Tölvupóstar fjórðu iðnbyltingarinnar Sigurjón Njarðarson skrifar 23. júní 2025 10:00 Það er ekkert víst að „fjórða iðnbyltingin“ sé endilega heppilegt hugtak. Sjálfvirknivæðing starfa hefur verið látlaust ferli í nokkur hundruð ár. Síðan vindmyllur og framleiðslulínur urðu til, hefur ekkert rof átt sér stað í sjálfvirknivæðingunni. Kannski erum við komin á síðustu metra iðnbyltingarinnar, eða erum stödd í henni miðri. En heilt yfir er þetta sama ferlið. Þetta er ekki bara einhver skilgreiningar leikfimi. Það hjálpar að hafa í huga að við höfum gert þetta allt áður. Það er líka gott að hafa þetta í huga þegar einhver tala á þeim nótum að við stöndum „á fordæmalausum tímum“. Sérstaklega ef þau ætla að telja okkur trú um eitthvað, eða jafnvel selja okkur hluti. Óttinn við að „tækin vinni öll störfin“ er meir en 200 ára gamall. Óttinn um að brátt verði til sægur iðjuleysingja sem hengslist um í tilgangsleysi hefur verið með okkur lengi. Staðreyndin er samt sú að því meiri sem sjálfvirknivæðingin hefur verið, því fleiri störf hafa orðið til. Mannkyni hefur fjölgað gríðarlega á örstuttum tíma og störfum á jörðinni hefur fjölgað í svipuðu hlutfalli. Þetta kann aðvirka skrítið og órökrétt, en er nú samt þannig. Öll bréfin Einu sinni var heilmikið vesen að senda bréf. Ef þetta var opinbert bréf, þurfti bréfritari að vélrita það, eða fá einhvern til þess. Ef það var villa í bréfinu, þurfti stundum að gera þetta allt aftur. Svo tók einhverja daga, vikur eða mánuði að senda það. Þá fyrst gat móttakandi lesið bréfið og svo svarað með sama hætti. Í samanburði við nútímann voru afskapleg fá bréf skrifuð. Í dag hins vegar er mjög auðvelt að senda bréf. Ef mér dettur í hug að senda bréf, þá bara sest ég niður, skrifa það, leiðrétti ef þarf og sendi. Ef ég tel bréfið eiga erindi við fleiri, þá bara bæti ég þeim við. Allir viðtakendur fá svo bréfið, lesa það og bregðast við (eða ekki). Þetta get ég svo endurtekið oft yfir daginn. Jafnvel sent tíu bréf með 150 viðtakendum. Þeir eru svo jafn líklegir til að gera það nákvæmlega sama. Það gera 100 bréf með 1500 viðtakendum. Við héldum að lífið yrði einfaldara með tölvupósti og það myndi þýða að við hefðum meiri tíma í allskonar annað í vinnunni en að skrifa bréf og bíða eftir svari. Þess í stað margfaldaðist bréfamagnið og það þarf sífellt fleira fólk til að skrifa og lesa bréf. Hvað svo? Núna er að verða enn auðveldara að skrifa bréf. Með gervigreind er hægt að láta forrit skrifa bréfið fyrir sig. Eina sem maður þarf að gera er stutt yfirferð og snurfus, senda aftur á gervigreindina til að fara yfir villur og einfalda. Fljótlega mun hún senda bréfin fyrir okkur líka. Þá mun sama forrit, eða annað, taka við bréfinu gera samantekt og koma skilaboðunum áleiðis. Ef marka má fyrri reynslu, mun fjöldi bréfa aftur margfaldast og fjöldi viðtakenda sömuleiðis. Svo þarf að vinna úr þessum massa af upplýsingum. Við munum líklega ekki fá tíma til að gera eitthvað annað. Það verða bara enn fleiri bréf, og líklega enn fleira fólk til að vinna úr þeim. Já. Það munu verða breytingar. Það munu störf hverfa. Þekking sem núna er bráðnauðsynleg, verður lítils virði. En það munu líklega verða enn fleiri handtök sem þarf að vinna. Dæmi fortíðar um þetta eru óteljandi. Þar nægir að nefna þann aragrúa fólks sem einu sinni vann við akstur, rekstur og viðhald hestvagna. Áður vann fjöldi fólks við að halda vitum landsins lýsandi og að þjónusta vita. Þessi störf eru flest horfinn en önnur og miklu fleiri eru komin í staðinn. Dæmið um tölvupóstana er vissulega úr reynsluheimi þess sem hér skrifar. En þetta mun eiga við um flest önnur svið. Ef við verðum helmingi fljótari að smíða hús, mun það bara þýða að við smíðum helmingi fleiri hús. Ef það vantar ekki fleiri hús, smíðum við bara eitthvað annað. Þörf okkar á að hafa eitthvað að verki er óseðjandi. Það væri óskandi að okkur bæri gæfa til þess að ein af þessum sjálfvirknivæðingum sem við munum fara í gegnum fljótlega, verði til þess að við raunverulega fáum tækifæri til að gera aðra hluti, þegar svo háttar til. Kannski í staðinn fyrir að skrifa fleiri bréf, verði aukinn tækifæri til að þróast í störfum okkar, eða jafnvel sinna meira sjálfboðaliðastarfi samfélaginu til heilla. Auknar tækniframfarir munu ekki sjálfkrafa leiða til þess. Til þess að svo megi verða, verður að taka ákvörðun um það. Því í sannleika sagt, þá eru til skemmtilegri hlutir en að skrifa og lesa bréf. Höfundur er lögfræðingur og starfsmaður þingflokks Viðreisnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gervigreind Sigurjón Njarðarson Mest lesið 76 dagar Erlingur Sigvaldason Skoðun Húsnæðisbæturnar sem hurfu Ragnar Sigurður Kristjánsson Skoðun Sporin þín Valtýr Soffía Sigurðardóttir Skoðun Á hvaða ári er Inga Sæland stödd? Snorri Másson Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun Hunsuðu menntamálin – en ætla nú að bjarga þeim Sigurður Kári Harðarson Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun Háskólaþorpið Bifröst og fólkið sem gleymdist Margrét Jónsdóttir Njarðvík Skoðun Draugagangur í Alaska Hannes Pétursson Skoðun Skoðun Skoðun Kynbundin áhrif barneigna á atvinnuþátttöku og tekjur Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Viltu finna milljarð? - Frá gráu svæði í gagnsæi Gunnar Pétur Haraldsson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum – tækifæri eða hliðarskref? Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Á hvaða ári er Inga Sæland stödd? Snorri Másson skrifar Skoðun Eru börn innviðir? Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Háskólaþorpið Bifröst og fólkið sem gleymdist Margrét Jónsdóttir Njarðvík skrifar Skoðun Körfubolti á tímum þjóðarmorðs Bjarni Þór Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Draugagangur í Alaska Hannes Pétursson skrifar Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson skrifar Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson skrifar Skoðun 76 dagar Erlingur Sigvaldason skrifar Skoðun Í minningu körfuboltahetja Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Er kominn tími til að láta endurmeta brunabótamatið á þínu húsnæði? Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Húsnæðisbæturnar sem hurfu Ragnar Sigurður Kristjánsson skrifar Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir skrifar Skoðun Hjartans mál í kennslu Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Hunsuðu menntamálin – en ætla nú að bjarga þeim Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Sporin þín Valtýr Soffía Sigurðardóttir skrifar Skoðun Að saga rótina undan trénu og halda að stofninn vaxi hraðar: hugleiðing um tillögur Viðskiptaráðs Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjallar og lyklaborðið Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar Skoðun „Stóra fallega frumvarpið“ hans Trump Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Verndun vatns og stjórn vatnamála Ólafur Arnar Jónsson,Sigurður Guðjónsson skrifar Skoðun Gegn hernaði hvers konar Gunnar Björgvinsson skrifar Skoðun Hvers vegna sífellt fleiri sækjast eftir einveru Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Þriggja stiga þögn Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Nú þarf að gyrða sig í brók Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Lesblindir og stuðningur í skólum Snævar Ívarsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Sjá meira
Það er ekkert víst að „fjórða iðnbyltingin“ sé endilega heppilegt hugtak. Sjálfvirknivæðing starfa hefur verið látlaust ferli í nokkur hundruð ár. Síðan vindmyllur og framleiðslulínur urðu til, hefur ekkert rof átt sér stað í sjálfvirknivæðingunni. Kannski erum við komin á síðustu metra iðnbyltingarinnar, eða erum stödd í henni miðri. En heilt yfir er þetta sama ferlið. Þetta er ekki bara einhver skilgreiningar leikfimi. Það hjálpar að hafa í huga að við höfum gert þetta allt áður. Það er líka gott að hafa þetta í huga þegar einhver tala á þeim nótum að við stöndum „á fordæmalausum tímum“. Sérstaklega ef þau ætla að telja okkur trú um eitthvað, eða jafnvel selja okkur hluti. Óttinn við að „tækin vinni öll störfin“ er meir en 200 ára gamall. Óttinn um að brátt verði til sægur iðjuleysingja sem hengslist um í tilgangsleysi hefur verið með okkur lengi. Staðreyndin er samt sú að því meiri sem sjálfvirknivæðingin hefur verið, því fleiri störf hafa orðið til. Mannkyni hefur fjölgað gríðarlega á örstuttum tíma og störfum á jörðinni hefur fjölgað í svipuðu hlutfalli. Þetta kann aðvirka skrítið og órökrétt, en er nú samt þannig. Öll bréfin Einu sinni var heilmikið vesen að senda bréf. Ef þetta var opinbert bréf, þurfti bréfritari að vélrita það, eða fá einhvern til þess. Ef það var villa í bréfinu, þurfti stundum að gera þetta allt aftur. Svo tók einhverja daga, vikur eða mánuði að senda það. Þá fyrst gat móttakandi lesið bréfið og svo svarað með sama hætti. Í samanburði við nútímann voru afskapleg fá bréf skrifuð. Í dag hins vegar er mjög auðvelt að senda bréf. Ef mér dettur í hug að senda bréf, þá bara sest ég niður, skrifa það, leiðrétti ef þarf og sendi. Ef ég tel bréfið eiga erindi við fleiri, þá bara bæti ég þeim við. Allir viðtakendur fá svo bréfið, lesa það og bregðast við (eða ekki). Þetta get ég svo endurtekið oft yfir daginn. Jafnvel sent tíu bréf með 150 viðtakendum. Þeir eru svo jafn líklegir til að gera það nákvæmlega sama. Það gera 100 bréf með 1500 viðtakendum. Við héldum að lífið yrði einfaldara með tölvupósti og það myndi þýða að við hefðum meiri tíma í allskonar annað í vinnunni en að skrifa bréf og bíða eftir svari. Þess í stað margfaldaðist bréfamagnið og það þarf sífellt fleira fólk til að skrifa og lesa bréf. Hvað svo? Núna er að verða enn auðveldara að skrifa bréf. Með gervigreind er hægt að láta forrit skrifa bréfið fyrir sig. Eina sem maður þarf að gera er stutt yfirferð og snurfus, senda aftur á gervigreindina til að fara yfir villur og einfalda. Fljótlega mun hún senda bréfin fyrir okkur líka. Þá mun sama forrit, eða annað, taka við bréfinu gera samantekt og koma skilaboðunum áleiðis. Ef marka má fyrri reynslu, mun fjöldi bréfa aftur margfaldast og fjöldi viðtakenda sömuleiðis. Svo þarf að vinna úr þessum massa af upplýsingum. Við munum líklega ekki fá tíma til að gera eitthvað annað. Það verða bara enn fleiri bréf, og líklega enn fleira fólk til að vinna úr þeim. Já. Það munu verða breytingar. Það munu störf hverfa. Þekking sem núna er bráðnauðsynleg, verður lítils virði. En það munu líklega verða enn fleiri handtök sem þarf að vinna. Dæmi fortíðar um þetta eru óteljandi. Þar nægir að nefna þann aragrúa fólks sem einu sinni vann við akstur, rekstur og viðhald hestvagna. Áður vann fjöldi fólks við að halda vitum landsins lýsandi og að þjónusta vita. Þessi störf eru flest horfinn en önnur og miklu fleiri eru komin í staðinn. Dæmið um tölvupóstana er vissulega úr reynsluheimi þess sem hér skrifar. En þetta mun eiga við um flest önnur svið. Ef við verðum helmingi fljótari að smíða hús, mun það bara þýða að við smíðum helmingi fleiri hús. Ef það vantar ekki fleiri hús, smíðum við bara eitthvað annað. Þörf okkar á að hafa eitthvað að verki er óseðjandi. Það væri óskandi að okkur bæri gæfa til þess að ein af þessum sjálfvirknivæðingum sem við munum fara í gegnum fljótlega, verði til þess að við raunverulega fáum tækifæri til að gera aðra hluti, þegar svo háttar til. Kannski í staðinn fyrir að skrifa fleiri bréf, verði aukinn tækifæri til að þróast í störfum okkar, eða jafnvel sinna meira sjálfboðaliðastarfi samfélaginu til heilla. Auknar tækniframfarir munu ekki sjálfkrafa leiða til þess. Til þess að svo megi verða, verður að taka ákvörðun um það. Því í sannleika sagt, þá eru til skemmtilegri hlutir en að skrifa og lesa bréf. Höfundur er lögfræðingur og starfsmaður þingflokks Viðreisnar.
Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun
Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun
Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun
Skoðun Kynbundin áhrif barneigna á atvinnuþátttöku og tekjur Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson skrifar
Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson skrifar
Skoðun Er kominn tími til að láta endurmeta brunabótamatið á þínu húsnæði? Heiðrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir skrifar
Skoðun Að saga rótina undan trénu og halda að stofninn vaxi hraðar: hugleiðing um tillögur Viðskiptaráðs Birgir Orri Ásgrímsson skrifar
Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar
Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun
Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun
Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun