Kjósum Björn Þorsteinsson sem næsta rektor Háskóla Íslands! Geir Sigurðsson skrifar 5. mars 2025 22:01 Rektorskjör er á næsta leiti við Háskóla Íslands og margir frambærilegir frambjóðendur í kjöri sem líkast til veldur útbreiddum valkvíða. Um leið og Björn Þorsteinsson, prófessor í heimspeki, tilkynnti um framboð sitt velktist ég þó ekki lengur í vafa um hver hlyti mitt atkvæði. Ég er vissulega ekki „hlutlaus“, því við Björn höfum verið góðir vinir í vel á fjórða áratug. En fyrir þessari löngu og góðu vináttu eru svo sannarlega ástæður og margar þeirra gera hann sömuleiðis að óumdeilanlega besta frambjóðandanum í rektorskjörinu. Fyrir það fyrsta er Björn ein allra heiðarlegasta manneskjan sem ég hef kynnst á lífsleiðinni. Hann er einnig ein sú djúpvitrasta í víðum skilningi þess orðs og býr yfir bæði málefnalegri rökvísi og tilfinningagreind. Mannkostir Björns eru ótvíræðir og dýrmætir og veit ég að þeir sem hann þekkja og hafa starfað með honum taka heilshugar undir með mér. Spyrjið þá bara. Björn er ekki í rektorsframboði fyrir sjálfan sig. Hann er raunar merkilega laus við sérplægni sem er eiginlega afrek á þessum síðustu og verstu tímum þar sem þröng síngirni virðist nánast vera álitin aðdáunarverð dyggð. Sú reisn sem Björn hefur til að bera felst þvert á móti í því að hann leitast jafnan við að styðja baki við aðra og hefja þá til vegs og virðingar með margvíslegum hætti. Allt frá því að við vorum ungir stúdentar við Háskóla Íslands á tíunda áratug síðustu aldar hefur Björn látið sig málefni og hagsmuni Háskólans varða og að loknu doktorsprófi kom aldrei annað til greina hjá honum en að starfa við Háskóla Íslands, þótt hann hefði vafalaust getað valið úr stöðum við háskóla víða um heim. Framboði hans til rektors nú mætti lýsa sem nokkurs konar „köllun“ til að vinna í þágu þessara málefna og hagsmuna á viðsjárverðum tímum. Að öðrum frambjóðendum ólöstuðum tel ég hann hafa á þeim sérlega djúpan og breiðan skilning. Þann skilning hefur hann mótað með sér í öllum þeim vandasömu stjórnsýslu- og trúnaðarstörfum sem hann hefur gegnt í gegnum tíðina sem starfsmaður Háskólans. Allir sem hafa unnið með honum í þeim störfum vita vel hversu útsjónarsamur hann er í að finna lausnir sem sætta andstæð sjónarmið en eru jafnframt sanngjarnar og skynsamlegar. Velgengnin sem hann hefur notið í stjórnsýslustörfum einkennast af þeim hæfileika hans til ákveðinnar heildarhugsunar sem ekki margir hafa til að bera. Efni doktorsritgerðar Björns sem hann skrifaði í heimspeki við Parísarháskóla var eitt af hans hjartans málum, réttlæti, og þessi fræðilega áhersla litar jafnframt hversdagslegan hugsunarhátt hans og mannleg samskipti, því allt það sem hann tekur sér fyrir hendur markast af djúpri trú hans á mikilvægi réttlætishugsjónarinnar. Það birtist glögglega í þeim fjölmörgu störfum hans og verkefnum sem snúist hafa um lýðræði og margbreytileika mannlífs. Það er engin tilviljun að eitt þeirra mála sem Björn setur á oddinn í kosningabaráttu sinni er að taka sérstaklega utan um starfsfólk sem sér um að halda byggingum Háskólans hreinum og snyrtilegum, binda enda á það arðrán og þá firringu sem hlýst af útvistun slíkra starfa og gera það að fullgildu samstarfsfólki okkar hinna. Björn kemur auga á það sem aðrir missa sjónar á. Hann sér heildarmyndina, skilur mikilvægi þess að öllu starfsfólki líði vel og stuðlar að því að efla liðsheildina. Hann er svo sannarlega enginn fræðimaður í fílabeinsturni, heldur hefur allt frá námsárum sínum fylgt þeirri sannfæringu sinni að fræðin og vísindin, hvaða nafni sem þau nefnast, eigi að leiða til betra – og réttlátara – samfélags hér og nú. Og þá víkur loks sögunni að hlutverki Háskóla Íslands, bæði í íslensku samfélagi sem utan þess. Sérstaða Háskólans á Íslandi hefur ávallt verið Birni hugleikin. Hann vill að þessi sérstaða og þau hlutverk sem henni fylgir njóti meiri sannmælis, bæði meðal stjórnvalda og í samfélaginu öllu. Háskólinn er eini alhliða háskóli landsins sem hefur upp á bjóða fjölmargar en lífsnauðsynlegar greinar sem fullyrða má að verði aldrei kenndar við aðra háskóla á Íslandi. Í baráttunni fyrir betri fjármögnun Háskólans þarf að gera stjórnvöldum þessa mikilvægu sérstöðu ljósa og fá samfélagið með sér í lið. En til að rækja skyldur sínar gagnvart íslensku samfélagi verður Háskólinn að viðhalda og helst styrkja þá alþjóðatengingu sem núverandi og fyrri stjórnendum Háskólans hefur tekist að rækta á undangengnum áratugum. Þetta kallar á auknar fjárfestingar en ég dreg mjög í efa að nokkur taki Birni fram í að færa sannfærandi og málefnaleg rök fyrir nauðsyn þeirra og mikilvægi. Björn yrði sérlega glæsilegur og öflugur rektor Háskóla Íslands. Hann hefur afgerandi burði til að auka enn á virðingu Háskólans innan samfélagsins í heild og tryggja stuðning við hann til frekari framsóknar. En Björn hefur ekki síður skýra sýn á það hvernig gera megi Háskólann að enn betri vinnustað sem þar með getur laðað til sín framúrskarandi fólk á öllum sviðum starfseminnar til að taka þátt í því eilífðarverkefni sem Háskólinn er. Verkefnið er eitt og leiðirnar margar en ég treysti engum betur en Birni fyrir því vandasama verkefni að samþætta þær svo úr verði samstíga heild. Höfundur er prófessor á Hugvísindasviði Háskóla Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Rektorskjör við Háskóla Íslands Mest lesið Fylgið fór vegna fullveldismáls Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Flokkurinn hans Gunnars Smára? Guðbergur Egill Eyjólfsson Skoðun Er Ísrael ennþá útvalin þjóð Guðs? Ómar Torfason Skoðun Hvers vegna berðu kross? Hrafnhildur Sigurðardóttir Skoðun Falleinkunn skólakerfis? Helga Þórisdóttir Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson Skoðun Hvar er auðlindarentan? Birta Karen Tryggvadóttir Skoðun Hver borgar brúsann? Ingibjörg Isaksen Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir Skoðun Þannig gerum við þetta? Ísak Ernir Kristinsson Skoðun Skoðun Skoðun Fylgið fór vegna fullveldismáls Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Er Ísrael ennþá útvalin þjóð Guðs? Ómar Torfason skrifar Skoðun Flokkurinn hans Gunnars Smára? Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Raforkuverð: Stórnotendur og almenningur Ingvar Júlíus Baldursson skrifar Skoðun Hætt við að hækka ekki skatta á almenning Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Skattafíkn í skjóli réttlætis: Tímavélin stillt á 2012 Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Hver borgar brúsann? Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hvers vegna berðu kross? Hrafnhildur Sigurðardóttir skrifar Skoðun Þannig gerum við þetta? Ísak Ernir Kristinsson skrifar Skoðun Stærsta framfaraskref í námsmati íslenskra barna í áratugi Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Falleinkunn skólakerfis? Helga Þórisdóttir skrifar Skoðun Þjónusta sem gleður – skilar sér beint í kassann Margrét Reynisdóttir skrifar Skoðun Hvar er auðlindarentan? Birta Karen Tryggvadóttir skrifar Skoðun Miðflokkurinn – Rödd skynseminnar í borginni Ómar Már Jónsson skrifar Skoðun Virði barna og ungmenna Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Sættir þú þig við þetta? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Alþingi gleymir aftur fötluðum börnum Lúðvík Júlíusson skrifar Skoðun Lægri gjöld, fleiri tækifæri Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Tölum um stóra valdaframsalsmálið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson skrifar Skoðun Öflugar varnir krefjast stöndugra fréttamiðla Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Gott frumvarp, en hvað með verklagið? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Augnablikið Magnús Jóhann Hjartarson skrifar Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir skrifar Skoðun Það þarf ekki að biðjast afsökunar á því að segja satt Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Lífeyrissjóðirnir og Íslandsbanki, hluthafafundur á mánudag Bolli Héðinsson skrifar Skoðun „Þegar arkitektinn fer á flug“ - opinber umræða á villigötum Eyrún Arnarsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfið þarf stjórnvöld með bein í nefinu Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Börn eru hvorki veiðigjöld né öryggis- og varnarmál Grímur Atlason skrifar Skoðun Í vörn gegn sjálfum sér? Ólafur Stephensen skrifar Sjá meira
Rektorskjör er á næsta leiti við Háskóla Íslands og margir frambærilegir frambjóðendur í kjöri sem líkast til veldur útbreiddum valkvíða. Um leið og Björn Þorsteinsson, prófessor í heimspeki, tilkynnti um framboð sitt velktist ég þó ekki lengur í vafa um hver hlyti mitt atkvæði. Ég er vissulega ekki „hlutlaus“, því við Björn höfum verið góðir vinir í vel á fjórða áratug. En fyrir þessari löngu og góðu vináttu eru svo sannarlega ástæður og margar þeirra gera hann sömuleiðis að óumdeilanlega besta frambjóðandanum í rektorskjörinu. Fyrir það fyrsta er Björn ein allra heiðarlegasta manneskjan sem ég hef kynnst á lífsleiðinni. Hann er einnig ein sú djúpvitrasta í víðum skilningi þess orðs og býr yfir bæði málefnalegri rökvísi og tilfinningagreind. Mannkostir Björns eru ótvíræðir og dýrmætir og veit ég að þeir sem hann þekkja og hafa starfað með honum taka heilshugar undir með mér. Spyrjið þá bara. Björn er ekki í rektorsframboði fyrir sjálfan sig. Hann er raunar merkilega laus við sérplægni sem er eiginlega afrek á þessum síðustu og verstu tímum þar sem þröng síngirni virðist nánast vera álitin aðdáunarverð dyggð. Sú reisn sem Björn hefur til að bera felst þvert á móti í því að hann leitast jafnan við að styðja baki við aðra og hefja þá til vegs og virðingar með margvíslegum hætti. Allt frá því að við vorum ungir stúdentar við Háskóla Íslands á tíunda áratug síðustu aldar hefur Björn látið sig málefni og hagsmuni Háskólans varða og að loknu doktorsprófi kom aldrei annað til greina hjá honum en að starfa við Háskóla Íslands, þótt hann hefði vafalaust getað valið úr stöðum við háskóla víða um heim. Framboði hans til rektors nú mætti lýsa sem nokkurs konar „köllun“ til að vinna í þágu þessara málefna og hagsmuna á viðsjárverðum tímum. Að öðrum frambjóðendum ólöstuðum tel ég hann hafa á þeim sérlega djúpan og breiðan skilning. Þann skilning hefur hann mótað með sér í öllum þeim vandasömu stjórnsýslu- og trúnaðarstörfum sem hann hefur gegnt í gegnum tíðina sem starfsmaður Háskólans. Allir sem hafa unnið með honum í þeim störfum vita vel hversu útsjónarsamur hann er í að finna lausnir sem sætta andstæð sjónarmið en eru jafnframt sanngjarnar og skynsamlegar. Velgengnin sem hann hefur notið í stjórnsýslustörfum einkennast af þeim hæfileika hans til ákveðinnar heildarhugsunar sem ekki margir hafa til að bera. Efni doktorsritgerðar Björns sem hann skrifaði í heimspeki við Parísarháskóla var eitt af hans hjartans málum, réttlæti, og þessi fræðilega áhersla litar jafnframt hversdagslegan hugsunarhátt hans og mannleg samskipti, því allt það sem hann tekur sér fyrir hendur markast af djúpri trú hans á mikilvægi réttlætishugsjónarinnar. Það birtist glögglega í þeim fjölmörgu störfum hans og verkefnum sem snúist hafa um lýðræði og margbreytileika mannlífs. Það er engin tilviljun að eitt þeirra mála sem Björn setur á oddinn í kosningabaráttu sinni er að taka sérstaklega utan um starfsfólk sem sér um að halda byggingum Háskólans hreinum og snyrtilegum, binda enda á það arðrán og þá firringu sem hlýst af útvistun slíkra starfa og gera það að fullgildu samstarfsfólki okkar hinna. Björn kemur auga á það sem aðrir missa sjónar á. Hann sér heildarmyndina, skilur mikilvægi þess að öllu starfsfólki líði vel og stuðlar að því að efla liðsheildina. Hann er svo sannarlega enginn fræðimaður í fílabeinsturni, heldur hefur allt frá námsárum sínum fylgt þeirri sannfæringu sinni að fræðin og vísindin, hvaða nafni sem þau nefnast, eigi að leiða til betra – og réttlátara – samfélags hér og nú. Og þá víkur loks sögunni að hlutverki Háskóla Íslands, bæði í íslensku samfélagi sem utan þess. Sérstaða Háskólans á Íslandi hefur ávallt verið Birni hugleikin. Hann vill að þessi sérstaða og þau hlutverk sem henni fylgir njóti meiri sannmælis, bæði meðal stjórnvalda og í samfélaginu öllu. Háskólinn er eini alhliða háskóli landsins sem hefur upp á bjóða fjölmargar en lífsnauðsynlegar greinar sem fullyrða má að verði aldrei kenndar við aðra háskóla á Íslandi. Í baráttunni fyrir betri fjármögnun Háskólans þarf að gera stjórnvöldum þessa mikilvægu sérstöðu ljósa og fá samfélagið með sér í lið. En til að rækja skyldur sínar gagnvart íslensku samfélagi verður Háskólinn að viðhalda og helst styrkja þá alþjóðatengingu sem núverandi og fyrri stjórnendum Háskólans hefur tekist að rækta á undangengnum áratugum. Þetta kallar á auknar fjárfestingar en ég dreg mjög í efa að nokkur taki Birni fram í að færa sannfærandi og málefnaleg rök fyrir nauðsyn þeirra og mikilvægi. Björn yrði sérlega glæsilegur og öflugur rektor Háskóla Íslands. Hann hefur afgerandi burði til að auka enn á virðingu Háskólans innan samfélagsins í heild og tryggja stuðning við hann til frekari framsóknar. En Björn hefur ekki síður skýra sýn á það hvernig gera megi Háskólann að enn betri vinnustað sem þar með getur laðað til sín framúrskarandi fólk á öllum sviðum starfseminnar til að taka þátt í því eilífðarverkefni sem Háskólinn er. Verkefnið er eitt og leiðirnar margar en ég treysti engum betur en Birni fyrir því vandasama verkefni að samþætta þær svo úr verði samstíga heild. Höfundur er prófessor á Hugvísindasviði Háskóla Íslands.
Skoðun Stærsta framfaraskref í námsmati íslenskra barna í áratugi Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar
Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson skrifar
Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir skrifar