Vilja Bandaríkin bæta samskipti sín við Rússland og um leið styrkja stöðu sína gagnvart Kína? Hilmar Þór Hilmarsson skrifar 17. febrúar 2025 10:16 Staðan á vígvellinum í Úkraínu fer versnandi og Úkraína getur tæpast breytt þeirri stöðu. Við það bætist að Donald Trump er kominn til valda sem forseti Bandaríkjanna og hefur ekki áhuga á að halda stríðinu áfram. Trump vill semja um frið við Rússland og fá kostnað vegna hernaðaraðstoðar til Úkraínu endurgreiddan með aðgangi að auðlindum landsins. Risaupphæðir eins 500 milljarðar Bandaríkjadala hafa verið nefndar. ESB mun svo væntanleg að mestu sitja uppi með kostnaðinn að enduruppbyggingu Úkraínu sem verður erfitt. NATO ríki sem mörg eru í ESB eiga svo að auki að verja 5% af vergri landsframleiðslu til varnarmála. Trump vill einbeita sér að sínum eigin landamærum og svo að Asíu vegna uppgangs Kína auk þess sem staðan í Mið-Austurlöndum viðkvæm. Í þeirri stórveldasamkeppni sem nú er í gangi borgar sig sennilega fyrir Bandaríkin að bæta samskipti við Rússland. Þannig geta Bandaríkin styrkt sína stöðu gagnvart Kína. Evrópa skiptir nú minna máli. Donald Trump er hvorki vinur ESB eða NATO. Þetta er slæm staða fyrir Evrópu, en að mínum dómi sá verukeiki sem við stöndum frammi fyrir nú. Kröfur Pútin KröfurVladimir Pútin varðandi friðarsamninga eru að: (i) Úkraína verði alltaf hlutlaust ríki og aldrei í NATO, (ii) að Úkraína láti af hendi fjögur héruð (Donetsk, Luhansk, Kherson and Zaporizhzhia oblasts), og (iii) að Krímskaginn tilheyri Rússlandi. Pútin vill ekki vopnahlé af ótta við að það verði notað til að vopnavæða Úkraínu enn frekar og þjálfa fleiri hermann. Rússar vilja ekki semja við Volodymyr Zelensky og staða hans er veik. Pútin vill tala beint við Donald Trump, ekki ESB. Óskynsamlega ummæli leiðtoga ESB Leiðtogar ESB og Evrópuríkja hafa áhyggjur og óttast að þeir verði ekki hafðir með í ráðum varðandi friðarsamninga um Úkraínu. Sumir leiðtogar ESB hafa talað ógætilega og í raun hefur ESB málað sig út í horn í málinu. Kaja Kallas utanríkismála- og öryggisstefnustjóri ESB og varaforseti framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins hefur t.d. talað um að brjóta Rússland í mörg smáríki. Slík ummæli eru ekki líkleg til að stuðla að friði eða byggja upp traust. Staða ESB til að koma að málum er veik og lausn málsins í höndum Trump. Evrópa og Úkraínu verða í aukahlutverki. Ef Rússar fá ekki sínar kröfur samþykktar halda þeir stríðinu sennilega áfram og gætu t.d. reynt að ná borgum eins og Odessa og Kharkiv. Ólíkir hagsmunir Bandaríkjanna og ESB Varnarmálráðherra Bandaríkjanna hefur nýlega sagt að Úkraína fái ekki aðild að NATO og þar með ekki svokallað „Article 5 guarantee.“ Engir Bandarískir hermenn verða í Úkraínu enda þá hætta á beinum átökum milli stórveldanna. Í friðarsamningum munu Rússar aldrei samþykka NATO hermenn í Úkraínu enda myndi það jafngilda óformlegri NATO aðild Úkraínu. ESB aðild gæti komið til greina fyrir Úkraínu til lengri tíma litið, en yrði dýr fyrir ESB, sem stendur illa fjárhagslega og hefur litla burði til að byggja Úkraínu upp eftir stríð nema á mjög löngu tímabili. Bandaríkin líta á þetta sem vandamál Evrópu og vilja einbeita sér að sínum eigin landamærum og stórveldasamkeppninni við Kína. Úkraína gæti orðið hlutlaust ríki eins og Finnland var og Austurríki er, en ólíkt þessum löndum yrði Úkraína fátækt land með óvissa framtíð. Vopnaskortur og skortur á hermönnum háir Úkraínu nú í auknum mæli. Zelensky er ekki tilbúinn að lækka herskyldu niður í 18 ár, sem er skiljanlega afstaða, enda þarf fólk til að byggja landið upp að stríði loknu auk þess sem þetta væri mjög óvinsæl ákvörðun innanlands. Pútin er tilbúinn að semja, en setur afarkosti Stóra spurningin nú er hvort vesturlönd eru tilbúin að ganga að kröfum Pútin eða ekki? Hvort Zelensky er með í samningaviðræðum skiptir minna máli. Pútin rekur nú fleyg á milli ESB og Bandaríkjanna og einangrar Zelensky. Trump og Pútin skjalla svo hvor annan og bjóða hvor öðrum í opinberar heimsóknir. Alþjóðasamskipti snúast um að velja skásta kostinn af slæmum kostum. Það virðist enginn góður kostur mögulegur við núverandi aðstæður. Við sjáum betur og betur skelfilegar afleiðingar ályktunar leiðtogafundar NATO í Búkarest í apríl 2008 þar sem ályktað var að Úkraína færi í NATO. Þar var George W. Bush þá forseti Bandaríkjanna í aðalhlutverki og á þeim fundi voru viðvaranir kanslara Þýskalands og forseta Frakklands hunsaðar. Leiðtogar ESB vilja taka harða afstöðu gagnvart Rússlandi, en Donald Trump vill semja við Pútin og væntanlega bæta samskiptin við Rússland og styrkja þannig stöðu Bandaríkjanna gagnvart Kína. Pútin er tilbúinn til samninga en setur afarkosti sem erfitt er að ganga að. Stríðið gæti því haldið áfram a.m.k. einhverja mánuði enn. Höfundur er prófessor við Háskólann á Akureyri og starfaði um 12 ára skeið hjá Alþjóðabankanum í Washington, Ríga og Hanoí. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hilmar Þór Hilmarsson Innrás Rússa í Úkraínu Donald Trump Bandaríkin Mest lesið Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson Skoðun Ísland gjaldþrota vegna fatlaðs fólks? Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun Trumpistar eru víða Trausti Breiðfjörð Magnússon Skoðun Árið 2023 kemur aldrei aftur Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Hvernig hljómar 100.000 kr. mánaðarlegur samgöngustyrkur? Valur Elli Valsson Skoðun Mig langar að byggja heim með frið og umlykja með ást Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Þjóðin stendur með sjúkraliðum Sandra B. Franks Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín Skoðun Það þarf ekki að biðjast afsökunar á því að segja satt Þórður Snær Júlíusson Skoðun Skoðun Skoðun Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Það þarf ekki að biðjast afsökunar á því að segja satt Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Lífeyrissjóðirnir og Íslandsbanki, hluthafafundur á mánudag Bolli Héðinsson skrifar Skoðun „Þegar arkitektinn fer á flug“ - opinber umræða á villigötum Eyrún Arnarsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfið þarf stjórnvöld með bein í nefinu Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Börn eru hvorki veiðigjöld né öryggis- og varnarmál Grímur Atlason skrifar Skoðun Í vörn gegn sjálfum sér? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Mig langar að byggja heim með frið og umlykja með ást Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þjóðin stendur með sjúkraliðum Sandra B. Franks skrifar Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar Skoðun Ísland gjaldþrota vegna fatlaðs fólks? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Veiðigjöld, gaslýsingar og valdníðsla Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson skrifar Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar Skoðun Árið 2023 kemur aldrei aftur Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Trumpistar eru víða Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Fasteignagjöld eru lág í Reykjavík Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Gerræðisleg áform í anda Ráðstjórnarríkjanna Guðmundur Fertram Sigurjónsson skrifar Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar Skoðun Nýbakaðir foreldrar og óbökuð loforð Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Þegar bráðamóttakan drepur þig hraðar Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir skrifar Skoðun Samkeppnin tryggir hag neytenda Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Stóðhryssur ekki moldvörpur Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar Skoðun Við getum gert betur Einar Bárðarson skrifar Skoðun Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar Skoðun Hvernig hljómar 100.000 kr. mánaðarlegur samgöngustyrkur? Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Ábyrg stefna í útlendingamálum Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Týndu hermennirnir okkar Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Gerist þetta aftur á morgun? Ísak Hilmarsson skrifar Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir skrifar Sjá meira
Staðan á vígvellinum í Úkraínu fer versnandi og Úkraína getur tæpast breytt þeirri stöðu. Við það bætist að Donald Trump er kominn til valda sem forseti Bandaríkjanna og hefur ekki áhuga á að halda stríðinu áfram. Trump vill semja um frið við Rússland og fá kostnað vegna hernaðaraðstoðar til Úkraínu endurgreiddan með aðgangi að auðlindum landsins. Risaupphæðir eins 500 milljarðar Bandaríkjadala hafa verið nefndar. ESB mun svo væntanleg að mestu sitja uppi með kostnaðinn að enduruppbyggingu Úkraínu sem verður erfitt. NATO ríki sem mörg eru í ESB eiga svo að auki að verja 5% af vergri landsframleiðslu til varnarmála. Trump vill einbeita sér að sínum eigin landamærum og svo að Asíu vegna uppgangs Kína auk þess sem staðan í Mið-Austurlöndum viðkvæm. Í þeirri stórveldasamkeppni sem nú er í gangi borgar sig sennilega fyrir Bandaríkin að bæta samskipti við Rússland. Þannig geta Bandaríkin styrkt sína stöðu gagnvart Kína. Evrópa skiptir nú minna máli. Donald Trump er hvorki vinur ESB eða NATO. Þetta er slæm staða fyrir Evrópu, en að mínum dómi sá verukeiki sem við stöndum frammi fyrir nú. Kröfur Pútin KröfurVladimir Pútin varðandi friðarsamninga eru að: (i) Úkraína verði alltaf hlutlaust ríki og aldrei í NATO, (ii) að Úkraína láti af hendi fjögur héruð (Donetsk, Luhansk, Kherson and Zaporizhzhia oblasts), og (iii) að Krímskaginn tilheyri Rússlandi. Pútin vill ekki vopnahlé af ótta við að það verði notað til að vopnavæða Úkraínu enn frekar og þjálfa fleiri hermann. Rússar vilja ekki semja við Volodymyr Zelensky og staða hans er veik. Pútin vill tala beint við Donald Trump, ekki ESB. Óskynsamlega ummæli leiðtoga ESB Leiðtogar ESB og Evrópuríkja hafa áhyggjur og óttast að þeir verði ekki hafðir með í ráðum varðandi friðarsamninga um Úkraínu. Sumir leiðtogar ESB hafa talað ógætilega og í raun hefur ESB málað sig út í horn í málinu. Kaja Kallas utanríkismála- og öryggisstefnustjóri ESB og varaforseti framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins hefur t.d. talað um að brjóta Rússland í mörg smáríki. Slík ummæli eru ekki líkleg til að stuðla að friði eða byggja upp traust. Staða ESB til að koma að málum er veik og lausn málsins í höndum Trump. Evrópa og Úkraínu verða í aukahlutverki. Ef Rússar fá ekki sínar kröfur samþykktar halda þeir stríðinu sennilega áfram og gætu t.d. reynt að ná borgum eins og Odessa og Kharkiv. Ólíkir hagsmunir Bandaríkjanna og ESB Varnarmálráðherra Bandaríkjanna hefur nýlega sagt að Úkraína fái ekki aðild að NATO og þar með ekki svokallað „Article 5 guarantee.“ Engir Bandarískir hermenn verða í Úkraínu enda þá hætta á beinum átökum milli stórveldanna. Í friðarsamningum munu Rússar aldrei samþykka NATO hermenn í Úkraínu enda myndi það jafngilda óformlegri NATO aðild Úkraínu. ESB aðild gæti komið til greina fyrir Úkraínu til lengri tíma litið, en yrði dýr fyrir ESB, sem stendur illa fjárhagslega og hefur litla burði til að byggja Úkraínu upp eftir stríð nema á mjög löngu tímabili. Bandaríkin líta á þetta sem vandamál Evrópu og vilja einbeita sér að sínum eigin landamærum og stórveldasamkeppninni við Kína. Úkraína gæti orðið hlutlaust ríki eins og Finnland var og Austurríki er, en ólíkt þessum löndum yrði Úkraína fátækt land með óvissa framtíð. Vopnaskortur og skortur á hermönnum háir Úkraínu nú í auknum mæli. Zelensky er ekki tilbúinn að lækka herskyldu niður í 18 ár, sem er skiljanlega afstaða, enda þarf fólk til að byggja landið upp að stríði loknu auk þess sem þetta væri mjög óvinsæl ákvörðun innanlands. Pútin er tilbúinn að semja, en setur afarkosti Stóra spurningin nú er hvort vesturlönd eru tilbúin að ganga að kröfum Pútin eða ekki? Hvort Zelensky er með í samningaviðræðum skiptir minna máli. Pútin rekur nú fleyg á milli ESB og Bandaríkjanna og einangrar Zelensky. Trump og Pútin skjalla svo hvor annan og bjóða hvor öðrum í opinberar heimsóknir. Alþjóðasamskipti snúast um að velja skásta kostinn af slæmum kostum. Það virðist enginn góður kostur mögulegur við núverandi aðstæður. Við sjáum betur og betur skelfilegar afleiðingar ályktunar leiðtogafundar NATO í Búkarest í apríl 2008 þar sem ályktað var að Úkraína færi í NATO. Þar var George W. Bush þá forseti Bandaríkjanna í aðalhlutverki og á þeim fundi voru viðvaranir kanslara Þýskalands og forseta Frakklands hunsaðar. Leiðtogar ESB vilja taka harða afstöðu gagnvart Rússlandi, en Donald Trump vill semja við Pútin og væntanlega bæta samskiptin við Rússland og styrkja þannig stöðu Bandaríkjanna gagnvart Kína. Pútin er tilbúinn til samninga en setur afarkosti sem erfitt er að ganga að. Stríðið gæti því haldið áfram a.m.k. einhverja mánuði enn. Höfundur er prófessor við Háskólann á Akureyri og starfaði um 12 ára skeið hjá Alþjóðabankanum í Washington, Ríga og Hanoí.
Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín Skoðun
Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar
Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar
Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar
Skoðun Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar
Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir skrifar
Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín Skoðun