ESA segir Ís­land þurfa að herða sig í lofts­lags­mark­miðum sínum

Íslensk stjórnvöld eru skuldbundin til þess að draga úr svonefndri samfélagslosun gróðurhúsalofttegunda um 29 prósent borið saman við árið 2005 fyrir árið 2030 samkvæmt EES-löggjöf. 

Fram að þessu nemur samdrátturinn 7,7 prósentum. Undir samfélagslosun fellur meðal annars losun frá samgöngum, sjávarútvegi og landbúnaði.

Þrátt fyrir það segir ESA í nýrri ársskýrslu um árangur Íslands og Noregs að gert sé ráð fyrir að Ísland nái núverandi markmiðum sínum þegar tekið sé tillit til nýrra aðgerða sem séu í undirbúningi og þeirra sveigjanleika í losunarbókhaldinu sem séu í boði.

Áætlanir sem hafi verið sendar ESA í mars geri ráð fyrir að losun á Íslandi dragist saman um 27,1 prósent fyrir árið 2030. Það er umtalsvert bjartsýnna að nýjasta mat Umhverfis- og orkustofnunar frá því í ágúst.

Þegar stofnunin kynnti bráðabirgðatölur um losun ársins 2024 áætlaði hún að samdrátturinn fyrir 2030 gæti numið 23 prósentum. Við það mat var aðeins tekið tillit til þeirra aðgerða sem eru þegar í framkvæmd eða fjármagnaðar, ekki þeirra sem rætt hefur verið um eða eru á hugmyndastigi.

Langt frá endanlegu markmiði fyrir tímabilið

Mat ESA segir heldur ekki alla söguna. 

Ísland og Noregur eru í samfloti með Evrópusambandinu með loftslagsmarkmið gagnvart Parísarsamkomulaginu. Markmið Íslands um 29 prósent samdrátt var hlutdeild landsins í eldra markmiði ESB um fjörutíu prósent samdrátt fyrir lok þessa áratugs.

ESB uppfærði markmið sitt, eins og Parísarsamkomulagið gerir ráð fyrir að ríki geri reglulega, og stefnir nú að 55 prósent samdrætti fyrir árið 2030. Hlutdeild Íslands í því hefur enn ekki verið ákvörðuð en gert er ráð fyrir að hún verði 41 prósent.

ESA bendir þannig á að á meðal áskorana Íslands sé að núverandi markmið endurspegli ekki þennan aukna metnað Evrópusambandsins þar sem það hafi ekki verið fært inn í EES-samninginn ennþá.

Jafnvel þótt áætlun stjórnvalda um að 27 prósent samdráttur næðist fyrir lok áratugsins væri það þannig víðsfjarri þeim 41 prósent samdrætti sem Ísland verður raunverulega skuldbundið til þess að ná.

Þurfa að ná tugum prósenta á fimm árum

Aðildarríkjum Parísarsamkomulagsins er skylt að skila svonefndum landsákvörðuðum framlögum og uppfæra þau. Í fyrra kom í ljós að íslenskum stjórnvöldum hefði ekki verið heimilt að skila inn sameiginlega 55 prósent markmiðinu með Evrópusambandinu.

Því skiluðu stjórnvöld inn nýju framlagi til samningsins í september. Þar var því heitið að stefnt yrði að 41 prósenti samdrætti í samfélagslosun og umtalsverðum samdrætti í losun frá landi. Samhliða var kynnt markmið um 50-55 prósent samdrátt fyrir 2035.

Eigi þetta nýja markmið að ganga eftir þarf að draga úr samfélagslosun um tugi prósenta á aðeins rúmum fimm árum. Til samanburðar dróst losunin saman um 7,7 prósent á síðustu tuttugu árum. Losunin jókst um rúm tvö prósent á milli ára í fyrra.

Setja markið hærra austan Atlantshafsins

Norðmenn hafa bæði sett markið hærri en Íslendingar og náð meiri árangri samkvæmt skýrslu ESA.

Núverandi markmið norskra stjórnvalda er fjörutíu prósent samdráttur fyrir lok þessa áratugs. Frá 2005 nemur hann nú 18,4 prósentum. Losun í Noregi dróst saman um 2,9 prósent á milli ára í fyrra.

Þær áætlanir sem Norðmenn lögðu fram til ESA í vor gera ráð fyrir að samdrátturinn nemi 48,7 prósentum fyrir 2030.