Kína knýr að dyrum Íslands Einar Benediktsson skrifar 14. mars 2013 06:00 Einangrun Íslands var rofin í seinni heimsstyrjöldinni og kalda stríðinu. Vegna ráðandi legu landsins í Norður-Atlantshafi var landið í lykilstöðu fyrir varnir Atlantshafsbandalagsins og Bandaríkjanna. Við upplausn Sovétsamveldisins virtist svo að eyríkið skipti ekki máli og í október 2006 lauk veru bandarísks flughers í Keflavík. En nú er breyting enn á ný á ferðinni vegna bráðnunar á íshellu Norðurskautsins með nýjum leiðum til sjóflutninga og nýtingamöguleikum á gífurlegum náttúruauðlindum. Samkvæmt mati U.S. Geological Survey frá 2008 eru 19% allrar ónýttrar olíu, 30% af því er snertir jarðgas og 20% af fljótandi gasi undir hafsbotni Norðurskautsins. Ísland er ákjósanleg staðsetning fyrir hafrannsóknir á svæðinu og bækistöð vegna jarðborana, vinnslu og flutninga. Minnkun og væntanlegt hvarf íshellunnar leiðir til byltingarkenndrar breytingar í sjóflutningum frá Asíu til Evrópuhafna; norðausturleiðin minnkar flutningskostnað um 40% miðað við siglingu um Súesskurðinn.Í lykilstöðu Enn á ný er Ísland í sinni strategísku lykilstöðu og meðal þeirra sem sýna þessu vaxandi áhuga er Kína. Nú er tími til kominn að Bandaríkin styrki tengslin við Ísland. Með Ilulissat-yfirlýsingunni frá 2008 gerðu fimm aðildarríki Norðurskautsráðsins, Bandaríkin, Kanada, Danmörk-Grænland, Noregur og Rússland, í félagi við Ísland, Svíþjóð og Finnland, tilkall strandríkja til lögsögulegra réttinda á norðurskautinu í samræmi við ákvæði Hafréttarsáttmála Sameinuðu þjóðanna. Ísland er á norðurskautinu þótt landið sé ekki eitt af strandríkjunum og hefur viðurkennd vinnsluréttindi á hinu væntanlega auðuga landgrunni Jan Mayen samkvæmt tvíhliða samningi við Noreg frá 1981. Þótt Kína hafi ekki opinberað stefnu sína varðandi norðurskautið verður að teljast ólíklegt að þar sé að finna stuðning við einhliða ákvarðanir Norðurskautráðsins. Stórlega hagkvæm siglingaleið fyrir helsta iðnaðarvöruframleiðanda heims mun liggja um norðurskautið. Og á síðastliðnum árum hafa Kínverjar staðið að meiri háttar átaki til að ná aðgangi að vinnslu málma og orku í mörgum heimshlutum. Opinberar stofnanir í Kína og fræðimenn hafa haldið fram kröfum um að siglingar um svæðið og nýting auðlegðar á hafsbotni þess eigi að koma mannkyni öllu til góða. Áhugi Kínverja á nánari tengslum við Ísland er til kominn vegna öflunar stuðnings um að komast í Norðurskautsráðið. Forsætisráðherra Kína, Wen Jiabao, kom í opinbera heimsókn til Íslands 2012 með fjölmennu fylgdarliði í forgangi við heimsókn til annarra Evrópulanda. Komu kínverska ísbrjótsins Xuelong var fagnað með móttöku áhafnarinnar hjá forseta Íslands. Risinn Kína og hið örsmáa Ísland, sem skilur óralengd í fjarlægð, eru í samningsviðræðum um tvíhliða fríverslun. Kínverskar fyrirætlanir um „ferðamannaparadís“ í víðáttumikilli einangrun norðurhluta Íslands má vel líta á sem aðstöðu fyrir verkamenn við byggingu eða þjónustu við hafnir vegna vöruflutninga eða umsvifa á Norðurskautinu. Ísland gæti orðið samtvinnaður þáttur í framkvæmd fyrirætlana Kínverja um að ráðast í fjárfestingu risastórrar járngrýtisvinnslu fyrir milljarða dollara fyrir norðan Nuuk á Grænlandi. Í sem stystu máli leitast Kína við að marka sér stöðu á norðurskautinu, fyrst á Grænlandi en síðar með stuðningsaðstöðu á Íslandi, sem er ekki aðili að Evrópusambandinu og að því er virðist yfirgefið af Bandaríkjunum. Sú aðstaða gæti hugsanlega haft framtíðarnotkun fyrir herskip í eftirliti á norðurskautinu og norðaustursiglingaleiðinni til Evrópu.Lífshagsmunamál Öryggi og stöðugleiki á evrópska norðurskautssvæðinu eru lífshagsmunamál Evrópuríkja og Bandaríkjanna. Til eflingar öryggis er til allrar gæfu hvorki þörf á ný á herstöð á Íslandi né gerð nýrra samninga – viðeigandi ráðstafanir hvíla á gildandi samningum Atlantshafssáttmálanum frá 1949, tvíhliða varnarsamningi Bandaríkjanna og Íslands frá 1951 og samkomulagsatriðum Íslands og Bandaríkjanna frá 2006 um loftrýmiseftirlit, heræfingar og sameiginlegar leitar- og björgunaraðgerðir frá Keflavíkurflugvelli. Tími er til kominn að Bandaríkin taki fyllilega til greina breytingar í þróun mála. Það felur í fyrsta lagi í sér aukið samráð og nána samvinnu við Ísland, gamlan bandamann, vin og granna í Norður-Atlantshafi. Að lágmarki er að löndin tvö séu tengd traustari böndum varðandi málefni norðurskautsins. Stuðningur við aðgerðir Íslendinga til að tryggja efnahagslegt öryggi og stöðugleika eflir stöðu landsins og þýðingu fyrir Atlantshafsbandalagið á svæði sem hefur vaxandi þýðingu. Í annan stað á Ísland að eiga þess kost að verða aðili að Atlantshafssáttmálanum um viðskipti og fjárfestingar (The Transatlantic Trade and Investment Pact – TTIP) samhliða því sem Ísland á í aðildarviðræðum við Evrópusambandið. Í þriðja lagi ættu Bandaríkin á næstu Norður Víkings-heræfingunni að gera samstöðu með Noregi og Íslandi sýnilega. Þá ber að efla samvinnu Íslendinga við bandarísku landhelgisgæsluna í leitar- og björgunaraðgerðum frá Keflavík. Það er með slíkri ákveðinni stefnu og aðgerðum um gagnkvæma aðstoð og samvinnu sem Íslendingar tryggja frelsi sitt og sjálfstæði. Samtímis eiga Bandaríkin að gera það ljóst að víðtæk samvinna við Ísland, sérstaklega að því er varðar nýtingu auðlinda og verndun umhverfisins, er lykilatriði þjóðarstefnu Bandaríkin á heimssvæði vaxandi þýðingar. Greinin birtist fyrr í vikunni í New York Times og International Herald Tribune. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Einar Benediktsson Mest lesið Magga Stína! Helga Völundardóttir Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson Skoðun Skoðun Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Sjá meira
Einangrun Íslands var rofin í seinni heimsstyrjöldinni og kalda stríðinu. Vegna ráðandi legu landsins í Norður-Atlantshafi var landið í lykilstöðu fyrir varnir Atlantshafsbandalagsins og Bandaríkjanna. Við upplausn Sovétsamveldisins virtist svo að eyríkið skipti ekki máli og í október 2006 lauk veru bandarísks flughers í Keflavík. En nú er breyting enn á ný á ferðinni vegna bráðnunar á íshellu Norðurskautsins með nýjum leiðum til sjóflutninga og nýtingamöguleikum á gífurlegum náttúruauðlindum. Samkvæmt mati U.S. Geological Survey frá 2008 eru 19% allrar ónýttrar olíu, 30% af því er snertir jarðgas og 20% af fljótandi gasi undir hafsbotni Norðurskautsins. Ísland er ákjósanleg staðsetning fyrir hafrannsóknir á svæðinu og bækistöð vegna jarðborana, vinnslu og flutninga. Minnkun og væntanlegt hvarf íshellunnar leiðir til byltingarkenndrar breytingar í sjóflutningum frá Asíu til Evrópuhafna; norðausturleiðin minnkar flutningskostnað um 40% miðað við siglingu um Súesskurðinn.Í lykilstöðu Enn á ný er Ísland í sinni strategísku lykilstöðu og meðal þeirra sem sýna þessu vaxandi áhuga er Kína. Nú er tími til kominn að Bandaríkin styrki tengslin við Ísland. Með Ilulissat-yfirlýsingunni frá 2008 gerðu fimm aðildarríki Norðurskautsráðsins, Bandaríkin, Kanada, Danmörk-Grænland, Noregur og Rússland, í félagi við Ísland, Svíþjóð og Finnland, tilkall strandríkja til lögsögulegra réttinda á norðurskautinu í samræmi við ákvæði Hafréttarsáttmála Sameinuðu þjóðanna. Ísland er á norðurskautinu þótt landið sé ekki eitt af strandríkjunum og hefur viðurkennd vinnsluréttindi á hinu væntanlega auðuga landgrunni Jan Mayen samkvæmt tvíhliða samningi við Noreg frá 1981. Þótt Kína hafi ekki opinberað stefnu sína varðandi norðurskautið verður að teljast ólíklegt að þar sé að finna stuðning við einhliða ákvarðanir Norðurskautráðsins. Stórlega hagkvæm siglingaleið fyrir helsta iðnaðarvöruframleiðanda heims mun liggja um norðurskautið. Og á síðastliðnum árum hafa Kínverjar staðið að meiri háttar átaki til að ná aðgangi að vinnslu málma og orku í mörgum heimshlutum. Opinberar stofnanir í Kína og fræðimenn hafa haldið fram kröfum um að siglingar um svæðið og nýting auðlegðar á hafsbotni þess eigi að koma mannkyni öllu til góða. Áhugi Kínverja á nánari tengslum við Ísland er til kominn vegna öflunar stuðnings um að komast í Norðurskautsráðið. Forsætisráðherra Kína, Wen Jiabao, kom í opinbera heimsókn til Íslands 2012 með fjölmennu fylgdarliði í forgangi við heimsókn til annarra Evrópulanda. Komu kínverska ísbrjótsins Xuelong var fagnað með móttöku áhafnarinnar hjá forseta Íslands. Risinn Kína og hið örsmáa Ísland, sem skilur óralengd í fjarlægð, eru í samningsviðræðum um tvíhliða fríverslun. Kínverskar fyrirætlanir um „ferðamannaparadís“ í víðáttumikilli einangrun norðurhluta Íslands má vel líta á sem aðstöðu fyrir verkamenn við byggingu eða þjónustu við hafnir vegna vöruflutninga eða umsvifa á Norðurskautinu. Ísland gæti orðið samtvinnaður þáttur í framkvæmd fyrirætlana Kínverja um að ráðast í fjárfestingu risastórrar járngrýtisvinnslu fyrir milljarða dollara fyrir norðan Nuuk á Grænlandi. Í sem stystu máli leitast Kína við að marka sér stöðu á norðurskautinu, fyrst á Grænlandi en síðar með stuðningsaðstöðu á Íslandi, sem er ekki aðili að Evrópusambandinu og að því er virðist yfirgefið af Bandaríkjunum. Sú aðstaða gæti hugsanlega haft framtíðarnotkun fyrir herskip í eftirliti á norðurskautinu og norðaustursiglingaleiðinni til Evrópu.Lífshagsmunamál Öryggi og stöðugleiki á evrópska norðurskautssvæðinu eru lífshagsmunamál Evrópuríkja og Bandaríkjanna. Til eflingar öryggis er til allrar gæfu hvorki þörf á ný á herstöð á Íslandi né gerð nýrra samninga – viðeigandi ráðstafanir hvíla á gildandi samningum Atlantshafssáttmálanum frá 1949, tvíhliða varnarsamningi Bandaríkjanna og Íslands frá 1951 og samkomulagsatriðum Íslands og Bandaríkjanna frá 2006 um loftrýmiseftirlit, heræfingar og sameiginlegar leitar- og björgunaraðgerðir frá Keflavíkurflugvelli. Tími er til kominn að Bandaríkin taki fyllilega til greina breytingar í þróun mála. Það felur í fyrsta lagi í sér aukið samráð og nána samvinnu við Ísland, gamlan bandamann, vin og granna í Norður-Atlantshafi. Að lágmarki er að löndin tvö séu tengd traustari böndum varðandi málefni norðurskautsins. Stuðningur við aðgerðir Íslendinga til að tryggja efnahagslegt öryggi og stöðugleika eflir stöðu landsins og þýðingu fyrir Atlantshafsbandalagið á svæði sem hefur vaxandi þýðingu. Í annan stað á Ísland að eiga þess kost að verða aðili að Atlantshafssáttmálanum um viðskipti og fjárfestingar (The Transatlantic Trade and Investment Pact – TTIP) samhliða því sem Ísland á í aðildarviðræðum við Evrópusambandið. Í þriðja lagi ættu Bandaríkin á næstu Norður Víkings-heræfingunni að gera samstöðu með Noregi og Íslandi sýnilega. Þá ber að efla samvinnu Íslendinga við bandarísku landhelgisgæsluna í leitar- og björgunaraðgerðum frá Keflavík. Það er með slíkri ákveðinni stefnu og aðgerðum um gagnkvæma aðstoð og samvinnu sem Íslendingar tryggja frelsi sitt og sjálfstæði. Samtímis eiga Bandaríkin að gera það ljóst að víðtæk samvinna við Ísland, sérstaklega að því er varðar nýtingu auðlinda og verndun umhverfisins, er lykilatriði þjóðarstefnu Bandaríkin á heimssvæði vaxandi þýðingar. Greinin birtist fyrr í vikunni í New York Times og International Herald Tribune.
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun
Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun
Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun