Tíðaheilbrigði er lykilatriði í jafnrétti kynjanna Berit Mueller skrifar 28. maí 2025 14:03 Í dag, 28. maí, er alþjóðlegur dagur tíðahreinleitis og tíðaheilbrigðis. Dagurinn var tilnefndur fyrir rúmum 10 árum, sérstaklega til að vekja athygli á erfiðri stöðu kvenna út um allan heim sem eiga ekki aðgang að tíðavörum og hreinlætisaðstöðu. Þrátt fyrir að u.þ.b. helmingur mannkyns fari reglulega á blæðingar stóran hluta ævinnar eru blæðingar enn þá hjúpaðar skömm og feimni. Tíðaheilbrigði eru mannréttindi og enn fremur lykilatriði í jafnrétti kynjanna. Einstaklingar sem eru fæddir með leg og fara reglulega á blæðingar - hér á eftir kallaðir túrverur - sem geta ekki útvegað sér tíðavörur vegna aðgengis eða fjárskorts missa af menntun eða vinnu og eiga þar af leiðandi enn erfiðara með að koma sér í fjárhagslegt öryggi til að tryggja aðgengi að hreinlætisvörum og -aðstöðum. Á Íslandi er staðan nokkuð góð, þökk sé framgöngu aktívista á síðustu árum sem skiluðu í sér lækkun virðisaukaskatts á tíðavörur og ókeypis aðgang að tíðavörum í mörgum skólum landsins. Blæðingaskömm fer lækkandi; ungar túrverur spyrja ókunnugan þjón eftir túrtappa, feður ræða um blæðingar við dæturnar, skömmin er mest sett til þeirra sem ætla að gera lítið úr blæðingum. Hvað varðar hreinlætisaðstöðu eiga langflestar túrverur hér á landi óhindraðan aðgang að vatni og salernum þegar þær þurfa á því að halda. Þessu undanskilið eru allar túrverur sem vinna í framkvæmdastörfum utan dýra og deila einu færanlegu klósetti með mörgum einstaklingum fæddum með lim. Flest klósett eru ekki með rennandi vatn, nægilegt pláss til að skipta um tíðavörur og ruslafötu til að ganga frá einnota tíðavörum. Þetta þrennt finnst hins vegar á vinnustöðum þeirra fjölmargra túrvera sem vinna í umönnunar- og þjónustustörfum innandyra. Salernin eru hrein (enda sjá þær oftast sjálfar um þrifin) þannig að skipta um túrvörur og að gæta hreinlæti er ekki vandamálið. Erfitt er hins vegar að finna tímann til að sinna þörfum líkamans þar sem flest þessara starfa fela í sér mönnunarvanda og eftirlitsskyldu. Það er nóg flókið á öðrum dögum í tíðahring, en þegar blæðingar standa yfir fer meðaltúrveran oftar og örlítið lengur á salernið. Sumir lesendur hugsa kannski núna, það yrði ekki stórt mál að bíða aðeins lengur þangað til tíminn gefst, en það er ekki alltaf hægt. Það er ekki hægt að skreppa úr samverustund þegar hinir kennararnir eru í verðskuldaðri pásu þótt kennaratúrveran hafi misst úr sér túrtappa með hnerra. Það er afar óþægilegt að aðstoða aleina manneskju með litla hreyfigetu og finna samtímis hvernig bindið losnar í brókinni og hreyfist lengra frá klofinu við hvert skref. Í ísbúðinni á sólskinsdegi með biðröðina út á gangstétt virðist ekki koma rétti tíminn til að geta hvíslað á bak við afgreiðsluborðið „heyrðu, ég þarf að skreppa á klósettið, það lekur fram úr bikarnum“. Þess í stað á að brosa, veita góða þjónustu og hunsa eigin þarfir. Tíðaheilbrigði er samt sem áður miklu meira en aðgengi að tíðavörum og hreinlætisaðstöðum. Það snýst enn fremur um þekkingu um blæðingar og eðlilegan tíðahring. Annars vegar er að ræða um fræðsla og rétta upplýsingagjöf til ungra túrvera, hins vegar er stór þáttur einnig vilja og áhuga til fræðilegra rannsókna um sjúkdóma í legi. Nýlega birtist áhugaverð rannsókn um bakteríusýkingar í leggöngum og árangur til lækningar þegar makinn með lim er sérstaklega meðhöndlaður. Það þarf fleiri rannsóknir og helst sem fyrst. Greiningartímínn fyrir t.d. endómetríósa er mörg ár og enn er ekki vitað nákvæmlega hvað orsakar endómetríósa og hvernig það er hægt að lækna hana. Þangað til það uppgötvast verða allt of margar túrverur upplifa reglulega sársaukafullar blæðingar. Margt annað um legið er einnig í huldu á meðan rangar fullyrðingar eru sífellt endurteknar. Eins og að egglosið er alltaf á 14. degi í tíðahringnum og að tíðahringurinn varir alltaf 28 daga. Egglosið verður þegar líkaminn er tilbúinn að huga að mögulegri þungun. Það getur verið á 14. degi tíðahrings, en líka á 11. degi eða 23. degi. Eðlilegt er að dagur egglosins breytist frá tíðahring til tíðahrings og þar með lengd tíðahrings. Eðlilegt er líka að langflestar túrverur víða um heim hafa ekkert val að fara á blæðingar, ekki meira val en þær hafa á skóstærð eða húðlit. Blæðingar og tíðaheilbrigði snertir samfélagið sem heild, hvort sem við viljum viðurkenna það eða ekki. Þess vegna er 28. maí, alþjóðlegur dagur tíðahreinleitis og tíðaheilbrigðis, líka mikilvægur dagur til vitundarvakningar á Íslandi. Hér er þegar margt á réttri leið en það er líka hægt að gera ennþá betra. Góð skilaboð yrði að afnema alla skatta á tíðavörur. Fyrir utan það þarf einnig að tryggja að túrverur í jaðarsettum hópum, t.d. búandi á götu eða í úrræðum fyrir einstaklinga um alþjóðlega vernd, eigi auðveldan aðgang að tíðavörum og öruggum salernum. Til lengri tíma ætti að efla læknisfræðilegar og þverfaglegar rannsóknir á sviði tíðaheilbrigðis. Ekki síst má hver og einn lesandi velta fyrir sér hvaða fordóma hann ber með sér gagnvart blóði, gagnvart skapsveiflum hjá túrverum og gagnvart sjálfum sér um að þurfa að harka af sér á meðan blæðingar standa yfir. Ég ætla að enda á fallegu ljóði eftir Ester Hilmarsdóttur því sama hversu leiðinlegt, erfitt og sársaukafullt það getur verið að fara á blæðingar, við skulum ekki gleyma hversu magnað líffæri legið er. FÖGNUM (Ester Hilmarsdóttir) Við skulum fagna þessum takti sem hreinsar burt og byggir upp á víxl í sífelldri hringrás. Þessu innra gangverki líkamans. Þessari flóknu lífsklukku sem ætti að fá færustu verkfræðinga heims til að falla á hnéin. Fögnum þessum hrynjanda. Þessari stórkostlegu sinfóníu sem kroppurinn semur til þess að skapa líf. Höfundur hefur mikinn áhuga á legi sem líffæri og sem áhrifavaldi í samfélagi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kvenheilsa Heilbrigðismál Jafnréttismál Mest lesið Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir Skoðun Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson Skoðun Hagur hluthafanna alltaf og undantekningarlaust í forgangi Jón Kaldal Skoðun Sumar og sól – en ekki alltaf sátt í sálinni Ellen Calmon Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir Skoðun Má berja blaðamenn? Sigríður Dögg Auðunsdóttir Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson Skoðun Halldór 05.07.2025 Halldór Baldursson Halldór Að flokka hver vinnur og hver tapar Tryggvi Rúnar Brynjarsson Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Að semja er ekki veikleiki – það er forsenda lýðræðis Elliði Vignisson skrifar Skoðun Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Sumar og sól – en ekki alltaf sátt í sálinni Ellen Calmon skrifar Skoðun Að flokka hver vinnur og hver tapar Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Hagur hluthafanna alltaf og undantekningarlaust í forgangi Jón Kaldal skrifar Skoðun Má berja blaðamenn? Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Vonir um vopnahlé eins og hálmstrá Sveinn Rúnar Hauksson skrifar Skoðun Samfélagið innan samfélagsins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Til hamingju Íslendingar með nýja Óperu Andri Björn Róbertsson skrifar Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir skrifar Skoðun Fjögurra daga vinnuvika – nýr veruleiki? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ráðherra gengur fram án laga Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hagkvæmur kostur utan friðlands Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og inntak Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Sumargjöf Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hannað fyrir miklu stærri markaði Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Grafarvogur framtíðar verður til Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Málþófið um veiðigjöldin vekur miskunnsama Samverja Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Menntastefna 2030 Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Ágætu fyrrum samstarfsaðilar á Þjóðminjasafni Íslands Uggi Jónsson skrifar Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson skrifar Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Sjá meira
Í dag, 28. maí, er alþjóðlegur dagur tíðahreinleitis og tíðaheilbrigðis. Dagurinn var tilnefndur fyrir rúmum 10 árum, sérstaklega til að vekja athygli á erfiðri stöðu kvenna út um allan heim sem eiga ekki aðgang að tíðavörum og hreinlætisaðstöðu. Þrátt fyrir að u.þ.b. helmingur mannkyns fari reglulega á blæðingar stóran hluta ævinnar eru blæðingar enn þá hjúpaðar skömm og feimni. Tíðaheilbrigði eru mannréttindi og enn fremur lykilatriði í jafnrétti kynjanna. Einstaklingar sem eru fæddir með leg og fara reglulega á blæðingar - hér á eftir kallaðir túrverur - sem geta ekki útvegað sér tíðavörur vegna aðgengis eða fjárskorts missa af menntun eða vinnu og eiga þar af leiðandi enn erfiðara með að koma sér í fjárhagslegt öryggi til að tryggja aðgengi að hreinlætisvörum og -aðstöðum. Á Íslandi er staðan nokkuð góð, þökk sé framgöngu aktívista á síðustu árum sem skiluðu í sér lækkun virðisaukaskatts á tíðavörur og ókeypis aðgang að tíðavörum í mörgum skólum landsins. Blæðingaskömm fer lækkandi; ungar túrverur spyrja ókunnugan þjón eftir túrtappa, feður ræða um blæðingar við dæturnar, skömmin er mest sett til þeirra sem ætla að gera lítið úr blæðingum. Hvað varðar hreinlætisaðstöðu eiga langflestar túrverur hér á landi óhindraðan aðgang að vatni og salernum þegar þær þurfa á því að halda. Þessu undanskilið eru allar túrverur sem vinna í framkvæmdastörfum utan dýra og deila einu færanlegu klósetti með mörgum einstaklingum fæddum með lim. Flest klósett eru ekki með rennandi vatn, nægilegt pláss til að skipta um tíðavörur og ruslafötu til að ganga frá einnota tíðavörum. Þetta þrennt finnst hins vegar á vinnustöðum þeirra fjölmargra túrvera sem vinna í umönnunar- og þjónustustörfum innandyra. Salernin eru hrein (enda sjá þær oftast sjálfar um þrifin) þannig að skipta um túrvörur og að gæta hreinlæti er ekki vandamálið. Erfitt er hins vegar að finna tímann til að sinna þörfum líkamans þar sem flest þessara starfa fela í sér mönnunarvanda og eftirlitsskyldu. Það er nóg flókið á öðrum dögum í tíðahring, en þegar blæðingar standa yfir fer meðaltúrveran oftar og örlítið lengur á salernið. Sumir lesendur hugsa kannski núna, það yrði ekki stórt mál að bíða aðeins lengur þangað til tíminn gefst, en það er ekki alltaf hægt. Það er ekki hægt að skreppa úr samverustund þegar hinir kennararnir eru í verðskuldaðri pásu þótt kennaratúrveran hafi misst úr sér túrtappa með hnerra. Það er afar óþægilegt að aðstoða aleina manneskju með litla hreyfigetu og finna samtímis hvernig bindið losnar í brókinni og hreyfist lengra frá klofinu við hvert skref. Í ísbúðinni á sólskinsdegi með biðröðina út á gangstétt virðist ekki koma rétti tíminn til að geta hvíslað á bak við afgreiðsluborðið „heyrðu, ég þarf að skreppa á klósettið, það lekur fram úr bikarnum“. Þess í stað á að brosa, veita góða þjónustu og hunsa eigin þarfir. Tíðaheilbrigði er samt sem áður miklu meira en aðgengi að tíðavörum og hreinlætisaðstöðum. Það snýst enn fremur um þekkingu um blæðingar og eðlilegan tíðahring. Annars vegar er að ræða um fræðsla og rétta upplýsingagjöf til ungra túrvera, hins vegar er stór þáttur einnig vilja og áhuga til fræðilegra rannsókna um sjúkdóma í legi. Nýlega birtist áhugaverð rannsókn um bakteríusýkingar í leggöngum og árangur til lækningar þegar makinn með lim er sérstaklega meðhöndlaður. Það þarf fleiri rannsóknir og helst sem fyrst. Greiningartímínn fyrir t.d. endómetríósa er mörg ár og enn er ekki vitað nákvæmlega hvað orsakar endómetríósa og hvernig það er hægt að lækna hana. Þangað til það uppgötvast verða allt of margar túrverur upplifa reglulega sársaukafullar blæðingar. Margt annað um legið er einnig í huldu á meðan rangar fullyrðingar eru sífellt endurteknar. Eins og að egglosið er alltaf á 14. degi í tíðahringnum og að tíðahringurinn varir alltaf 28 daga. Egglosið verður þegar líkaminn er tilbúinn að huga að mögulegri þungun. Það getur verið á 14. degi tíðahrings, en líka á 11. degi eða 23. degi. Eðlilegt er að dagur egglosins breytist frá tíðahring til tíðahrings og þar með lengd tíðahrings. Eðlilegt er líka að langflestar túrverur víða um heim hafa ekkert val að fara á blæðingar, ekki meira val en þær hafa á skóstærð eða húðlit. Blæðingar og tíðaheilbrigði snertir samfélagið sem heild, hvort sem við viljum viðurkenna það eða ekki. Þess vegna er 28. maí, alþjóðlegur dagur tíðahreinleitis og tíðaheilbrigðis, líka mikilvægur dagur til vitundarvakningar á Íslandi. Hér er þegar margt á réttri leið en það er líka hægt að gera ennþá betra. Góð skilaboð yrði að afnema alla skatta á tíðavörur. Fyrir utan það þarf einnig að tryggja að túrverur í jaðarsettum hópum, t.d. búandi á götu eða í úrræðum fyrir einstaklinga um alþjóðlega vernd, eigi auðveldan aðgang að tíðavörum og öruggum salernum. Til lengri tíma ætti að efla læknisfræðilegar og þverfaglegar rannsóknir á sviði tíðaheilbrigðis. Ekki síst má hver og einn lesandi velta fyrir sér hvaða fordóma hann ber með sér gagnvart blóði, gagnvart skapsveiflum hjá túrverum og gagnvart sjálfum sér um að þurfa að harka af sér á meðan blæðingar standa yfir. Ég ætla að enda á fallegu ljóði eftir Ester Hilmarsdóttur því sama hversu leiðinlegt, erfitt og sársaukafullt það getur verið að fara á blæðingar, við skulum ekki gleyma hversu magnað líffæri legið er. FÖGNUM (Ester Hilmarsdóttir) Við skulum fagna þessum takti sem hreinsar burt og byggir upp á víxl í sífelldri hringrás. Þessu innra gangverki líkamans. Þessari flóknu lífsklukku sem ætti að fá færustu verkfræðinga heims til að falla á hnéin. Fögnum þessum hrynjanda. Þessari stórkostlegu sinfóníu sem kroppurinn semur til þess að skapa líf. Höfundur hefur mikinn áhuga á legi sem líffæri og sem áhrifavaldi í samfélagi.
Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson Skoðun
Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir Skoðun
Skoðun Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar
Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar
Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar
Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar
Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson Skoðun
Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir Skoðun