Loftslagsflóttamenn Þorvaldur Gylfason skrifar 31. janúar 2019 07:00 Barselóna – Hvað voru Íslendingar að flýja þegar röskur fimmtungur þjóðarinnar, sumir segja fjórðungur, flutti vestur um haf 1870-1914? Fátækt, já, og einnig kulda eins og Vesturfarasafnið á Hofsósi vitnar um: „Hver kaldi veturinn rak annan með köldum sumrum í kjölfarið, ís lá að landinu, …„Íbúafjöldi landsins stóð í stað frá 1870 til 1890 og var þá enn um 70 þúsund. Til viðmiðunar voru Íslendingar um 35 þúsund við stofnun Alþingis 930. Áður en skipulegar vesturferðir hófust 1870 höfðu nokkrir Íslendingar farið til Júta í Bandaríkjunum eins og Halldór Laxness lýsti í Paradísarheimt og einnig til Brasilíu. Alls fóru um 15 til 20 þúsund manns vestur um haf í leit að betra lífi 1870-1914, en sumir sneru þó aftur heim. Um fjórðungur Svía fluttist um líkt leyti vestur um haf, ein milljón af fjórum. Báðar þjóðir hafa sömu sögu að segja. Forfeðrum okkar og formæðrum var tekið opnum örmum í Vesturheimi. Þannig vilja flóttamenn og aðrir nýbúar að komið sé fram við þá í nýjum heimkynnum.Bræðslupottar Saga heimsins er saga fólksflutninga. Þannig byggðust Ísland og Ameríka. Og þannig byggðist heimurinn þegar frumbyggjarnir dreifðu sér út um allar jarðir frá Afríku. Öldin sem leið vitnar um vel heppnaða fólksflutninga, stundum þó af illum tilefnum, og vitnar einnig um illa dregin landamæri og ófrið af þeirra völdum. Bandaríkin byggðust sem bræðslupottur, sannkallað innflytjendaríki þar sem ólíku fólki ægir saman. Evrópa er nú einnig orðin að bræðslupotti. Fjöldi íbúa Sviss sem er fæddur utan landsins er 28%, tvisvar sinnum hærra hlutfall en í Bandaríkjunum. Fjöldi íbúa Norðurlanda sem er fæddur utan lands er orðinn svipaður og vestra: 12% í Danmörku, 14% á Íslandi, 15% í Noregi og 18% í Svíþjóð. Finnland sker sig úr með sín 6%. Reynslan sýnir að fólk af ólíkum uppruna á yfirleitt auðvelt með að búa saman í sátt og samlyndi. Hörundslitur skiptir flest fólk ekki meira máli en augnlitur. Þannig er t.d. Singapúr. Og þannig er Höfðaborg, eða var þar til aðskilnaðarsinnar hófu ofsóknir gegn lituðu fólki um og eftir miðja síðustu öld.Stríð og steikjandi hiti Líkt og Íslendingar og Svíar eru margir Austurríkismenn, Ítalar, Pólverjar, Spánverjar, Tékkar, Ungverjar, Þjóðverjar o.fl. þakklátir gestgjöfum sínum í Ameríku fyrir að hafa tekið þeim tveim höndum þegar þeir flúðu undan ógnarstjórn nasista, fasista og kommúnista í heimalöndum sínum á síðustu öld. Mörgum Evrópubúum finnst því sjálfsagt að taka við fólki sem leitar nú til þeirra á flótta undan stríði og steikjandi hita. Stríðsflóttamenn eru kapítuli út af fyrir sig. Næstum fjórðungur Sýrlendinga, fimm milljónir af 22, hafa flúið landið frá því borgarastyrjöldin þar brauzt út 2011, flestir til Tyrklands, Líbanons og Jórdaníu. Meðal Evrópulanda hafa Þýzkaland og Svíþjóð tekið við flestum sýrlenzkum flóttamönnum. Straumurinn hefur hjaðnað frá 2015. Loftslagsflóttamenn eru annað mál og óvenjulegra þótt hliðstæð dæmi séu þekkt frá fyrri tíð eins og vesturferðir Íslendinga vitna um. Stríð og hitnandi loftslag eru hvort tveggja hörmungar af manna völdum. Straumur flóttamanna frá Afríku að ströndum Grikklands, Ítalíu, Spánar o.fl. Miðjarðarhafslanda síðustu ár stafar einkum af hlýnun loftslags og meðfylgjandi vatnsskorti. Straumurinn á trúlega eftir að harðna. Flóttafólkið hættir lífi sínu í lekum bátum frekar en að stikna heima fyrir. Chad-vatn, ein helzta vatnsuppspretta 20 til 30 milljóna manna í afrísku eyðimörkinni, hefur minnkað að flatarmáli um 90%. Í fyrra, 2018, komu 134 þúsund manns sjóleiðina til Suður-Evrópu, Sýrlendingar, Afríkumenn og aðrir, borið saman við 180 þúsund manns árið áður. Íbúar Evrópu hafa tekið við flestu þessu fólki, minnugir þess hversu vel þeim var tekið þegar þeir þurftu sjálfir að flýja að heiman. Við bætist vitneskjan um að ríkar þjóðir í Ameríku og Evrópu bera mun meiri ábyrgð en fátækari lönd á hitnandi loftslagi. Margir Evrópumenn hafa áhyggjur af innstreyminu, einkum þeim nýbúum sem sýna því lítinn áhuga að semja sig að siðum heimamanna og halda jafnvel sumir áfram að fremja heiðursmorð eins og heima hjá sér. Það er að sönnu sjaldgæft, en við slíkt er ekki búandi. Gestgjafareglan Hér kemur gestgjafaregla Kristjáns Hreinssonar skálds og heimspekings til skjalanna og bregður birtu á vandann. Gesturinn getur því aðeins ætlazt til að vera velkominn að hann semji sig skv. reglunni að siðum gestgjafans. Þessa reglu virtu Íslendingar, Svíar og aðrir í Vesturheimi. Þessa reglu virða næstum allir nýbúar, hver á sínum stað, og hana þurfa sýrlenzkir flóttamenn og aðrir einnig að virða. Gestgjafinn hefur framfylgd reglunnar á heimavelli í hendi sér. Sé reglunni ekki framfylgt geta illskeyttir öfgamenn náð að magna óvild í garð flóttamanna svo sem Donald Trump forseti Bandaríkjanna hefur reynt og einnig t.d. Victor Orbán forsætisráðherra Ungverjalands. Þeir höfða hvorugur til heilbrigðra menningar- og varðveizlusjónarmiða heldur til innhverfrar þjóðrembu og rasisma. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Loftslagsmál Þorvaldur Gylfason Mest lesið Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Málþóf sem valdníðsla Einar G. Harðarson Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson Skoðun Hvernig spyr ég gervigreind til að fá besta svarið? Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Ertu bitur? Björn Leví Gunnarsson Skoðun Skoðun Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald skrifar Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Málþóf sem valdníðsla Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Klaufaskapur og reynsluleysi? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvernig spyr ég gervigreind til að fá besta svarið? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ertu bitur? Björn Leví Gunnarsson skrifar Skoðun Er hægt að læra af draumum? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Afstæði Ábyrgðar Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjárhagslegt virði vörumerkja Elías Larsen skrifar Skoðun Við ákærum – hver sveik strandveiðisjómenn? Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson skrifar Skoðun Af hverju varð heimsókn framkvæmdastjóra ESB að NATO-fundi? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Veimiltítustjórn og tugþúsundir dáinna barna Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Bragðefni eru ekki vandamálið - Bann við þeim myndi skaða lýðheilsu Abdullah Shihab Wahid skrifar Skoðun Swuayda blæðir: Hróp sem heimurinn heyrir ekki Mouna Nasr skrifar Skoðun Skattar fyrst, svo allt hitt – og hagræðingin sem gleymdist Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Áfangasigur í baráttunni við hernaðinn gegn heimkynnum villta laxins Ingólfur Ásgeirsson,Árni Baldursson skrifar Skoðun Þetta er allt hinum að kenna! Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Þjóðþrifamálin sem stjórnarandstaðan fórnaði á altari útgerðanna Heimir Már Pétursson skrifar Skoðun Sleppir ekki takinu svo auðveldlega aftur Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Opið bréf til fullorðna fólksins Úlfhildur Elísa Hróbjartsdóttir skrifar Skoðun Vill Sjálfstæðisflokkurinn láta taka sig alvarlega? Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Þjórsá í hættu – Hvammsvirkjun og rof á náttúrulegu ástandi árinnar Gunnar Þór Jónsson skrifar Sjá meira
Barselóna – Hvað voru Íslendingar að flýja þegar röskur fimmtungur þjóðarinnar, sumir segja fjórðungur, flutti vestur um haf 1870-1914? Fátækt, já, og einnig kulda eins og Vesturfarasafnið á Hofsósi vitnar um: „Hver kaldi veturinn rak annan með köldum sumrum í kjölfarið, ís lá að landinu, …„Íbúafjöldi landsins stóð í stað frá 1870 til 1890 og var þá enn um 70 þúsund. Til viðmiðunar voru Íslendingar um 35 þúsund við stofnun Alþingis 930. Áður en skipulegar vesturferðir hófust 1870 höfðu nokkrir Íslendingar farið til Júta í Bandaríkjunum eins og Halldór Laxness lýsti í Paradísarheimt og einnig til Brasilíu. Alls fóru um 15 til 20 þúsund manns vestur um haf í leit að betra lífi 1870-1914, en sumir sneru þó aftur heim. Um fjórðungur Svía fluttist um líkt leyti vestur um haf, ein milljón af fjórum. Báðar þjóðir hafa sömu sögu að segja. Forfeðrum okkar og formæðrum var tekið opnum örmum í Vesturheimi. Þannig vilja flóttamenn og aðrir nýbúar að komið sé fram við þá í nýjum heimkynnum.Bræðslupottar Saga heimsins er saga fólksflutninga. Þannig byggðust Ísland og Ameríka. Og þannig byggðist heimurinn þegar frumbyggjarnir dreifðu sér út um allar jarðir frá Afríku. Öldin sem leið vitnar um vel heppnaða fólksflutninga, stundum þó af illum tilefnum, og vitnar einnig um illa dregin landamæri og ófrið af þeirra völdum. Bandaríkin byggðust sem bræðslupottur, sannkallað innflytjendaríki þar sem ólíku fólki ægir saman. Evrópa er nú einnig orðin að bræðslupotti. Fjöldi íbúa Sviss sem er fæddur utan landsins er 28%, tvisvar sinnum hærra hlutfall en í Bandaríkjunum. Fjöldi íbúa Norðurlanda sem er fæddur utan lands er orðinn svipaður og vestra: 12% í Danmörku, 14% á Íslandi, 15% í Noregi og 18% í Svíþjóð. Finnland sker sig úr með sín 6%. Reynslan sýnir að fólk af ólíkum uppruna á yfirleitt auðvelt með að búa saman í sátt og samlyndi. Hörundslitur skiptir flest fólk ekki meira máli en augnlitur. Þannig er t.d. Singapúr. Og þannig er Höfðaborg, eða var þar til aðskilnaðarsinnar hófu ofsóknir gegn lituðu fólki um og eftir miðja síðustu öld.Stríð og steikjandi hiti Líkt og Íslendingar og Svíar eru margir Austurríkismenn, Ítalar, Pólverjar, Spánverjar, Tékkar, Ungverjar, Þjóðverjar o.fl. þakklátir gestgjöfum sínum í Ameríku fyrir að hafa tekið þeim tveim höndum þegar þeir flúðu undan ógnarstjórn nasista, fasista og kommúnista í heimalöndum sínum á síðustu öld. Mörgum Evrópubúum finnst því sjálfsagt að taka við fólki sem leitar nú til þeirra á flótta undan stríði og steikjandi hita. Stríðsflóttamenn eru kapítuli út af fyrir sig. Næstum fjórðungur Sýrlendinga, fimm milljónir af 22, hafa flúið landið frá því borgarastyrjöldin þar brauzt út 2011, flestir til Tyrklands, Líbanons og Jórdaníu. Meðal Evrópulanda hafa Þýzkaland og Svíþjóð tekið við flestum sýrlenzkum flóttamönnum. Straumurinn hefur hjaðnað frá 2015. Loftslagsflóttamenn eru annað mál og óvenjulegra þótt hliðstæð dæmi séu þekkt frá fyrri tíð eins og vesturferðir Íslendinga vitna um. Stríð og hitnandi loftslag eru hvort tveggja hörmungar af manna völdum. Straumur flóttamanna frá Afríku að ströndum Grikklands, Ítalíu, Spánar o.fl. Miðjarðarhafslanda síðustu ár stafar einkum af hlýnun loftslags og meðfylgjandi vatnsskorti. Straumurinn á trúlega eftir að harðna. Flóttafólkið hættir lífi sínu í lekum bátum frekar en að stikna heima fyrir. Chad-vatn, ein helzta vatnsuppspretta 20 til 30 milljóna manna í afrísku eyðimörkinni, hefur minnkað að flatarmáli um 90%. Í fyrra, 2018, komu 134 þúsund manns sjóleiðina til Suður-Evrópu, Sýrlendingar, Afríkumenn og aðrir, borið saman við 180 þúsund manns árið áður. Íbúar Evrópu hafa tekið við flestu þessu fólki, minnugir þess hversu vel þeim var tekið þegar þeir þurftu sjálfir að flýja að heiman. Við bætist vitneskjan um að ríkar þjóðir í Ameríku og Evrópu bera mun meiri ábyrgð en fátækari lönd á hitnandi loftslagi. Margir Evrópumenn hafa áhyggjur af innstreyminu, einkum þeim nýbúum sem sýna því lítinn áhuga að semja sig að siðum heimamanna og halda jafnvel sumir áfram að fremja heiðursmorð eins og heima hjá sér. Það er að sönnu sjaldgæft, en við slíkt er ekki búandi. Gestgjafareglan Hér kemur gestgjafaregla Kristjáns Hreinssonar skálds og heimspekings til skjalanna og bregður birtu á vandann. Gesturinn getur því aðeins ætlazt til að vera velkominn að hann semji sig skv. reglunni að siðum gestgjafans. Þessa reglu virtu Íslendingar, Svíar og aðrir í Vesturheimi. Þessa reglu virða næstum allir nýbúar, hver á sínum stað, og hana þurfa sýrlenzkir flóttamenn og aðrir einnig að virða. Gestgjafinn hefur framfylgd reglunnar á heimavelli í hendi sér. Sé reglunni ekki framfylgt geta illskeyttir öfgamenn náð að magna óvild í garð flóttamanna svo sem Donald Trump forseti Bandaríkjanna hefur reynt og einnig t.d. Victor Orbán forsætisráðherra Ungverjalands. Þeir höfða hvorugur til heilbrigðra menningar- og varðveizlusjónarmiða heldur til innhverfrar þjóðrembu og rasisma.
Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar
Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar
Skoðun Bragðefni eru ekki vandamálið - Bann við þeim myndi skaða lýðheilsu Abdullah Shihab Wahid skrifar
Skoðun Skattar fyrst, svo allt hitt – og hagræðingin sem gleymdist Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Áfangasigur í baráttunni við hernaðinn gegn heimkynnum villta laxins Ingólfur Ásgeirsson,Árni Baldursson skrifar
Skoðun Þjóðþrifamálin sem stjórnarandstaðan fórnaði á altari útgerðanna Heimir Már Pétursson skrifar
Skoðun Þjórsá í hættu – Hvammsvirkjun og rof á náttúrulegu ástandi árinnar Gunnar Þór Jónsson skrifar