Þögnin sem mótar umræðuna Snorri Ásmundsson skrifar 18. september 2025 09:01 Í nýjum tölvuleik má sjá geimskip ætla að gleypa Eiffelturninn. Myndlíkingin kann að virðast fjarstæðukennd, en hún dregur fram spurningu sem á einnig við í alþjóðlegum stjórnmálum: hverjir hafa vald til að gleypa tákn, raddir og jafnvel umræðu í heilu samfélögunum? Bann við gagnrýni Ísrael hefur um áratugaskeið verið gagnrýnt fyrir hernaðaraðgerðir sínar á herteknu svæðunum. Sameinuðu þjóðirnar hafa ítrekað varpað fram ásökunum um möguleg brot á alþjóðalögum, meðal annars í skýrslu mannréttindaráðs SÞ árið 2022, þar sem fram kemur að „kerfisbundin mismunun og ofbeldi gegn Palestínumönnum gæti talist stríðsglæpir samkvæmt alþjóðalögum.“ Samt er gagnrýni á Ísrael flókin. Margar ríkisstjórnir og fjölmiðlar eru hikandi við að taka undir ásakanirnar, enda óttast þeir að vera stimplaðir sem and-gyðinglegir. Þessi tvíþætta staða, ásakanir annars vegar, þögn hins vegar hefur orðið áberandi í alþjóðlegri umræðu. Tengslanet og áhrif Benjamin Netanyahu, forsætisráðherra Ísraels, hefur í áraraðir verið að byggja upp sterkt net alþjóðlegra tengsla. Í skýrslu Transparency International er bent á að spilling í stjórnmálum Ísraels sé viðvarandi vandamál. Þá hafa bandarískir fjölmiðlar á borð við The New York Times og Haaretz fjallað um hvernig stjórnvöld í Ísrael hafa fjárfest í öflugum almannatengslaherferðum erlendis til að verja ímynd sína. Í bandarískri umræðu hafði til dæmis íhaldsmaðurinn Charlie Kirk nefnt að hann hafi orðið fyrir þrýstingi vegna afstöðu sinnar til Ísraels. Þó að frásögn hans sé umdeild, þá varpar hún ljósi á þá staðreynd að bandalagið milli Bandaríkjanna og Ísraels er pólitískt og fjárhagslega rótgróið, og óþægileg gagnrýni getur haft afleiðingar. Ísland og alþjóðlegur þrýstingur Þótt Ísland sé lítið land í þessu samhengi er það ekki undanskilið áhrifum alþjóðlegra hagsmuna. Ísland hefur til að mynda stutt við aðgerðir Evrópusambandsins gegn ólöglegum landtökum Ísraels á Vesturbakkanum. Samt má spyrja: hvernig birtist þessi þrýstingur hér á landi? Eru íslenskir fjölmiðlar og áhrifavaldar frjálsir til að fjalla um málefni Ísraels á sama hátt og önnur alþjóðleg deilumál?Áhugavert er að á sama tíma og Ísland hefur formlega lýst yfir stuðningi við rétt Palestínumanna, þá er gagnrýni á Ísrael innanlands oft varfærin og takmörkuð. Það gæti verið vegna þess að umræðan er flókin, en einnig vegna þess að óbeinn þrýstingur eða ótti við að missa stöðu og tengsl hefur áhrif. Hvað er í húfi? Ef fjölmiðlar, stjórnmálamenn og áhrifafólk velja þögn eða afneitun fremur en að taka þátt í opinni umræðu, þá er hætt við að þögnin verði stefna í sjálfu sér. Þá er það ekki lengur spurning um hvort rétt sé að gagnrýna Ísrael eða ekki heldur hvort samfélögin sjálf séu í stakk búin til að standa vörð um tjáningarfrelsi og sjálfstæða umræðu. Geimskip tölvuleiksins sem gleypir Eiffelturninn er táknmynd. Spurningin er ekki aðeins hvað tapast, heldur hverjir stjórna því sem við megum sjá, heyra og segja. Höfundur er myndlistarmaður og áhugamaður um alþjóðastjórnmál. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Snorri Ásmundsson Mest lesið Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun Er edrúlífið æðislegt? Jakob Smári Magnússon Skoðun Flækjustig í skjóli einföldunar Kolbrún Georgsdóttir Skoðun Ísland þarf engan sérdíl Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Lausnir í leikskólamálum Kristín Thoroddsen Skoðun Hvetjandi refsing Reykjavíkurborgar Halla Gunnarsdóttir Skoðun Hvað er í gangi? Jón Pétur Zimsen Skoðun Skoðun Skoðun Varasjóður eða hefðbundið styrkjakerfi? Birgitta Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Geðheilsa á tímum óvissu og áskorana María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið Ragnheiður Ósk Jensdóttir skrifar Skoðun Villta vestur ólöglegra veðmálaauglýsinga á Íslandi Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir skrifar Skoðun Ísland þarf engan sérdíl Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Er edrúlífið æðislegt? Jakob Smári Magnússon skrifar Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson skrifar Skoðun Að gera ráð fyrir frelsi Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Að þekkja sín takmörk Heiðar Guðjónsson skrifar Skoðun Gervigreind og dómgreind Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Fjárfesting í réttindum barna bætir fjárhag sveitarfélaga Marín Rós Eyjólfsdóttir skrifar Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar Skoðun Á að takmarka samfélagsmiðlanotkun barna? María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson skrifar Skoðun Hvað er í gangi? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Lausnir í leikskólamálum Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun Hjálpum fólki að eignast börn Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Hvetjandi refsing Reykjavíkurborgar Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Flækjustig í skjóli einföldunar Kolbrún Georgsdóttir skrifar Skoðun Lýst eftir afstöðu Viðreisnar til ríkisstyrkja Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Vegferð menntunar Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: skrifar Skoðun Forðumst að sérhagsmunir geti keypt sig til áhrifa í stjórnmálum Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Bætt dagsbirta í Svansvottuðum byggingum Bergþóra Góa Kvaran skrifar Skoðun Skólamáltíðir í Hafnarfirði. Af hverju bauð enginn í verkið? Davíð Arnar Stefánsson skrifar Skoðun Nikótín, konur og krabbamein – gamlar hættur í nýjum búningi Jóhanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Frelsi fylgir ábyrgð Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar Sjá meira
Í nýjum tölvuleik má sjá geimskip ætla að gleypa Eiffelturninn. Myndlíkingin kann að virðast fjarstæðukennd, en hún dregur fram spurningu sem á einnig við í alþjóðlegum stjórnmálum: hverjir hafa vald til að gleypa tákn, raddir og jafnvel umræðu í heilu samfélögunum? Bann við gagnrýni Ísrael hefur um áratugaskeið verið gagnrýnt fyrir hernaðaraðgerðir sínar á herteknu svæðunum. Sameinuðu þjóðirnar hafa ítrekað varpað fram ásökunum um möguleg brot á alþjóðalögum, meðal annars í skýrslu mannréttindaráðs SÞ árið 2022, þar sem fram kemur að „kerfisbundin mismunun og ofbeldi gegn Palestínumönnum gæti talist stríðsglæpir samkvæmt alþjóðalögum.“ Samt er gagnrýni á Ísrael flókin. Margar ríkisstjórnir og fjölmiðlar eru hikandi við að taka undir ásakanirnar, enda óttast þeir að vera stimplaðir sem and-gyðinglegir. Þessi tvíþætta staða, ásakanir annars vegar, þögn hins vegar hefur orðið áberandi í alþjóðlegri umræðu. Tengslanet og áhrif Benjamin Netanyahu, forsætisráðherra Ísraels, hefur í áraraðir verið að byggja upp sterkt net alþjóðlegra tengsla. Í skýrslu Transparency International er bent á að spilling í stjórnmálum Ísraels sé viðvarandi vandamál. Þá hafa bandarískir fjölmiðlar á borð við The New York Times og Haaretz fjallað um hvernig stjórnvöld í Ísrael hafa fjárfest í öflugum almannatengslaherferðum erlendis til að verja ímynd sína. Í bandarískri umræðu hafði til dæmis íhaldsmaðurinn Charlie Kirk nefnt að hann hafi orðið fyrir þrýstingi vegna afstöðu sinnar til Ísraels. Þó að frásögn hans sé umdeild, þá varpar hún ljósi á þá staðreynd að bandalagið milli Bandaríkjanna og Ísraels er pólitískt og fjárhagslega rótgróið, og óþægileg gagnrýni getur haft afleiðingar. Ísland og alþjóðlegur þrýstingur Þótt Ísland sé lítið land í þessu samhengi er það ekki undanskilið áhrifum alþjóðlegra hagsmuna. Ísland hefur til að mynda stutt við aðgerðir Evrópusambandsins gegn ólöglegum landtökum Ísraels á Vesturbakkanum. Samt má spyrja: hvernig birtist þessi þrýstingur hér á landi? Eru íslenskir fjölmiðlar og áhrifavaldar frjálsir til að fjalla um málefni Ísraels á sama hátt og önnur alþjóðleg deilumál?Áhugavert er að á sama tíma og Ísland hefur formlega lýst yfir stuðningi við rétt Palestínumanna, þá er gagnrýni á Ísrael innanlands oft varfærin og takmörkuð. Það gæti verið vegna þess að umræðan er flókin, en einnig vegna þess að óbeinn þrýstingur eða ótti við að missa stöðu og tengsl hefur áhrif. Hvað er í húfi? Ef fjölmiðlar, stjórnmálamenn og áhrifafólk velja þögn eða afneitun fremur en að taka þátt í opinni umræðu, þá er hætt við að þögnin verði stefna í sjálfu sér. Þá er það ekki lengur spurning um hvort rétt sé að gagnrýna Ísrael eða ekki heldur hvort samfélögin sjálf séu í stakk búin til að standa vörð um tjáningarfrelsi og sjálfstæða umræðu. Geimskip tölvuleiksins sem gleypir Eiffelturninn er táknmynd. Spurningin er ekki aðeins hvað tapast, heldur hverjir stjórna því sem við megum sjá, heyra og segja. Höfundur er myndlistarmaður og áhugamaður um alþjóðastjórnmál.
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun
Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir skrifar
Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar
Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar
Skoðun Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: skrifar
Skoðun Forðumst að sérhagsmunir geti keypt sig til áhrifa í stjórnmálum Arna Lára Jónsdóttir skrifar
Skoðun Nikótín, konur og krabbamein – gamlar hættur í nýjum búningi Jóhanna Kristjánsdóttir skrifar
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun