Spurt er um stöðugleika Kristrún Frostadóttir og Ásta S. Fjeldsted skrifar 22. ágúst 2017 07:00 Íslendingar eru háðir viðskiptum við önnur lönd. Það er takmörkunum háð hvað við getum framleitt og hvers konar þjónustu við getum boðið upp á sem eyland. Þess vegna er gengið þjóðinni svo hugleikið, það hreyfir við öllum innfluttum kostnaði og verðmæti útfluttra vara. Sögulega hefur gengi krónunnar verið mjög óstöðugt. Til marks um það var meðalgengi hennar gagnvart okkar helstu viðskiptamyntum 100 sumarið 2007. Í byrjun sumars 2009 var það 200. Fyrir ári síðan, 160. Nú síðast í júní, 130. Í síðustu viku, 140. Örmyntin tekur við sér Eftir að höftum var lyft fyrr á árinu hafa vikulegar og daglegar hreyfingar gengisins snaraukist í báðar áttir. Tveggja mánaða flökt á krónunni er í dag sjöfalt meira en það var síðustu mánuðina í höftum. Rekstraráætlanir milli vikna bregðast og verð í hillum breytist örar. Örmyntin hefur tekið við sér á ný eftir tæp 9 ár í höftum. Það er erfitt að segja til um hvort er betra – hátt eða lágt gengi. Það fer eftir aðstæðum þeirra sem eiga við gjaldmiðilinn. Flöktið er þó engum í hag, því engar áætlanir standast, hvorki til skamms né langs tíma. Þetta bæði flækir fyrirtækjarekstur og hefur áhrif á almenning. Fyrirtæki geta ekki aukið framleiðni í svo ófyrirsjáanlegu umhverfi og gengisbreytingar hafa mikil áhrif á verðbólgu sem aftur hefur áhrif á kjör heimila og efnahag. Með eða án krónu? Umræðan á komandi misserum þarf að snúa að því hvernig tryggja megi stöðugleika í peningamálum, með eða án krónu. Verkefnisstjórn um endurskoðun peningastefnu skilar t.a.m. skýrslu í lok árs um hvernig bæta megi fyrirkomulag peningamála hérlendis. Í því samhengi leikur gengi krónunnar stórt hlutverk. Viðskiptaráð skorast ekki undan þátttöku í slíkri umræðu og deilir hér spurningum sem eru þess verðar að ræða í vetur: Getur Seðlabankinn náð markmiði um stöðugt verðlag þegar mæld verðbólga hreyfist að miklu leyti með gengi krónunnar, sem flýtur nú frjáls og hreyfist að jafnaði of mikið? Er vaxtamunur við útlönd áhyggjuefni? Er þá betra að fylgja vaxtaákvörðunum erlendis og minnka muninn? Hvað þýðir það fyrir sjálfstæði peningastefnunnar? Er þá vilji fyrir því að taka upp annan gjaldmiðil? Eru vextir rétta tólið yfir höfuð? Ef stjórnmálamenn segja Seðlabankanum að lækka vexti hvað segir það um traust þeirra á peningastefnunni og bankanum? Er þá bæði núverandi stefnu illa sinnt og stefnan sjálf röng? Gætu þeir treyst öðrum betur fyrir? Einhverjum hér heima? Einhverjum í Frankfurt? Er eðlilegt að stærri fyrirtæki reki sig nú þegar í evrukerfinu en þau smærri geti það ekki? Hvort er raunhæfara, innganga í myntbandalag eða önnur og betri leið með krónunni en áður hefur verið farin? Kemur stöðugleikinn kannski með breyttri atvinnuuppbyggingu, fleiri stoðum í hagkerfinu? Getum við fjölgað stoðunum með flöktandi krónu? Ræðum allar hliðar málsins Svörin við þessum spurningum eru ekki einföld en í þeim gæti falist lykillinn að farsælli stefnu í peningamálum á Íslandi. Í þessu samhengi má minnast orða Gylfa Zoega hagfræðiprófessors, sem fyrr í sumar vitnaði til aldagamallar umræðuhefðar á Íslandi þar sem í fyrsta lagi væri „einungis unnt að líta á aðra hlið máls“ og í öðru lagi væri „ekki gerður greinarmunur á hugmyndinni og þeim sem hana setur fram“. Umræðan snúist oftar en ekki um að viðkomandi sé með skrítnar eða óraunsæjar hugmyndir, frekar en að hugmyndin sé rædd, bæði kostir hennar og gallar. Það er ekkert skrítið og óraunsætt að vilja breytingar á innlendum peningamálum með krónuna, og ekkert skrítið og óraunsætt að vilja skipta um gjaldmiðil. Þetta eru tvær hliðar á sama máli. Kostir og gallar fylgja hvorri hlið, sem og óvissa. Viðskiptaráð vill ræða allar hliðar málsins, og taka upplýsta ákvörðun um breytingar að því loknu. Höfundar greinar eru framkvæmdastjóri og hagfræðingur Viðskiptaráðs Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ásta S. Fjeldsted Birtist í Fréttablaðinu Kristrún Frostadóttir Mest lesið „Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman Skoðun Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson Skoðun Réttlát leiðrétting veiðigjalda Elín Íris Fanndal Skoðun Heiðmörk: Gaddavír og girðingar Auður Kjartansdóttir Skoðun Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir Skoðun Vér erum úr sömu sveit Steinþór Logi Arnarsson Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun Hamas og átökin við Ísrael – hvað er ekki sagt upphátt? Einar G Harðarson Skoðun Halldór 24.05.2025 Halldór Tuttugu ár af röddum sem áður voru þaggaðar, og framtíðin er okkar Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Skoðun Skoðun Vér erum úr sömu sveit Steinþór Logi Arnarsson skrifar Skoðun „Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Réttlát leiðrétting veiðigjalda Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir skrifar Skoðun Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson skrifar Skoðun Heiðmörk: Gaddavír og girðingar Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Tuttugu ár af röddum sem áður voru þaggaðar, og framtíðin er okkar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun #blessmeta - önnur grein Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers virði er lambakjöt? Hafliði Halldórsson skrifar Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Þjóðareign, trú og skattar Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hamas og átökin við Ísrael – hvað er ekki sagt upphátt? Einar G Harðarson skrifar Skoðun Gjaldfrjálsar máltíðir fyrir leikskólabörn Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Næstu sólarhringar á Gaza skipta sköpum Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Huglæg réttlætiskennd og skattar á verðmætasköpun Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Loksins fær þyrlan heimili fyrir norðan Njáll Trausti Friðbertsson skrifar Skoðun Opið bréf til stjórnvalda Elín Ýr Arnar Hafdísardóttir skrifar Skoðun Við skuldum þeim að hlusta Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar Skoðun Alvarleg staða í umhverfi fréttamiðla Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson skrifar Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson skrifar Skoðun 140 sinnum líklegra að verða fyrir eldingu Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson skrifar Sjá meira
Íslendingar eru háðir viðskiptum við önnur lönd. Það er takmörkunum háð hvað við getum framleitt og hvers konar þjónustu við getum boðið upp á sem eyland. Þess vegna er gengið þjóðinni svo hugleikið, það hreyfir við öllum innfluttum kostnaði og verðmæti útfluttra vara. Sögulega hefur gengi krónunnar verið mjög óstöðugt. Til marks um það var meðalgengi hennar gagnvart okkar helstu viðskiptamyntum 100 sumarið 2007. Í byrjun sumars 2009 var það 200. Fyrir ári síðan, 160. Nú síðast í júní, 130. Í síðustu viku, 140. Örmyntin tekur við sér Eftir að höftum var lyft fyrr á árinu hafa vikulegar og daglegar hreyfingar gengisins snaraukist í báðar áttir. Tveggja mánaða flökt á krónunni er í dag sjöfalt meira en það var síðustu mánuðina í höftum. Rekstraráætlanir milli vikna bregðast og verð í hillum breytist örar. Örmyntin hefur tekið við sér á ný eftir tæp 9 ár í höftum. Það er erfitt að segja til um hvort er betra – hátt eða lágt gengi. Það fer eftir aðstæðum þeirra sem eiga við gjaldmiðilinn. Flöktið er þó engum í hag, því engar áætlanir standast, hvorki til skamms né langs tíma. Þetta bæði flækir fyrirtækjarekstur og hefur áhrif á almenning. Fyrirtæki geta ekki aukið framleiðni í svo ófyrirsjáanlegu umhverfi og gengisbreytingar hafa mikil áhrif á verðbólgu sem aftur hefur áhrif á kjör heimila og efnahag. Með eða án krónu? Umræðan á komandi misserum þarf að snúa að því hvernig tryggja megi stöðugleika í peningamálum, með eða án krónu. Verkefnisstjórn um endurskoðun peningastefnu skilar t.a.m. skýrslu í lok árs um hvernig bæta megi fyrirkomulag peningamála hérlendis. Í því samhengi leikur gengi krónunnar stórt hlutverk. Viðskiptaráð skorast ekki undan þátttöku í slíkri umræðu og deilir hér spurningum sem eru þess verðar að ræða í vetur: Getur Seðlabankinn náð markmiði um stöðugt verðlag þegar mæld verðbólga hreyfist að miklu leyti með gengi krónunnar, sem flýtur nú frjáls og hreyfist að jafnaði of mikið? Er vaxtamunur við útlönd áhyggjuefni? Er þá betra að fylgja vaxtaákvörðunum erlendis og minnka muninn? Hvað þýðir það fyrir sjálfstæði peningastefnunnar? Er þá vilji fyrir því að taka upp annan gjaldmiðil? Eru vextir rétta tólið yfir höfuð? Ef stjórnmálamenn segja Seðlabankanum að lækka vexti hvað segir það um traust þeirra á peningastefnunni og bankanum? Er þá bæði núverandi stefnu illa sinnt og stefnan sjálf röng? Gætu þeir treyst öðrum betur fyrir? Einhverjum hér heima? Einhverjum í Frankfurt? Er eðlilegt að stærri fyrirtæki reki sig nú þegar í evrukerfinu en þau smærri geti það ekki? Hvort er raunhæfara, innganga í myntbandalag eða önnur og betri leið með krónunni en áður hefur verið farin? Kemur stöðugleikinn kannski með breyttri atvinnuuppbyggingu, fleiri stoðum í hagkerfinu? Getum við fjölgað stoðunum með flöktandi krónu? Ræðum allar hliðar málsins Svörin við þessum spurningum eru ekki einföld en í þeim gæti falist lykillinn að farsælli stefnu í peningamálum á Íslandi. Í þessu samhengi má minnast orða Gylfa Zoega hagfræðiprófessors, sem fyrr í sumar vitnaði til aldagamallar umræðuhefðar á Íslandi þar sem í fyrsta lagi væri „einungis unnt að líta á aðra hlið máls“ og í öðru lagi væri „ekki gerður greinarmunur á hugmyndinni og þeim sem hana setur fram“. Umræðan snúist oftar en ekki um að viðkomandi sé með skrítnar eða óraunsæjar hugmyndir, frekar en að hugmyndin sé rædd, bæði kostir hennar og gallar. Það er ekkert skrítið og óraunsætt að vilja breytingar á innlendum peningamálum með krónuna, og ekkert skrítið og óraunsætt að vilja skipta um gjaldmiðil. Þetta eru tvær hliðar á sama máli. Kostir og gallar fylgja hvorri hlið, sem og óvissa. Viðskiptaráð vill ræða allar hliðar málsins, og taka upplýsta ákvörðun um breytingar að því loknu. Höfundar greinar eru framkvæmdastjóri og hagfræðingur Viðskiptaráðs Íslands.
„Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman Skoðun
Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson Skoðun
Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir Skoðun
Skoðun „Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir skrifar
Skoðun Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson skrifar
Skoðun Tuttugu ár af röddum sem áður voru þaggaðar, og framtíðin er okkar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar
Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal skrifar
Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar
Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar
Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar
Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar
Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
„Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman Skoðun
Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson Skoðun
Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir Skoðun