Lægra matvöruverð 22. júlí 2006 06:00 Íslenskir neytendur hafa um langt skeið búið við að matvara hefur verið ofurskattlögð og stjórnvöld fylgt einhverri mestu haftastefnu á Vesturlöndum á innflutning á búvöru. Það væri því fagnaðarefni ef stjórnvöld nýttu nýjar tillögur matvörunefndar til að lækka tolla og gjöld svo innkaupakarfa heimilanna mætti lækka. Það væru einhver stærstu skref sem stigin hafa verið til að bæta hag heimilanna allt frá því að Bónus var stofnað árið 1989. Í grein sem ég skrifaði í Fréttablaðið fyrr á árinu taldi ég að skipun nefndarinnar yrði gæfuspor í þá átt að lækka matvöruverð meira en nokkru sinni fyrr. Svo virðist vera að koma á daginn. Tillögur nefndarinnar gera í fyrsta lagi ráð fyrir einföldun í skattlagningu, í öðru lagi minni skattlagningu og þriðja lagi auknu frelsi í innflutningi á matvöru. Með því að framkvæma tillögur nefndarinnar geta stjórnvöld slegið tvær flugur í einu höggi; dregið úr undirliggjandi verðbólgu og bætt hag heimilanna verulega. Niðurstaða nefndarinnar er í samræmi við niðurstöðu sem kom fram í lok síðasta árs í skýrslu samkeppniseftirlits á Norðurlöndunum um verð á matvöru. Ein helsta niðurstaða þeirrar skýrslu var sú að tollar og gjöld væru meginástæðan fyrir háu matvöruverði hér á landi. Á það hafa reyndar fleiri bent hin síðustu ár, enda hér á landi einhver mestu og hæstu opinberu gjöld á matvöru og aðra nauðsynjavöru í Evrópu. Auk þess hamla innflutningshöft eðlilegu vörustreymi til landsins. Stjórnvöld hafa haft öll spilin á hendi en hafa valið að viðhalda ofurskattlagningu og haftastefnu. Fyrir boðbera viðskiptafrelsis og hóflegrar skattlagningar kann því að vera sárt að horfast í augu við þessa staðreynd.Þáttur stjórnvaldaMatvöruverslun á Íslandi hefur náð stórkostlegum árangri á undanförnum árum. Frá upphafi ársins 2000 til júníbyrjunar í ár hefur vísitala neysluverðs, sem Hagstofan mælir í hverjum mánuði, hækkað um 34%. Á sama tíma hefur vísitala matar- og drykkjarvöru aðeins hækkað um 16%, innan við helming af því sem vísitala neysluverðs hefur hækkað. Á þessu tímabili hefur áfengi og tóbak hækkað um 35%. Því er ljóst að smásöluverslun ríkisins hefur heldur aukið verðbólgu á þessu tímabili á meðan matvaran hefur dregið verulega úr verðbólgu á Íslandi.Það er forvitnilegt að bera þessar tölur saman, ekki síst þegar gagnrýni á smásöluverslun með matvöru hefur að mestu leyti komið frá stjórnvöldum, sem einnig stunda umfangsmikinn smásölurekstur. Auk þess er rétt að benda á að hlutur matvöru í ráðstöfunartekjum fer stöðugt lækkandi og er nú um 14% af ráðstöfunartekjum, en var yfir 24% við stofnun Bónuss.Það er ekki úr vegi að rifja upp aðkomu Davíðs Oddssonar, fyrrverandi forsætisráðherra, að umræðunni um matvöruverð á árunum 2001-2002. Hann réðst af miklu offorsi og heift að fyrirtækinu Baugi, nú Högum og gekk m.a. svo langt að hann taldi rétt að brjóta upp fyrirtækið. Í ljósi þess sem að framan greinir er ljóst að það varð að kenna einhverjum um. Ekki gat hann kennt sjálfum sér um sem æðsta manni ríkisstjórnarinnar í tolla- og skattamálum. Enda augljóslega þungbært að hafa ekkert framkvæmt af stefnumálum Sjálfstæðisflokksins í þessum málaflokki í sinni löngu valdatíð. Ekkert.Árangur verslunarinnarHöfundar forystugreina Blaðsins og Fréttablaðsins hafa nú bent á hversu illa forsætisráðherra komst að orði þegar hann sagði að verslunin gæti ekki staðið undir tillögum matvörunefndarninar og myndi væntanlega taka alla lækkunina í eigin vasa. Ráðherrann treystir versluninni til að innheimta skatta og gjöld en ekki til að lækka matvöruverð. Hvernig getur það staðist? Munu tillögur matvörunefndar stöðvast vegna þeirrar hugmyndafræði? Ekki verður lengur hægt að skella skuldinni á verslun og þjónustu í landinu. Hún stendur fyllilega undir þeim kröfum sem til hennar eru gerðar.Í næstu viku koma fulltrúar Iceland-verslunarkeðjunnar til Íslands til að kynna sér þann ótrúlega árangur sem náðst hefur við að lækka rekstrarkostnað í matvöruverslun á Íslandi. Það sannar að íslensk verslun er rekin á mjög hagstæðan hátt og samkeppni er mikil. Menn reka upp stór augu þegar þeim er sagt að Bónus kanni verð á 3.000 vörutegundum hjá samkeppnisaðilum daglega til að vera viss um að bjóða betra verð. Það þekkist ekki í Evrópu en er gott dæmi um samkeppnina sem ríkir hér á landi.Ljóst er að matvöruverð mun lækka umtalsvert ef tillögur nefndarinnar ná fram að ganga. Það er eitthvert stærsta skref sem stigið hefur verið til að bæta lífskjör almennings hér á landi hin síðustu ár. Stofnun Hagkaups og Bónuss voru mestu kjarabætur Íslendinga fram að þessu og nú er komið að stjórnvöldum að létta undir rekstri heimilanna í landinu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðanir Skoðun Mest lesið Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Sigursaga Evrópu í 21 ár Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin, Dagbjört og ESB Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun Myndir þú ráða fatlað fólk í vinnu? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding skrifar Skoðun Rauðir sokkar á 1. maí Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Heiðrum íslenska hestinn Berglind Margo Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir skrifar Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez skrifar Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Sköpum störf við hæfi! Unnur Hrefna Jóhannsóttir skrifar Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán skrifar Skoðun Tikkað í skipulagsboxin Samúel Torfi Pétursson skrifar Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir skrifar Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir skrifar Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Hljóð og mynd íslenskra varna Arnór Sigurjónsson skrifar Skoðun Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Leiðsöguhundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal skrifar Skoðun Fimmtíu ár frá lokum Víetnamstríðsins Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að undirbúa börnin okkar fyrir heim sem er að hverfa Halldóra Mogensen skrifar Sjá meira
Íslenskir neytendur hafa um langt skeið búið við að matvara hefur verið ofurskattlögð og stjórnvöld fylgt einhverri mestu haftastefnu á Vesturlöndum á innflutning á búvöru. Það væri því fagnaðarefni ef stjórnvöld nýttu nýjar tillögur matvörunefndar til að lækka tolla og gjöld svo innkaupakarfa heimilanna mætti lækka. Það væru einhver stærstu skref sem stigin hafa verið til að bæta hag heimilanna allt frá því að Bónus var stofnað árið 1989. Í grein sem ég skrifaði í Fréttablaðið fyrr á árinu taldi ég að skipun nefndarinnar yrði gæfuspor í þá átt að lækka matvöruverð meira en nokkru sinni fyrr. Svo virðist vera að koma á daginn. Tillögur nefndarinnar gera í fyrsta lagi ráð fyrir einföldun í skattlagningu, í öðru lagi minni skattlagningu og þriðja lagi auknu frelsi í innflutningi á matvöru. Með því að framkvæma tillögur nefndarinnar geta stjórnvöld slegið tvær flugur í einu höggi; dregið úr undirliggjandi verðbólgu og bætt hag heimilanna verulega. Niðurstaða nefndarinnar er í samræmi við niðurstöðu sem kom fram í lok síðasta árs í skýrslu samkeppniseftirlits á Norðurlöndunum um verð á matvöru. Ein helsta niðurstaða þeirrar skýrslu var sú að tollar og gjöld væru meginástæðan fyrir háu matvöruverði hér á landi. Á það hafa reyndar fleiri bent hin síðustu ár, enda hér á landi einhver mestu og hæstu opinberu gjöld á matvöru og aðra nauðsynjavöru í Evrópu. Auk þess hamla innflutningshöft eðlilegu vörustreymi til landsins. Stjórnvöld hafa haft öll spilin á hendi en hafa valið að viðhalda ofurskattlagningu og haftastefnu. Fyrir boðbera viðskiptafrelsis og hóflegrar skattlagningar kann því að vera sárt að horfast í augu við þessa staðreynd.Þáttur stjórnvaldaMatvöruverslun á Íslandi hefur náð stórkostlegum árangri á undanförnum árum. Frá upphafi ársins 2000 til júníbyrjunar í ár hefur vísitala neysluverðs, sem Hagstofan mælir í hverjum mánuði, hækkað um 34%. Á sama tíma hefur vísitala matar- og drykkjarvöru aðeins hækkað um 16%, innan við helming af því sem vísitala neysluverðs hefur hækkað. Á þessu tímabili hefur áfengi og tóbak hækkað um 35%. Því er ljóst að smásöluverslun ríkisins hefur heldur aukið verðbólgu á þessu tímabili á meðan matvaran hefur dregið verulega úr verðbólgu á Íslandi.Það er forvitnilegt að bera þessar tölur saman, ekki síst þegar gagnrýni á smásöluverslun með matvöru hefur að mestu leyti komið frá stjórnvöldum, sem einnig stunda umfangsmikinn smásölurekstur. Auk þess er rétt að benda á að hlutur matvöru í ráðstöfunartekjum fer stöðugt lækkandi og er nú um 14% af ráðstöfunartekjum, en var yfir 24% við stofnun Bónuss.Það er ekki úr vegi að rifja upp aðkomu Davíðs Oddssonar, fyrrverandi forsætisráðherra, að umræðunni um matvöruverð á árunum 2001-2002. Hann réðst af miklu offorsi og heift að fyrirtækinu Baugi, nú Högum og gekk m.a. svo langt að hann taldi rétt að brjóta upp fyrirtækið. Í ljósi þess sem að framan greinir er ljóst að það varð að kenna einhverjum um. Ekki gat hann kennt sjálfum sér um sem æðsta manni ríkisstjórnarinnar í tolla- og skattamálum. Enda augljóslega þungbært að hafa ekkert framkvæmt af stefnumálum Sjálfstæðisflokksins í þessum málaflokki í sinni löngu valdatíð. Ekkert.Árangur verslunarinnarHöfundar forystugreina Blaðsins og Fréttablaðsins hafa nú bent á hversu illa forsætisráðherra komst að orði þegar hann sagði að verslunin gæti ekki staðið undir tillögum matvörunefndarninar og myndi væntanlega taka alla lækkunina í eigin vasa. Ráðherrann treystir versluninni til að innheimta skatta og gjöld en ekki til að lækka matvöruverð. Hvernig getur það staðist? Munu tillögur matvörunefndar stöðvast vegna þeirrar hugmyndafræði? Ekki verður lengur hægt að skella skuldinni á verslun og þjónustu í landinu. Hún stendur fyllilega undir þeim kröfum sem til hennar eru gerðar.Í næstu viku koma fulltrúar Iceland-verslunarkeðjunnar til Íslands til að kynna sér þann ótrúlega árangur sem náðst hefur við að lækka rekstrarkostnað í matvöruverslun á Íslandi. Það sannar að íslensk verslun er rekin á mjög hagstæðan hátt og samkeppni er mikil. Menn reka upp stór augu þegar þeim er sagt að Bónus kanni verð á 3.000 vörutegundum hjá samkeppnisaðilum daglega til að vera viss um að bjóða betra verð. Það þekkist ekki í Evrópu en er gott dæmi um samkeppnina sem ríkir hér á landi.Ljóst er að matvöruverð mun lækka umtalsvert ef tillögur nefndarinnar ná fram að ganga. Það er eitthvert stærsta skref sem stigið hefur verið til að bæta lífskjör almennings hér á landi hin síðustu ár. Stofnun Hagkaups og Bónuss voru mestu kjarabætur Íslendinga fram að þessu og nú er komið að stjórnvöldum að létta undir rekstri heimilanna í landinu.
Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar
Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar