Loftslagsflóttamenn Þorvaldur Gylfason skrifar 31. janúar 2019 07:00 Barselóna – Hvað voru Íslendingar að flýja þegar röskur fimmtungur þjóðarinnar, sumir segja fjórðungur, flutti vestur um haf 1870-1914? Fátækt, já, og einnig kulda eins og Vesturfarasafnið á Hofsósi vitnar um: „Hver kaldi veturinn rak annan með köldum sumrum í kjölfarið, ís lá að landinu, …„Íbúafjöldi landsins stóð í stað frá 1870 til 1890 og var þá enn um 70 þúsund. Til viðmiðunar voru Íslendingar um 35 þúsund við stofnun Alþingis 930. Áður en skipulegar vesturferðir hófust 1870 höfðu nokkrir Íslendingar farið til Júta í Bandaríkjunum eins og Halldór Laxness lýsti í Paradísarheimt og einnig til Brasilíu. Alls fóru um 15 til 20 þúsund manns vestur um haf í leit að betra lífi 1870-1914, en sumir sneru þó aftur heim. Um fjórðungur Svía fluttist um líkt leyti vestur um haf, ein milljón af fjórum. Báðar þjóðir hafa sömu sögu að segja. Forfeðrum okkar og formæðrum var tekið opnum örmum í Vesturheimi. Þannig vilja flóttamenn og aðrir nýbúar að komið sé fram við þá í nýjum heimkynnum.Bræðslupottar Saga heimsins er saga fólksflutninga. Þannig byggðust Ísland og Ameríka. Og þannig byggðist heimurinn þegar frumbyggjarnir dreifðu sér út um allar jarðir frá Afríku. Öldin sem leið vitnar um vel heppnaða fólksflutninga, stundum þó af illum tilefnum, og vitnar einnig um illa dregin landamæri og ófrið af þeirra völdum. Bandaríkin byggðust sem bræðslupottur, sannkallað innflytjendaríki þar sem ólíku fólki ægir saman. Evrópa er nú einnig orðin að bræðslupotti. Fjöldi íbúa Sviss sem er fæddur utan landsins er 28%, tvisvar sinnum hærra hlutfall en í Bandaríkjunum. Fjöldi íbúa Norðurlanda sem er fæddur utan lands er orðinn svipaður og vestra: 12% í Danmörku, 14% á Íslandi, 15% í Noregi og 18% í Svíþjóð. Finnland sker sig úr með sín 6%. Reynslan sýnir að fólk af ólíkum uppruna á yfirleitt auðvelt með að búa saman í sátt og samlyndi. Hörundslitur skiptir flest fólk ekki meira máli en augnlitur. Þannig er t.d. Singapúr. Og þannig er Höfðaborg, eða var þar til aðskilnaðarsinnar hófu ofsóknir gegn lituðu fólki um og eftir miðja síðustu öld.Stríð og steikjandi hiti Líkt og Íslendingar og Svíar eru margir Austurríkismenn, Ítalar, Pólverjar, Spánverjar, Tékkar, Ungverjar, Þjóðverjar o.fl. þakklátir gestgjöfum sínum í Ameríku fyrir að hafa tekið þeim tveim höndum þegar þeir flúðu undan ógnarstjórn nasista, fasista og kommúnista í heimalöndum sínum á síðustu öld. Mörgum Evrópubúum finnst því sjálfsagt að taka við fólki sem leitar nú til þeirra á flótta undan stríði og steikjandi hita. Stríðsflóttamenn eru kapítuli út af fyrir sig. Næstum fjórðungur Sýrlendinga, fimm milljónir af 22, hafa flúið landið frá því borgarastyrjöldin þar brauzt út 2011, flestir til Tyrklands, Líbanons og Jórdaníu. Meðal Evrópulanda hafa Þýzkaland og Svíþjóð tekið við flestum sýrlenzkum flóttamönnum. Straumurinn hefur hjaðnað frá 2015. Loftslagsflóttamenn eru annað mál og óvenjulegra þótt hliðstæð dæmi séu þekkt frá fyrri tíð eins og vesturferðir Íslendinga vitna um. Stríð og hitnandi loftslag eru hvort tveggja hörmungar af manna völdum. Straumur flóttamanna frá Afríku að ströndum Grikklands, Ítalíu, Spánar o.fl. Miðjarðarhafslanda síðustu ár stafar einkum af hlýnun loftslags og meðfylgjandi vatnsskorti. Straumurinn á trúlega eftir að harðna. Flóttafólkið hættir lífi sínu í lekum bátum frekar en að stikna heima fyrir. Chad-vatn, ein helzta vatnsuppspretta 20 til 30 milljóna manna í afrísku eyðimörkinni, hefur minnkað að flatarmáli um 90%. Í fyrra, 2018, komu 134 þúsund manns sjóleiðina til Suður-Evrópu, Sýrlendingar, Afríkumenn og aðrir, borið saman við 180 þúsund manns árið áður. Íbúar Evrópu hafa tekið við flestu þessu fólki, minnugir þess hversu vel þeim var tekið þegar þeir þurftu sjálfir að flýja að heiman. Við bætist vitneskjan um að ríkar þjóðir í Ameríku og Evrópu bera mun meiri ábyrgð en fátækari lönd á hitnandi loftslagi. Margir Evrópumenn hafa áhyggjur af innstreyminu, einkum þeim nýbúum sem sýna því lítinn áhuga að semja sig að siðum heimamanna og halda jafnvel sumir áfram að fremja heiðursmorð eins og heima hjá sér. Það er að sönnu sjaldgæft, en við slíkt er ekki búandi. Gestgjafareglan Hér kemur gestgjafaregla Kristjáns Hreinssonar skálds og heimspekings til skjalanna og bregður birtu á vandann. Gesturinn getur því aðeins ætlazt til að vera velkominn að hann semji sig skv. reglunni að siðum gestgjafans. Þessa reglu virtu Íslendingar, Svíar og aðrir í Vesturheimi. Þessa reglu virða næstum allir nýbúar, hver á sínum stað, og hana þurfa sýrlenzkir flóttamenn og aðrir einnig að virða. Gestgjafinn hefur framfylgd reglunnar á heimavelli í hendi sér. Sé reglunni ekki framfylgt geta illskeyttir öfgamenn náð að magna óvild í garð flóttamanna svo sem Donald Trump forseti Bandaríkjanna hefur reynt og einnig t.d. Victor Orbán forsætisráðherra Ungverjalands. Þeir höfða hvorugur til heilbrigðra menningar- og varðveizlusjónarmiða heldur til innhverfrar þjóðrembu og rasisma. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Loftslagsmál Þorvaldur Gylfason Mest lesið Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson Skoðun Skoðun Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Sjá meira
Barselóna – Hvað voru Íslendingar að flýja þegar röskur fimmtungur þjóðarinnar, sumir segja fjórðungur, flutti vestur um haf 1870-1914? Fátækt, já, og einnig kulda eins og Vesturfarasafnið á Hofsósi vitnar um: „Hver kaldi veturinn rak annan með köldum sumrum í kjölfarið, ís lá að landinu, …„Íbúafjöldi landsins stóð í stað frá 1870 til 1890 og var þá enn um 70 þúsund. Til viðmiðunar voru Íslendingar um 35 þúsund við stofnun Alþingis 930. Áður en skipulegar vesturferðir hófust 1870 höfðu nokkrir Íslendingar farið til Júta í Bandaríkjunum eins og Halldór Laxness lýsti í Paradísarheimt og einnig til Brasilíu. Alls fóru um 15 til 20 þúsund manns vestur um haf í leit að betra lífi 1870-1914, en sumir sneru þó aftur heim. Um fjórðungur Svía fluttist um líkt leyti vestur um haf, ein milljón af fjórum. Báðar þjóðir hafa sömu sögu að segja. Forfeðrum okkar og formæðrum var tekið opnum örmum í Vesturheimi. Þannig vilja flóttamenn og aðrir nýbúar að komið sé fram við þá í nýjum heimkynnum.Bræðslupottar Saga heimsins er saga fólksflutninga. Þannig byggðust Ísland og Ameríka. Og þannig byggðist heimurinn þegar frumbyggjarnir dreifðu sér út um allar jarðir frá Afríku. Öldin sem leið vitnar um vel heppnaða fólksflutninga, stundum þó af illum tilefnum, og vitnar einnig um illa dregin landamæri og ófrið af þeirra völdum. Bandaríkin byggðust sem bræðslupottur, sannkallað innflytjendaríki þar sem ólíku fólki ægir saman. Evrópa er nú einnig orðin að bræðslupotti. Fjöldi íbúa Sviss sem er fæddur utan landsins er 28%, tvisvar sinnum hærra hlutfall en í Bandaríkjunum. Fjöldi íbúa Norðurlanda sem er fæddur utan lands er orðinn svipaður og vestra: 12% í Danmörku, 14% á Íslandi, 15% í Noregi og 18% í Svíþjóð. Finnland sker sig úr með sín 6%. Reynslan sýnir að fólk af ólíkum uppruna á yfirleitt auðvelt með að búa saman í sátt og samlyndi. Hörundslitur skiptir flest fólk ekki meira máli en augnlitur. Þannig er t.d. Singapúr. Og þannig er Höfðaborg, eða var þar til aðskilnaðarsinnar hófu ofsóknir gegn lituðu fólki um og eftir miðja síðustu öld.Stríð og steikjandi hiti Líkt og Íslendingar og Svíar eru margir Austurríkismenn, Ítalar, Pólverjar, Spánverjar, Tékkar, Ungverjar, Þjóðverjar o.fl. þakklátir gestgjöfum sínum í Ameríku fyrir að hafa tekið þeim tveim höndum þegar þeir flúðu undan ógnarstjórn nasista, fasista og kommúnista í heimalöndum sínum á síðustu öld. Mörgum Evrópubúum finnst því sjálfsagt að taka við fólki sem leitar nú til þeirra á flótta undan stríði og steikjandi hita. Stríðsflóttamenn eru kapítuli út af fyrir sig. Næstum fjórðungur Sýrlendinga, fimm milljónir af 22, hafa flúið landið frá því borgarastyrjöldin þar brauzt út 2011, flestir til Tyrklands, Líbanons og Jórdaníu. Meðal Evrópulanda hafa Þýzkaland og Svíþjóð tekið við flestum sýrlenzkum flóttamönnum. Straumurinn hefur hjaðnað frá 2015. Loftslagsflóttamenn eru annað mál og óvenjulegra þótt hliðstæð dæmi séu þekkt frá fyrri tíð eins og vesturferðir Íslendinga vitna um. Stríð og hitnandi loftslag eru hvort tveggja hörmungar af manna völdum. Straumur flóttamanna frá Afríku að ströndum Grikklands, Ítalíu, Spánar o.fl. Miðjarðarhafslanda síðustu ár stafar einkum af hlýnun loftslags og meðfylgjandi vatnsskorti. Straumurinn á trúlega eftir að harðna. Flóttafólkið hættir lífi sínu í lekum bátum frekar en að stikna heima fyrir. Chad-vatn, ein helzta vatnsuppspretta 20 til 30 milljóna manna í afrísku eyðimörkinni, hefur minnkað að flatarmáli um 90%. Í fyrra, 2018, komu 134 þúsund manns sjóleiðina til Suður-Evrópu, Sýrlendingar, Afríkumenn og aðrir, borið saman við 180 þúsund manns árið áður. Íbúar Evrópu hafa tekið við flestu þessu fólki, minnugir þess hversu vel þeim var tekið þegar þeir þurftu sjálfir að flýja að heiman. Við bætist vitneskjan um að ríkar þjóðir í Ameríku og Evrópu bera mun meiri ábyrgð en fátækari lönd á hitnandi loftslagi. Margir Evrópumenn hafa áhyggjur af innstreyminu, einkum þeim nýbúum sem sýna því lítinn áhuga að semja sig að siðum heimamanna og halda jafnvel sumir áfram að fremja heiðursmorð eins og heima hjá sér. Það er að sönnu sjaldgæft, en við slíkt er ekki búandi. Gestgjafareglan Hér kemur gestgjafaregla Kristjáns Hreinssonar skálds og heimspekings til skjalanna og bregður birtu á vandann. Gesturinn getur því aðeins ætlazt til að vera velkominn að hann semji sig skv. reglunni að siðum gestgjafans. Þessa reglu virtu Íslendingar, Svíar og aðrir í Vesturheimi. Þessa reglu virða næstum allir nýbúar, hver á sínum stað, og hana þurfa sýrlenzkir flóttamenn og aðrir einnig að virða. Gestgjafinn hefur framfylgd reglunnar á heimavelli í hendi sér. Sé reglunni ekki framfylgt geta illskeyttir öfgamenn náð að magna óvild í garð flóttamanna svo sem Donald Trump forseti Bandaríkjanna hefur reynt og einnig t.d. Victor Orbán forsætisráðherra Ungverjalands. Þeir höfða hvorugur til heilbrigðra menningar- og varðveizlusjónarmiða heldur til innhverfrar þjóðrembu og rasisma.
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun
Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun
Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun