Samskiptasáttmáli; skúffuskjal eða stórgott verkfæri Helena Katrín Hjaltadóttir og Íris Helga G. Baldursdóttir skrifa 29. apríl 2025 14:00 Samskiptasáttmáli er sameiginlegt plagg starfsfólks um það hvernig samskipti eiga fara fram á vinnustað. Þótt margir telji hugmyndina vera nýstárlega má rekja uppruna hennar til áttunda áratugar síðustu aldar þegar aukin áhersla varð á vinnuvernd í alþjóðasamfélaginu. Eins og með margt í okkar samfélagi er fólk gjarnt á að mynda sér skoðanir, meðal annars um gagnsemi samskiptasáttmála á vinnustað. Mörg telja sáttmála vera óþarfa þar sem fullorðið fólk eigi að þekkja leikreglur að virðingaríkum og öruggum samskiptum. Staðreyndin er hins vegar sú að blæbrigði og hæfni til samskipta er margvísleg og fyrir mörg er einstaklega gagnlegt að hafa plagg sem hægt er að vísa í, eða læra af. Önnur telja sáttmála vera óþjált verkfæri sem hafi tilhneigingu til þess að verða rykugt skúffuskjal sem gleymist í amstri hversdagsins. Slíkt getur sannarlega verið raunin en þá er gott að minna á að útfærsla við hönnun samskiptasáttmálans skiptir miklu máli. Hér verður stiklað á stóru þegar kemur að víðtækum áhrifum samskiptasáttmála og hvernig farsælast er að vinna slíkt plagg. Samskiptasáttmáli stuðlar að sálfélagslegu öryggi Sálfélagslegt öryggi vísar til þess að starfsfólk upplifir vinnustaðinn sinn öruggan og að það geti fyrir vikið tjáð sig eða gert mistök án þess að það hafi neikvæðar afleiðingar í för með sér. Þetta þýðir að vinnustaðurinn leggur áherslu á að menning, verklag og aðstæður séu til þess fallnar að styðja við velferð og öryggi starfsfólks og að gripið sé til virkra aðgerða til að koma í veg fyrir vandkvæði líkt og samskiptavanda og óhóflega streitu. Með samskiptasáttmála eru tekin skref í átt til þess að skapa slíkt umhverfi þar sem öll vita til hvers er ætlast. Samskiptasáttmáli dregur úr áhættuþáttum EKKO Samkvæmt reglugerð 1009/2015 um forvarnir gegn einelti, kynbundinni- og kynferðislegri áreitni og ofbeldi (EKKO), ber öllum vinnustöðum skylda til að skapa öryggi í samskiptum og viðhafa viðbragðsáætlun í málaflokknum sem starfsfólk hefur aðgang að. Samskiptasáttmáli er frábær forvörn í málaflokknum. Með skriflegum leikreglum má draga úr áhættuhegðun, efla traust og stuðla að sameiginlegum skilningi á því hvernig við mætum hvert öðru með virðingu og ábyrgð að leiðarljósi. Samskiptasáttmáli hefur jákvæð margfeldisáhrif Einn mikilvægur ávinningur við virkan samskiptasáttmála á vinnustað er aukin starfsánægja. Þegar starfsfólk upplifir að það sé hluti af vinnustað og væntingar í samskiptum eru skýrar og viðurkenndar, aukast líkur á starfsánægju. Rannsóknir sem gerðar hafa verið á starfsánægju benda til þess að starfsfólk sem upplifir heiðarleg og jákvæð samskipti, sýnir hærri framleiðni í vinnuframlagi og er í betri tengslum við samstarfsfólk. Samskiptasáttmáli á vinnustað leggur því grunn að góðum starfsanda. Samskiptasáttmáli sem er ekki skúffuplagg Þrjár lykilreglur eru undirstaða að góðum samskiptasáttmála: Öll þurfa koma að gerð hans: Til að samskiptasáttmáli verði árangursríkur er mikilvægt að allt starfsfólk séu virkir þátttakendur í ferlinu við að móta sáttmálann, svo að öll hafi tækifæri til að leggja til málanna sína skoðun og sýn. Með því aukum við líkur á að starfsfólk upplifi ákveðið eignarhald á sáttmálanum og virðing fyrir útkomunni verður meiri. Endurskoðun með reglulegu millibili. Það er gefið að vinnuumhverfi breytist reglulega, fólk kemur og fer og verkefnin sömuleiðis. Regluleg endurskoðun hefur því forvarnargildi og tryggir það að leikreglunum sé haldið á lofti. Hlutlaus aðili leiðir vegferðina. Ein leið til að tryggja að sáttmálinn verði virkur hluti af menningu vinnustaðarins er að fá inn fagaðila sem geta stutt við ferlið við að móta sáttmálann. Fagaðilar með sérþekkingu á samskiptum, mannauðsstjórnun og teymisvinnu eru góðir í að ná fram öllum sjónarmiðum starfsfólks og tryggja að sáttmálinn endurspegli raunverulega þarfir og viðhorf innan hópsins. Með því aukum við líkur á að sáttmáli verði viðurkenndur og samþykktur af öllum og að hann verði virk áætlun sem styrkir vinnustaðarmenninguna. Samskiptasáttmáli er stórgott verkfæri fyrir alla vinnustaði þar sem hann skapar grunn fyrir heilbrigð samskipti, aukið traust og starfsánægju. Gott er að hafa í huga að vinna við samskiptasáttmála er einnig gagnleg þegar samskiptin eru góð því ávinningurinn felst í því að skapa öryggisnet sem stuðlar að því að starfsfólk tali opinskátt, vinni saman að sameiginlegum markmiðum og ákvarði samskiptaleiðir ef út af bregður. Höfundar eru stjórnendaráðgjafar, sáttamiðlarar og sérfræðingar í vinnuvernd hjá Auðnast. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Vinnustaðurinn Vinnustaðamenning Mest lesið Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Sjá meira
Samskiptasáttmáli er sameiginlegt plagg starfsfólks um það hvernig samskipti eiga fara fram á vinnustað. Þótt margir telji hugmyndina vera nýstárlega má rekja uppruna hennar til áttunda áratugar síðustu aldar þegar aukin áhersla varð á vinnuvernd í alþjóðasamfélaginu. Eins og með margt í okkar samfélagi er fólk gjarnt á að mynda sér skoðanir, meðal annars um gagnsemi samskiptasáttmála á vinnustað. Mörg telja sáttmála vera óþarfa þar sem fullorðið fólk eigi að þekkja leikreglur að virðingaríkum og öruggum samskiptum. Staðreyndin er hins vegar sú að blæbrigði og hæfni til samskipta er margvísleg og fyrir mörg er einstaklega gagnlegt að hafa plagg sem hægt er að vísa í, eða læra af. Önnur telja sáttmála vera óþjált verkfæri sem hafi tilhneigingu til þess að verða rykugt skúffuskjal sem gleymist í amstri hversdagsins. Slíkt getur sannarlega verið raunin en þá er gott að minna á að útfærsla við hönnun samskiptasáttmálans skiptir miklu máli. Hér verður stiklað á stóru þegar kemur að víðtækum áhrifum samskiptasáttmála og hvernig farsælast er að vinna slíkt plagg. Samskiptasáttmáli stuðlar að sálfélagslegu öryggi Sálfélagslegt öryggi vísar til þess að starfsfólk upplifir vinnustaðinn sinn öruggan og að það geti fyrir vikið tjáð sig eða gert mistök án þess að það hafi neikvæðar afleiðingar í för með sér. Þetta þýðir að vinnustaðurinn leggur áherslu á að menning, verklag og aðstæður séu til þess fallnar að styðja við velferð og öryggi starfsfólks og að gripið sé til virkra aðgerða til að koma í veg fyrir vandkvæði líkt og samskiptavanda og óhóflega streitu. Með samskiptasáttmála eru tekin skref í átt til þess að skapa slíkt umhverfi þar sem öll vita til hvers er ætlast. Samskiptasáttmáli dregur úr áhættuþáttum EKKO Samkvæmt reglugerð 1009/2015 um forvarnir gegn einelti, kynbundinni- og kynferðislegri áreitni og ofbeldi (EKKO), ber öllum vinnustöðum skylda til að skapa öryggi í samskiptum og viðhafa viðbragðsáætlun í málaflokknum sem starfsfólk hefur aðgang að. Samskiptasáttmáli er frábær forvörn í málaflokknum. Með skriflegum leikreglum má draga úr áhættuhegðun, efla traust og stuðla að sameiginlegum skilningi á því hvernig við mætum hvert öðru með virðingu og ábyrgð að leiðarljósi. Samskiptasáttmáli hefur jákvæð margfeldisáhrif Einn mikilvægur ávinningur við virkan samskiptasáttmála á vinnustað er aukin starfsánægja. Þegar starfsfólk upplifir að það sé hluti af vinnustað og væntingar í samskiptum eru skýrar og viðurkenndar, aukast líkur á starfsánægju. Rannsóknir sem gerðar hafa verið á starfsánægju benda til þess að starfsfólk sem upplifir heiðarleg og jákvæð samskipti, sýnir hærri framleiðni í vinnuframlagi og er í betri tengslum við samstarfsfólk. Samskiptasáttmáli á vinnustað leggur því grunn að góðum starfsanda. Samskiptasáttmáli sem er ekki skúffuplagg Þrjár lykilreglur eru undirstaða að góðum samskiptasáttmála: Öll þurfa koma að gerð hans: Til að samskiptasáttmáli verði árangursríkur er mikilvægt að allt starfsfólk séu virkir þátttakendur í ferlinu við að móta sáttmálann, svo að öll hafi tækifæri til að leggja til málanna sína skoðun og sýn. Með því aukum við líkur á að starfsfólk upplifi ákveðið eignarhald á sáttmálanum og virðing fyrir útkomunni verður meiri. Endurskoðun með reglulegu millibili. Það er gefið að vinnuumhverfi breytist reglulega, fólk kemur og fer og verkefnin sömuleiðis. Regluleg endurskoðun hefur því forvarnargildi og tryggir það að leikreglunum sé haldið á lofti. Hlutlaus aðili leiðir vegferðina. Ein leið til að tryggja að sáttmálinn verði virkur hluti af menningu vinnustaðarins er að fá inn fagaðila sem geta stutt við ferlið við að móta sáttmálann. Fagaðilar með sérþekkingu á samskiptum, mannauðsstjórnun og teymisvinnu eru góðir í að ná fram öllum sjónarmiðum starfsfólks og tryggja að sáttmálinn endurspegli raunverulega þarfir og viðhorf innan hópsins. Með því aukum við líkur á að sáttmáli verði viðurkenndur og samþykktur af öllum og að hann verði virk áætlun sem styrkir vinnustaðarmenninguna. Samskiptasáttmáli er stórgott verkfæri fyrir alla vinnustaði þar sem hann skapar grunn fyrir heilbrigð samskipti, aukið traust og starfsánægju. Gott er að hafa í huga að vinna við samskiptasáttmála er einnig gagnleg þegar samskiptin eru góð því ávinningurinn felst í því að skapa öryggisnet sem stuðlar að því að starfsfólk tali opinskátt, vinni saman að sameiginlegum markmiðum og ákvarði samskiptaleiðir ef út af bregður. Höfundar eru stjórnendaráðgjafar, sáttamiðlarar og sérfræðingar í vinnuvernd hjá Auðnast.
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun