Sterkara námslána­kerfi – raun­veru­leg fram­för fyrir náms­menn

Í dag samþykkti Alþingi frumvarp Loga Más Einarssonar, menningar-, nýsköpunar- og háskólaráðherra, sem felur í sér mikilvægar breytingar á lögum um Menntasjóð námsmanna.

Við, sem ungir námsmenn, fögnum þessu sem raunverulegu réttlætismáli. Þetta eru ekki bara lagabreytingar — þetta er viðurkenning á því að ungt fólk á Íslandi á rétt á sanngjörnu og fyrirsjáanlegu kerfi sem styður við menntun, ekki hindrar hana, og stórt skref í átt að því að tryggja jöfn tækifæri til menntunar óháð efnahagi.

Hvað breytist – og af hverju það skiptir máli

Frumvarpið leggur grunn að kerfi sem er manneskjulegra, sveigjanlegra og sanngjarnara en áður.

Helstu atriðin eru:

• 20% námsstyrkur við lok hverrar annar og 10% við námslok ef námið er klárað innan tímamarka. Þetta þýðir að námsmenn fá raunverulegan stuðning jafnt og þétt í gegnum námið — ekki bara þegar öllu er lokið.
• Lengri greiðslufrestur: afborganir hefjast 18 mánuðum eftir námslok í stað 12. Það gefur námsmönnum tíma til að komast á fætur áður en endurgreiðslur byrja.
• Skýrari og sanngjarnari vextir, sem taka mið af meðaltali ríkisbréfa og eru því stöðugri og fyrirsjáanlegri en áður.
• Ríkissjóður tekur á sig vaxtakostnað fram að námslokum, þannig að námsmenn greiða ekki vexti á meðan þeir eru í námi.

Þetta er stórt réttlætismál. Kerfið verður ekki lengur eins þungt fyrir þá sem standa höllum fæti — og fleiri námsmenn fá raunverulegan styrk til að klára námið sitt.

Kerfi sem styður við fólk – ekki þreytir það

Það hefur lengi verið gagnrýnt að Menntasjóður námsmanna hafi ekki náð að styðja við þá sem mest þurfa á því að halda. Þetta frumvarp bætir úr því.

Með því að breyta styrkjakerfinu þannig að nemendur fái hluta niðurfellingar eftir hverja önn verður kerfið nær norska fyrirkomulaginu, sem lengi hefur verið fyrirmynd fyrir réttlátt og hvetjandi námslánakerfi.

Þetta gerir nám að raunhæfum möguleika fyrir fleiri — ekki bara þá sem eiga fjárhagslegt bakland.

Fyrirsjáanleiki og jöfn tækifæri

Ungt fólk hefur þurft að lifa við mikla óvissu síðustu ár — hátt vaxtastig, húsnæðisskort, aukin framfærslukostnaður og áhyggjur af framtíðinni.

Að fá loksins fyrirsjáanlegt námslánakerfi er stórt skref í átt að því að tryggja jöfn tækifæri til náms óháð efnahag eða bakgrunni.

Þetta frumvarp er líka mikilvægt tákn: það sýnir að stjórnvöld hlusta á raddir námsmanna.

Það var unnið í víðtæku samráði við hagsmunasamtök námsmanna, stúdentaráð og samtök vinnumarkaðarins.

Þetta er því ekki bara pólitískt mál — heldur samfélagslegt samkomulag um að framtíðin liggi í menntun og jöfnum tækifærum.

Skref í átt að jöfnuði

Við viljum sjá Ísland þar sem menntun er sjálfsagður hlutur, ekki forréttindi.

Þar sem ungt fólk þarf ekki að óttast að skuldasöfnun eða vextir standi í vegi fyrir framtíðardrauma sínum.

Þetta frumvarp er stórt skref í þá átt — en ekki það síðasta.

Við eigum að halda áfram að þróa Menntasjóðinn, lækka vaxtaþök og tryggja betri stuðning við námsmenn með börn. Markmiðið er að gera íslenskt námslánakerfi að því besta á Norðurlöndunum — þar sem menntun er fjárfesting í framtíðinni, ekki byrði á herðum fólks.

Þetta er sigur fyrir námsmenn.

Sigur fyrir jöfnuð.

Sigur fyrir framtíðina.

Sigur fyrir samfélagið.

Höfundar eru Ungt jafnaðarfólk og námsmenn.