sést varla lengur sem forgangsmarkmið á vettvangi skipulagsmála. Stjórnvöld fækka ekki bílum, það eru notendur þeirra, fólkið sjálft sem það gerir og fólkið á að vera í forgrunni. Borgarlínudraumurinn Borgarlína var í upphafi kynnt sem ein allsherjar töfralausn á samgöngumálum höfuðborgarsvæðisins. Hún átti að vera hagkvæmur valkostur fyrir alla veita einkabílnum samkeppni og valda því að bílum á götunum fækkaði. Það myndi nægja að þétta byggðina kringum Borgarlínuleiðir og hamla umferð einkabíla. það er langt frá því að Borgarlína fái risið undir þeim væntingum. Útgangspunktur Borgarlínu er tækni til a flýta ferðum almenningsvagna en ekki það hvernig manneskjan ákveður fararmáta sinn. þar ræður mestu hve aðlaðandi fyrir einstaklinginn næsta umhverfi hans er, hve mikla þjónustu hann getur sótt í nærumhverfi sitt og hve gott aðgengi að öllu borgarsvæðinu almenningssamgöngur bjóða upp á. Gott aðgengi að miðborginni einni eins og Borgarlínan er ætluð til breytir litlu. Hugsa verður fyrir góðu aðgengi með almenningssamgöngum að öllu höfuðborgarsvæðinu og til þess þarf hæfilega þéttriðið net. Það er þannig heildar skipulagið, landnot og umhverfið sem mestu ráða. Sú þétting byggðar sem nú á sér stað hefur viðskiptahagsmuni Borgarlínu að leiðarljósi. Þó reynt sé að fá manneskjuleg svipmót á einstök hverfi, þá kemur slík bútasaumsaðferð ekki í stað heildstæðs sjálfbærs skipulags með manneskjuna í forgangi. Heildar skipulagið og samgöngunetið fyrir alla fararmáta þarf að skipuleggjast samhliða. Göngu og hjólastígarnir sem nú er verið að leggja eiga að sögn að þjóna Borgarlínu sem er lágreist markmið. Borgaryfirvöld sem stefna á að almenningssamgöngur verði meir ráðandi þáttur í fólksflutningum verða að setja upp viðameiri framtíðar sýn en Borgarlínuna eina. Umferð og geymsla bíla Því verður ekki á móti mælt að mikil umferð og víðáttumikil bílastæði eru hvorugt aðlaðandi umhverfi fyrir einstaklinginn. Komið er til móts við þetta sjónarmið með bílastæðum í kjöllurum húsa og það bætir verulega úr. Spurningin er hvernig best er að haga bílaumferðinni. Nú upp á síðkastið hafa verið kynntar stokkalausnir til að koma umferðinni undir yfirborðið og sýndar glæsilegar myndir af væntum árangri. Stokkar eru hins vegar afar dýr lausn og virka á mjög takmörkuðu svæði. Jarðgöng fyrir helstu umferðaræðar er mun metnaðarfyllri hugsun en göng hafa hingað til verið talin það dýr að af þeim hefur ekki orðið. Sem eitt dæmi af fleirum má nefna Öskjuhlíðargöng sem voru á áætlun og ein af forsendum þess að Landspítalanum var valinn sá staður, þar sem hann rís nú en síðan var hætt við þau. Það er slík röð ákvarðana sem veldur því umferðarástandi sem nú ríkir á Höfuðborgarsvæðinu. Tækni við jarðgangagerð er sífellt að gera þau hagkvæmari og tími kominn til að líta aftur á þau mál. Jarðgöng Jarðgöng eftir megin umferðarásum sem taka megnið af gegnumstreymisumferð um höfuðborgarsvæðið myndu létta stórlega á umferðarþunganum á yfirborði og gera alla vöruflutninga bæði um og gegnum svæðið margfalt hagkvæmari. Það er framkvæmd sem myndi ef til vill kosta á borð við tvær til fjórar Borgarlínur af dýrari gerðinni en gæti fjármagnað sig að verulegu leyti sjálf eins og Hvalfjarðargöng gerðu. Það er til mikils að vinna fyrir okkur á þessu landi að létta á umferðinni til hagsbóta fyrir flutninga vöru og þjónustu um og gegnum höfuðborgarsvæðið. Á því sviði gerir Borgarlína nákvæmlega ekkert og við höfum ekki Járnbrautir eða vatnaleiðir til að taka kúfinn eins og aðrar Evrópuþjóðir. Þjóðhagsleg áhrif umferðartafa lenda því mun harðar á okkur en öðrum og gegn því verðum við að vinna. Hér er þó ekki verið að mæla með því að ana áfram í blindni eins og gert var með dýru Borgarlínuna á sínum tíma. Sem betur fer uppgötvaðist það áður en farið var að framkvæma að ráði hve vanþroskuðum áætlunum sú ákvörðun byggðist á þannig að forsendubrestur varð þegar raunhæfur kostnaður fór að koma í ljós. Leiðin að hagkvæmni liggur í gegnum góðar áætlanir og á þeim verða lokaákvarðanir einnig að byggjast. Með vaxandi fólksfjölda kemur sá tími að færa verður umferð bíla að hluta undir yfirborð jarðar. Þann tíma þarf að sjá fyrir og mikilvægt að möguleikarnir séu skýrir þegar þar að kemur. Því þarf að setja upp frumáætlun um hugsanlegt netjarðgangna á höfuðborgarsvæðinu sem hægt er að hafa til hliðsjónar og nýta þar úr það sem hagkvæmast er eftir því sem stórborgin vex og flutningar fólks og varnings um hana einnig. Hagkvæmni og umhverfisáhrif slíkra lausna getur komið á óvart. Ef til vill er þeirra tími kominn og jafnvel vel það. Að lokum Vel heppnað skipulag byggðar og umferðar byggir ekki á slagorðum eins og að bílar séu skaðvaldur. Markmið á þeim byggð leiða til að fólkið sem notar bíla og velferð þess er mætir afgangi. Hinn manneskjulegi þáttur þarf að vera í forgrunni og öll umferð fólks verður að flæða eins vel og kostur er. Heildar skipulagið þarf að taka mið af því og öll ráð sem hægt er að beita verða að vera á teikniborðinu og notast þegar hagkvæmt er. Það gildir um vegabætur, göngustíga, hjólastíga, mislæg gatnamót, jarðgöng og almenningssamgöngur. Innviðaráðherra hefur nú sett mörg jarðgöng í dreifbýli á teikniborðið. Gerum það líka fyrir höfuðborgarsvæðið og umhverfi þess. Höfundur er verkfræðingur.
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun
Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun
Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun