Leggja þau upp laupana? Guðmundur Magnússon skrifar 20. janúar 2005 00:01 Ókeypis dagblað er ekki séríslenskt fyrirbæri eins og einhverjir kunna að halda. Slík blöð eru algeng í nágrannalöndunum og hafa verið það í um það bil áratug. Aftur á móti hefur Fréttablaðið okkar sérststöðu að því leyti að það er borið inn á þorra heimila landsmanna en erlendu fríblöðunun er dreift á fjölförnum stöðum, einkum lestarstöðvum og er alþjóðlegt heiti þessara blaða, Metro, af því dregið. Raunar er það ekki aðeins dreifingin sem skilur að Fréttablaðið og Metró-blöðin heldur einnig efni og efnistök eins og rætt verður á eftir. Hugmyndin um ókeypis dagblað á sér fyrirmynd í annarri tegund fjölmiðla sem byrjuðu í Bandaríkjunum. Þar voru á fyrri hluta síðustu aldar stofnaðar sjónvarpsstöðvar sem buðu upp á opna dagskrá, þar á meðal fréttir, og fengu þær tekjur sínar eingöngu af auglýsingum. Þessar stöðvar eru enn reknar (ABC, CBS, NBC) en á síðustu árum hefur hallað undan fæti í rekstri þeirra og áhorf dalað vegna öflugrar samkeppni frá kapalstöðvum sem getað boðið áskrifendum upp á víðtækari þjónustu, þar á meðal netsamband. Fyrirtækið Metro International er um þessar mundir einn helsti brautryðjandi ókeypis fréttablaða. Það var stofnað fyrir fjórum árum af sænsku fjölmiðlasamsteypunni Kinnevik og ljósvakafyrirtækinu MTG.. Nú gefur það út fjörutíu ókeypis blöð í sextíu borgum víðs vegar um Evrópu og er að hasla sér völl í Bandaríkjunum, byrjar þá í Boston í samvinnu við útgefendur New York Times og Boston Globe. Lesendur Metro-blaða fyrirtækisins eru taldir vera fjórtán og hálf milljón manna. Síðan eru gefin út Metró-blöð á vegum ýmissa annarra fyrirtækja og hafa þau víða mikla útbreiðslu. Metró-blöðin sem Metro International stendur að fá fréttir frá sameiginlegri alþjóðlegri fréttamiðstöð sem fyrirtækið rekur. En síðan eru það sjálfstæðar ritstjórnir staðbundinna útgáfa sem laga blöðin á hverjum stað að málefnum á heimaslóðum. Metró-blöðin byggja á sameiginlegri útlitshönnun, þá nokkur frávik séu frá einu blaði til annars, og sameiginlegri meginstefnu um efnistök. Þau flytja stuttar og gagnorðar fréttir um það sem er efst á baugi hverju sinni. Þau birta ekki ritstjórnargreinar eða aðsent efni og láta slúður um frægðarfólkið eiga sig. Rannsóknir sýna að fólk eyðir ekki meira en 20 mínútum á dag í lestur dagblaða og á þeim tíma á að vera hægt að lesa Metró-blöðin spjaldanna á milli. Rannsóknir leiða í ljós að þessi tími dugar ekki til að lesa hefðbundin áskriftardagblöð; vandlegur lestur þeirra kostar rúman klukkutíma eða meira. Metró-blöðin eru fremur miðuð við yngri kynslóðir, sem eru á stöðugum hlaupum og hafa lítinn tíma til að liggja yfir blöðum, en eldra fólk sem hefur yfirleitt rýmri tíma og annað tempó. Þetta helst í hendur við það að lesendur Metró-blaða hafa rýmri fjárráð og eru þess vegna ákjósanlegur markhópur auglýsenda.Dagblaðalestur hefur minnkað mikið í Evrópu og Bandaríkjunum á síðustu árum. Er raunar talið að þessi þróun hafi hafist þegar á sjöunda áratugnum með auknu fjölbreytni og magni sjónvarpsefnis og síðan hraðvaxandi afþreyingu af öllu tagi. Mörg dagblöð hafa af þessum sökum lagt upp laupana. Víðast hvar eiga dagblöð í rekstrarerfiðleikum. Morgunblaðið, flaggskip áskriftarblaða á Íslandi, tapaði hvorki meira né minna en 300 milljónum króna árið 2003. Blöðin hafa gripið til ýmissa ráða til að halda í lesendur, meðal annars hafa stóru Lundúnablöðin eins og Times og Independent minnkað brot sitt og eru nú á stærð við íslenskt dagblað. Slík stærð er talin hugnast fólki betur en breiðsíðurnar þótt þær séu flottari og virðulegri. En spurningin er hvort þetta nægi. Þá hafa sum áskriftardagblöð tekið upp á því að gefa út eigin Metró-útgáfur og reyna þannig í senn að afla tekna og vekja athygli á áskriftarútgáfunni. Margir telja að áskriftardagblöðum eigi enn eftir að hnigna og þótt enginn spái því að þau verði með öllu úr sögunni á næsta áratugum er líklegt að þau muni hafa úr minni tekjum að spila og geti því líklega ekki boðið upp á jafn vandað og fjölbreytt efni og nú. Aftur á móti er slíkt efni forsenda þess að blöðin lifi af samkeppnina við Metró-blöðin. Það kaupir enginn það sem hægt er að fá ókeypis. Í umfjöllun Financial Times um ókeypis dagblöð fyrr í vikunni (sem hér er stuðst við) kemur fram að Metro International hefur ekki orðið ábatasamt fyrirtæki þótt því hafi tekist að halda sjó. En sagt er að nú séu að verða á því breytingar og horfur á vænlegri tíma í rekstrinum.Fréttablaðið á Íslandi var í upphafi að mestu Metró-blað að efni og efnistökum. En það skar sig strax frá erlendu blöðunum með þeirri snjöllu viðskiptahugmynd að svo til allir landsmenn skyldu fá blaðið sent heim til sín. Þetta er auðveldar á Íslandi en erlendis vegna þess að hér er fámennt þjóðfélag og dreifingarkerfi dagblaða mjög þróað. Spennandi væri að prófa þetta erlendis og ekki ólíklegt að það verði gert en það er risavaxið verkefni sem krefst mikillar fjármuna og góðrar skipulagningar.Fréttablaðið hefur síðan þróast og breyst og er að mörgu leyti orðið ólíkt Metró-blöðunum. Það sver sig fremur í ætt við vönduð áskriftardagblöð enda byggir það ekki á naumhyggju Metró-formúlunnar heldur hefðbundnari blaðamennsku. Bjart útlit er í rekstri þess og Metró-blaðanna erlendis meðan útlitið er þungt hjá keppinautum þeirra á áskriftarblöðunum.Guðmundur Magnússon -gm@frettabladid.is Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Magnússon Í brennidepli Mest lesið Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir Skoðun Samkennd samfélags Guðrún Karls Helgudóttir Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Hvað hefur Ísland gert? Katla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Taugatýpísk forréttindi Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Hver er ég og hvert er ég að fara? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Þeir borga sem nota! Tómas Kristjánsson skrifar Skoðun Að hjálpa fólki að standa á eigin fótum Jón Þór Kristjánsson skrifar Skoðun Samkennd samfélags Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun „Heimferða- og fylgdadeild“ Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Til varnar mennsku kúgarans Hans Alexander Margrétarson Hansen skrifar Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens skrifar Sjá meira
Ókeypis dagblað er ekki séríslenskt fyrirbæri eins og einhverjir kunna að halda. Slík blöð eru algeng í nágrannalöndunum og hafa verið það í um það bil áratug. Aftur á móti hefur Fréttablaðið okkar sérststöðu að því leyti að það er borið inn á þorra heimila landsmanna en erlendu fríblöðunun er dreift á fjölförnum stöðum, einkum lestarstöðvum og er alþjóðlegt heiti þessara blaða, Metro, af því dregið. Raunar er það ekki aðeins dreifingin sem skilur að Fréttablaðið og Metró-blöðin heldur einnig efni og efnistök eins og rætt verður á eftir. Hugmyndin um ókeypis dagblað á sér fyrirmynd í annarri tegund fjölmiðla sem byrjuðu í Bandaríkjunum. Þar voru á fyrri hluta síðustu aldar stofnaðar sjónvarpsstöðvar sem buðu upp á opna dagskrá, þar á meðal fréttir, og fengu þær tekjur sínar eingöngu af auglýsingum. Þessar stöðvar eru enn reknar (ABC, CBS, NBC) en á síðustu árum hefur hallað undan fæti í rekstri þeirra og áhorf dalað vegna öflugrar samkeppni frá kapalstöðvum sem getað boðið áskrifendum upp á víðtækari þjónustu, þar á meðal netsamband. Fyrirtækið Metro International er um þessar mundir einn helsti brautryðjandi ókeypis fréttablaða. Það var stofnað fyrir fjórum árum af sænsku fjölmiðlasamsteypunni Kinnevik og ljósvakafyrirtækinu MTG.. Nú gefur það út fjörutíu ókeypis blöð í sextíu borgum víðs vegar um Evrópu og er að hasla sér völl í Bandaríkjunum, byrjar þá í Boston í samvinnu við útgefendur New York Times og Boston Globe. Lesendur Metro-blaða fyrirtækisins eru taldir vera fjórtán og hálf milljón manna. Síðan eru gefin út Metró-blöð á vegum ýmissa annarra fyrirtækja og hafa þau víða mikla útbreiðslu. Metró-blöðin sem Metro International stendur að fá fréttir frá sameiginlegri alþjóðlegri fréttamiðstöð sem fyrirtækið rekur. En síðan eru það sjálfstæðar ritstjórnir staðbundinna útgáfa sem laga blöðin á hverjum stað að málefnum á heimaslóðum. Metró-blöðin byggja á sameiginlegri útlitshönnun, þá nokkur frávik séu frá einu blaði til annars, og sameiginlegri meginstefnu um efnistök. Þau flytja stuttar og gagnorðar fréttir um það sem er efst á baugi hverju sinni. Þau birta ekki ritstjórnargreinar eða aðsent efni og láta slúður um frægðarfólkið eiga sig. Rannsóknir sýna að fólk eyðir ekki meira en 20 mínútum á dag í lestur dagblaða og á þeim tíma á að vera hægt að lesa Metró-blöðin spjaldanna á milli. Rannsóknir leiða í ljós að þessi tími dugar ekki til að lesa hefðbundin áskriftardagblöð; vandlegur lestur þeirra kostar rúman klukkutíma eða meira. Metró-blöðin eru fremur miðuð við yngri kynslóðir, sem eru á stöðugum hlaupum og hafa lítinn tíma til að liggja yfir blöðum, en eldra fólk sem hefur yfirleitt rýmri tíma og annað tempó. Þetta helst í hendur við það að lesendur Metró-blaða hafa rýmri fjárráð og eru þess vegna ákjósanlegur markhópur auglýsenda.Dagblaðalestur hefur minnkað mikið í Evrópu og Bandaríkjunum á síðustu árum. Er raunar talið að þessi þróun hafi hafist þegar á sjöunda áratugnum með auknu fjölbreytni og magni sjónvarpsefnis og síðan hraðvaxandi afþreyingu af öllu tagi. Mörg dagblöð hafa af þessum sökum lagt upp laupana. Víðast hvar eiga dagblöð í rekstrarerfiðleikum. Morgunblaðið, flaggskip áskriftarblaða á Íslandi, tapaði hvorki meira né minna en 300 milljónum króna árið 2003. Blöðin hafa gripið til ýmissa ráða til að halda í lesendur, meðal annars hafa stóru Lundúnablöðin eins og Times og Independent minnkað brot sitt og eru nú á stærð við íslenskt dagblað. Slík stærð er talin hugnast fólki betur en breiðsíðurnar þótt þær séu flottari og virðulegri. En spurningin er hvort þetta nægi. Þá hafa sum áskriftardagblöð tekið upp á því að gefa út eigin Metró-útgáfur og reyna þannig í senn að afla tekna og vekja athygli á áskriftarútgáfunni. Margir telja að áskriftardagblöðum eigi enn eftir að hnigna og þótt enginn spái því að þau verði með öllu úr sögunni á næsta áratugum er líklegt að þau muni hafa úr minni tekjum að spila og geti því líklega ekki boðið upp á jafn vandað og fjölbreytt efni og nú. Aftur á móti er slíkt efni forsenda þess að blöðin lifi af samkeppnina við Metró-blöðin. Það kaupir enginn það sem hægt er að fá ókeypis. Í umfjöllun Financial Times um ókeypis dagblöð fyrr í vikunni (sem hér er stuðst við) kemur fram að Metro International hefur ekki orðið ábatasamt fyrirtæki þótt því hafi tekist að halda sjó. En sagt er að nú séu að verða á því breytingar og horfur á vænlegri tíma í rekstrinum.Fréttablaðið á Íslandi var í upphafi að mestu Metró-blað að efni og efnistökum. En það skar sig strax frá erlendu blöðunum með þeirri snjöllu viðskiptahugmynd að svo til allir landsmenn skyldu fá blaðið sent heim til sín. Þetta er auðveldar á Íslandi en erlendis vegna þess að hér er fámennt þjóðfélag og dreifingarkerfi dagblaða mjög þróað. Spennandi væri að prófa þetta erlendis og ekki ólíklegt að það verði gert en það er risavaxið verkefni sem krefst mikillar fjármuna og góðrar skipulagningar.Fréttablaðið hefur síðan þróast og breyst og er að mörgu leyti orðið ólíkt Metró-blöðunum. Það sver sig fremur í ætt við vönduð áskriftardagblöð enda byggir það ekki á naumhyggju Metró-formúlunnar heldur hefðbundnari blaðamennsku. Bjart útlit er í rekstri þess og Metró-blaðanna erlendis meðan útlitið er þungt hjá keppinautum þeirra á áskriftarblöðunum.Guðmundur Magnússon -gm@frettabladid.is
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar
Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar