Nýtum betur og njótum verðmætanna Ívar Kristinn Jasonarson skrifar 11. nóvember 2023 12:01 Ef metnaðarfull markmið stjórnvalda í loftslagsmálum eiga að nást er mikilvægt að auka hringrás auðlinda hér á landi. Sjálfbær nýting auðlinda verður sífellt mikilvægari. Hringrásarhagkerfið byggir á að lágmarka auðlindanotkun eins og kostur er og viðhalda verðmætum þeirra auðlinda sem eru teknar í notkun eins lengi og mögulegt er. Hringrásarhlutfall Íslands var metið í fyrsta sinn í nýlegri greiningu sem Guðmundur Steingrímsson vann í samvinnu við sjálfbærniteymi KPMG á Íslandi. Hringrásarhlutfall er mælikvarði á hversu mikið af því efni sem notað er hérlendis er endurnýtt innan hagkerfisins með einum eða öðrum hætti. Niðurstöður greiningarinnar sýna að þetta hlutfall er aðeins 8,5% hérlendis. Þetta þýðir að 91,5% af efninu er ekki nýtt aftur innan hagkerfisins. Við Íslendingar lifum í miklu neyslusamfélagi en hér jafngildir efnisfótspor á hvern íbúa þreföldu heimsmeðaltali. Helmingur þessarar neyslu er jarðefnaeldsneyti í ýmsu formi. Við notum bensín og olíu m.a. til að knýja samgöngur á landi, lofti og láði. Jarðefnaeldnseyti er einnig notað til að framleiða ýmsar vörur sem við neytum hér. Þótt jarðefnaeldsneytið sé svo hátt hlutfall verður líka að hafa í huga að við búum betur en margar þjóðir, með vinnslu okkar á raforku úr endurnýjanlegum orkugjöfum. Fast á hæla jarðefnaeldsneytis koma svo efnasambönd utan málma, aðallega innlent grjót, sandur og möl en einnig innflutt sement og önnur byggingarefni. Einblínt á níu prósent Um helmingur þeirra efna sem notuð eru hérlendis enda í mannvirkjum um ókomin ár, um 31% efnanna fer úr hagkerfinu í formi útblásturs og 11% í formi skólps. Athygli vekur að um 9% endar sem sorp og þar af einungis um 1% sem heimilissorp. Þó hefur mestu púðri í átt að aukinni hringrás hér á landi verið eytt í aðgerðir sem tengjast endurvinnslu sorps. Sú staðreynd kristallast í stefnu stjórnvalda og nýjum hringrásarlögum sem tóku gildi nú í upphafi árs. Endurvinnsla sorps er að sjálfsögðu mikilvæg aðgerð en til að stuðla að uppbyggingu hringrásarhagkerfis hér á landi er nauðsynlegt að horfa víðar. Niðurstöður greiningar Guðmundar sýna nefnilega að til að stuðla að frekari hringrás auðlinda hér á landi er ekki síður mikilvægt að huga að orkukerfinu og mannvirkjageiranum. Þar spilar Landsvirkjun, orkufyrirtæki þjóðarinnar, lykilhlutverk bæði sem stærsti raforkuframleiðandinn og sem það fyrirtæki sem ræðst í stærstu framkvæmdir á landinu. Landsvirkjun vinnur raforku einungis úr endurnýjanlegum auðlindum auk þess sem okkar vara er eðli málsins samkvæmt umbúðalaus og veldur ekki losun við notkun. Þá dregur aukin raforkuvinnsla úr þörf á notkun jarðefnaeldsneytis sem er óendurnýjanleg auðlind. Starfsemi Landsvirkjunar fellur því einstaklega vel að hringrásarhagkerfinu. Græn orka ýti grárri burt Með því að auka vinnslu á raforku úr endurnýjanlegum auðlindum verðum við ekki eins háð jarðefnaeldsneyti og nú er. Við þurfum að virkja til þessara orkuskipta. Við hjá Landsvirkjun erum með verkefni á teikniborðinu sem vonandi skila nýrri orku á næstu árum. Við styðjum líka við orkuskipti innanlands með öðrum hætti, m.a. með þróun rafeldsneytisframleiðslu og í gegnum staðbundnu samstarfsverkefnin Bláma á Vestfjörðum, Eim á Norðurlandi, Orkídeu á Suðurlandi og Eygló á Austurlandi sem öll vinna að orkutengdri nýsköpun og aukinni hringrás auðlinda. Mikið af byggingarefnum þarf í byggingu nýrra aflstöðva og mikilvægt að huga vel að hönnun og efnisvali. Vistferilsgreiningar á núverandi aflstöðvum okkar sýna að stærsti hluti efnisspors þeirra er stál, steypa og jarðefni, auk þess jarðefnaeldsneytis sem notað var á framkvæmdatíma. Við leggjum því sérstaka áherslu á að lágmarka áhrif þessara þátta við hönnun og byggingu nýrra virkjana. Við notum innra kolefnisverð við ákvarðanatöku í hönnun og útboðum nýrra virkjana og leggjum áherslu á vistvæna kosti við efnisval. Viðhald er verðmæti Það er ekki síður mikilvægt að hámarka líftíma þeirra aflstöðva sem nú þegar hafa verið teknar í notkun til að halda virði þeirra auðlinda sem í þær fóru sem lengst í hagkerfinu. Þess vegna leggjum við okkur fram við að sinna viðhaldi þeirra eins vel og kostur er. Gott dæmi um það er elsta aflsstöðin, Ljósafossstöð, sem er enn í fullu fjöri 86 ára gömul. Orkufyrirtæki þjóðarinnar mun halda áfram að leggja sitt af mörkum til að styðja við hringrásarhagkerfið á Íslandi, m.a. með því að auka öflun endurnýjanlegrar orku, styðja við orkuskipti og orkutengda nýsköpun og stuðla að vistvænni mannvirkjagerð. Ívar Kristinn er sérfræðingur á deild loftslags og grænna lausna hjá Landsvirkjun. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Umhverfismál Landsvirkjun Loftslagsmál Mest lesið Ofurgróði sjávarútvegs? – Hættið að afvegaleiða! Elliði Vignisson Skoðun „Fáum við einkunn fyrir þetta?“ Hulda Dögg Proppé Skoðun Vorstjarnan hans Gunnars Smára? Guðbergur Egill Eyjólfsson Skoðun Rafbíllinn er ekki bara umhverfisvænn – hann er líka hagkvæmari Óskar Páll Þorgilsson Skoðun Sakar aðra um það sem hún gerir sjálf Sigurjón Þórðarson Skoðun Hrossakjöt, hroki og hleypidómar Kristján Logason Skoðun „Þú verður aldrei nóg“ - Ástæður þess að kerfið bregst innflytjendum Ian McDonald Skoðun Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun Að byggja upp á Bakka Hjálmar Bogi Hafliðason Skoðun Skoðun Skoðun Hvernig er staða lesblindra á Íslandi? Guðmundur S. Johnsen skrifar Skoðun Sakar aðra um það sem hún gerir sjálf Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun „Þú verður aldrei nóg“ - Ástæður þess að kerfið bregst innflytjendum Ian McDonald skrifar Skoðun Rafbíllinn er ekki bara umhverfisvænn – hann er líka hagkvæmari Óskar Páll Þorgilsson skrifar Skoðun Ofurgróði sjávarútvegs? – Hættið að afvegaleiða! Elliði Vignisson skrifar Skoðun Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun „Fáum við einkunn fyrir þetta?“ Hulda Dögg Proppé skrifar Skoðun Hrossakjöt, hroki og hleypidómar Kristján Logason skrifar Skoðun Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Að byggja upp á Bakka Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Skoðun Fiskeldi og samfélagsábyrgð Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Pólitískt raunsæi og utanríkisstefna Íslands Ragnar Anthony Antonsson Gambrell skrifar Skoðun Vorstjarnan hans Gunnars Smára? Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Fylgið fór vegna fullveldismáls Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Er Ísrael ennþá útvalin þjóð Guðs? Ómar Torfason skrifar Skoðun Flokkurinn hans Gunnars Smára? Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Raforkuverð: Stórnotendur og almenningur Ingvar Júlíus Baldursson skrifar Skoðun Hætt við að hækka ekki skatta á almenning Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Skattafíkn í skjóli réttlætis: Tímavélin stillt á 2012 Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Hver borgar brúsann? Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hvers vegna berðu kross? Hrafnhildur Sigurðardóttir skrifar Skoðun Þannig gerum við þetta? Ísak Ernir Kristinsson skrifar Skoðun Stærsta framfaraskref í námsmati íslenskra barna í áratugi Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Falleinkunn skólakerfis? Helga Þórisdóttir skrifar Skoðun Þjónusta sem gleður – skilar sér beint í kassann Margrét Reynisdóttir skrifar Skoðun Hvar er auðlindarentan? Birta Karen Tryggvadóttir skrifar Skoðun Miðflokkurinn – Rödd skynseminnar í borginni Ómar Már Jónsson skrifar Skoðun Virði barna og ungmenna Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Sættir þú þig við þetta? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Alþingi gleymir aftur fötluðum börnum Lúðvík Júlíusson skrifar Sjá meira
Ef metnaðarfull markmið stjórnvalda í loftslagsmálum eiga að nást er mikilvægt að auka hringrás auðlinda hér á landi. Sjálfbær nýting auðlinda verður sífellt mikilvægari. Hringrásarhagkerfið byggir á að lágmarka auðlindanotkun eins og kostur er og viðhalda verðmætum þeirra auðlinda sem eru teknar í notkun eins lengi og mögulegt er. Hringrásarhlutfall Íslands var metið í fyrsta sinn í nýlegri greiningu sem Guðmundur Steingrímsson vann í samvinnu við sjálfbærniteymi KPMG á Íslandi. Hringrásarhlutfall er mælikvarði á hversu mikið af því efni sem notað er hérlendis er endurnýtt innan hagkerfisins með einum eða öðrum hætti. Niðurstöður greiningarinnar sýna að þetta hlutfall er aðeins 8,5% hérlendis. Þetta þýðir að 91,5% af efninu er ekki nýtt aftur innan hagkerfisins. Við Íslendingar lifum í miklu neyslusamfélagi en hér jafngildir efnisfótspor á hvern íbúa þreföldu heimsmeðaltali. Helmingur þessarar neyslu er jarðefnaeldsneyti í ýmsu formi. Við notum bensín og olíu m.a. til að knýja samgöngur á landi, lofti og láði. Jarðefnaeldnseyti er einnig notað til að framleiða ýmsar vörur sem við neytum hér. Þótt jarðefnaeldsneytið sé svo hátt hlutfall verður líka að hafa í huga að við búum betur en margar þjóðir, með vinnslu okkar á raforku úr endurnýjanlegum orkugjöfum. Fast á hæla jarðefnaeldsneytis koma svo efnasambönd utan málma, aðallega innlent grjót, sandur og möl en einnig innflutt sement og önnur byggingarefni. Einblínt á níu prósent Um helmingur þeirra efna sem notuð eru hérlendis enda í mannvirkjum um ókomin ár, um 31% efnanna fer úr hagkerfinu í formi útblásturs og 11% í formi skólps. Athygli vekur að um 9% endar sem sorp og þar af einungis um 1% sem heimilissorp. Þó hefur mestu púðri í átt að aukinni hringrás hér á landi verið eytt í aðgerðir sem tengjast endurvinnslu sorps. Sú staðreynd kristallast í stefnu stjórnvalda og nýjum hringrásarlögum sem tóku gildi nú í upphafi árs. Endurvinnsla sorps er að sjálfsögðu mikilvæg aðgerð en til að stuðla að uppbyggingu hringrásarhagkerfis hér á landi er nauðsynlegt að horfa víðar. Niðurstöður greiningar Guðmundar sýna nefnilega að til að stuðla að frekari hringrás auðlinda hér á landi er ekki síður mikilvægt að huga að orkukerfinu og mannvirkjageiranum. Þar spilar Landsvirkjun, orkufyrirtæki þjóðarinnar, lykilhlutverk bæði sem stærsti raforkuframleiðandinn og sem það fyrirtæki sem ræðst í stærstu framkvæmdir á landinu. Landsvirkjun vinnur raforku einungis úr endurnýjanlegum auðlindum auk þess sem okkar vara er eðli málsins samkvæmt umbúðalaus og veldur ekki losun við notkun. Þá dregur aukin raforkuvinnsla úr þörf á notkun jarðefnaeldsneytis sem er óendurnýjanleg auðlind. Starfsemi Landsvirkjunar fellur því einstaklega vel að hringrásarhagkerfinu. Græn orka ýti grárri burt Með því að auka vinnslu á raforku úr endurnýjanlegum auðlindum verðum við ekki eins háð jarðefnaeldsneyti og nú er. Við þurfum að virkja til þessara orkuskipta. Við hjá Landsvirkjun erum með verkefni á teikniborðinu sem vonandi skila nýrri orku á næstu árum. Við styðjum líka við orkuskipti innanlands með öðrum hætti, m.a. með þróun rafeldsneytisframleiðslu og í gegnum staðbundnu samstarfsverkefnin Bláma á Vestfjörðum, Eim á Norðurlandi, Orkídeu á Suðurlandi og Eygló á Austurlandi sem öll vinna að orkutengdri nýsköpun og aukinni hringrás auðlinda. Mikið af byggingarefnum þarf í byggingu nýrra aflstöðva og mikilvægt að huga vel að hönnun og efnisvali. Vistferilsgreiningar á núverandi aflstöðvum okkar sýna að stærsti hluti efnisspors þeirra er stál, steypa og jarðefni, auk þess jarðefnaeldsneytis sem notað var á framkvæmdatíma. Við leggjum því sérstaka áherslu á að lágmarka áhrif þessara þátta við hönnun og byggingu nýrra virkjana. Við notum innra kolefnisverð við ákvarðanatöku í hönnun og útboðum nýrra virkjana og leggjum áherslu á vistvæna kosti við efnisval. Viðhald er verðmæti Það er ekki síður mikilvægt að hámarka líftíma þeirra aflstöðva sem nú þegar hafa verið teknar í notkun til að halda virði þeirra auðlinda sem í þær fóru sem lengst í hagkerfinu. Þess vegna leggjum við okkur fram við að sinna viðhaldi þeirra eins vel og kostur er. Gott dæmi um það er elsta aflsstöðin, Ljósafossstöð, sem er enn í fullu fjöri 86 ára gömul. Orkufyrirtæki þjóðarinnar mun halda áfram að leggja sitt af mörkum til að styðja við hringrásarhagkerfið á Íslandi, m.a. með því að auka öflun endurnýjanlegrar orku, styðja við orkuskipti og orkutengda nýsköpun og stuðla að vistvænni mannvirkjagerð. Ívar Kristinn er sérfræðingur á deild loftslags og grænna lausna hjá Landsvirkjun.
Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun
Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun
Skoðun Rafbíllinn er ekki bara umhverfisvænn – hann er líka hagkvæmari Óskar Páll Þorgilsson skrifar
Skoðun Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Stærsta framfaraskref í námsmati íslenskra barna í áratugi Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar
Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun
Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun