Valinn vísindamaður ársins hjá Dönsku sykursýkisakademíunni fyrir byltingarkennda aðferð Margrét Helga Erlingsdóttir skrifar 8. desember 2020 13:19 Uppgötvanir Páls með nýstárlegri tækni við húðsýnistöku hafa leitt af sér nýja rannsókn. Nú leitast teymið við að þróa aðferð við að slökkva á sumum af þeim verkjasameindum sem umlykja skyn-og verkjataugar í húðinni hjá sjúklingum sem glíma við langvinna verki. Aðsend Páll Karlsson, aðstoðarprófessor og dósent við Dönsku verkjarannsóknarmiðstöðina við Árósarháskóla, var á dögunum valinn vísindamaður ársins hjá Dönsku sykursýkisakademíunni fyrir byltingarkennda aðferð sem hann þróaði við að taka og greina lítil húðsýni sem notuð eru til að kanna ástand skyn- og verkjatauga í húðinni. Í ljós kom að krónískir verkjasjúklingar voru með verkjasameindir sem umluktu taugarnar. Páll hefur búið í Danmörku frá árinu 2007. Í hádegisfréttum Bylgjunnar sagði Páll, aðspurður, að þetta væri mikill heiður og að honum hefði brugðið mjög við fréttirnar. „Ég vissi að prófessorarnir á deildinni minni höfðu tilnefnt mig en ég verð að viðurkenna að mig óraði ekki fyrir að ég myndi vinna enda fjölmargt gott vísindafólk þarna.“ Í umsögn Dönsku sykursýkisakademíunnar kemur fram að aðferðir Páls hefðu valdið hugarfarsbreytingu innan vísindasamfélagsins. Aðferðin væri markaði vatnaskil eins og komist var að orði. Í doktorsnámi Páls á árunum 2010-2013 þróaði hann aðferð við að taka og greina lítil húðsýni til að kanna ástand lítilla skyn- og verkjatauga í húðinni hjá sjúklingum sem glíma við langvinna verki. Fjölmargir undirliggjandi sjúkdómar geta valdið verkjunum og meðal annars sykursýki. Þrjátíu prósent sykursjúkra þróa með sér taugabólgur og finna fyrir langvinnum verkjum. Páll að störfum hjá verkjarannsóknarmiðstöðinni við Árósarháskóla. Aðsend Uppgötvaði ákveðna þverstæðu við rannsóknina Við rannsóknarvinnuna komst Páll að ákveðinni þverstæðu. Fyrirfram hefði hann gert ráð fyrir að fleiri skyn- og verkjataugar væru í krónískum verkjasjúklingum en í öðrum en þessar taugar gera okkur kleift að finna fyrir verkjum og snertingu. Annað kom þó á daginn eftir því sem rannsókninni vatt fram. Krónískir verkjasjúklingar reyndust hafa minna af skyn-og verkjataugum en aðrir þrátt fyrir að verkirnir séu daglegt brauð. „Það sem við komumst að var að það eru nokkrar sameindir sem liggja utan um þessar verkjataugar og við teljum að það sé ástæðan fyrir því að sumir þessara sjúklinga fá verki því þrátt fyrir að sjúklingarnir væru með mjög lítið af þessum taugum þá sáum við mjög mikið magn af þessum verkjatengdu sameindum sem voru utan á taugunum,“ sagði Páll. Þessi uppgötvun leiddi af sér annað verkefni sem mun vonandi lina þjáningar sjúklinganna. „Núna erum við í því ferli að hanna nýja meðferðarrannsókn sem hefur þann tilgang að loka á eða slökkva á sumum af þessum verkjasameindum. Við vonumst til þess að það muni hjálpa þessum sjúklingum.“ Valda þessar verkjasameindir sem umlykja taugarnar bólgum hjá sjúklingunum? „Ég hef kallað þennan króníska verkjasjúkdóm taugabólgur. Við sjáum bólgur utan á þessum taugum hjá þeim sjúklingum sem hafa verkina en nýleg rannsókn okkar sýndi að þessar bólgur hafa lítið samhengi við verkina. Við héldum í fyrstu að það væru bólgurnar sem yllu verkjunum en það virðist ekki vera.“ Agnarsmá sýni segja heilmikla sögu Húðsýnið sem tekið er úr krónísku verkjasjúklingunum er tiltölulega smátt, í raun lítil agnarögn, miðað við þá sögu sem sýnið getur sagt rannsakendum. Sýnin eru ekki nema þrír millimetrar að ummáli. „Það sem við síðan gerum við sýnin er að við frystum þau niður, svo skerum við þau í mjög þunnar skífur. Þá er mótefni sett og loks litarefni á frumurnar þannig að við getum séð þessar verkjataugar og numið hvort það séu bólgur í kringum taugarnar og hversu mikið af mismunandi verkjasameindum eru til staðar.“ Páll segir að frásagnir sjúklinganna sjálfra af verkjum hafi verið honum innblástur. „Ég hef mjög gaman af því að vera í mannlegum samskiptum og að geta hitt þessa sjúklinga sem eru með sykursýki og hafa jafnvel verið með verki í fleiri áratugi. Þeir segja mér að þeir hafi kannski lifað við þessa brennandi verki í langan tíma. Þetta eru verkir upp á 8, 9 og jafnvel 10 á þessum 0-10 skala sem við notum til að mæla verki og þá er ekki annað hægt en að fyllast innblæstri og vilja gera sitt allra, allra besta til að komast að því hvers vegna þessir sjúklingar fá verki.“ Vísindi Danmörk Íslendingar erlendis Mest lesið Fundu lík karlmanns í Reynisfjalli Innlent Eiginmaður íslenskrar konu lét sig hverfa rétt eftir brúðkaupið Innlent „Ég hefði bara sagt af mér á staðnum“ Innlent Fjórir í bílnum en enginn við stýrið Innlent „Það er ódýrast og best og fljótlegast að kála þessum dýrum“ Innlent Yazan afar létt að vera ekki vísað frá landi Innlent Skerjafjarðarskáldið krefst afsökunarbeiðni – annars fer það í mál Innlent Kona á níræðisaldri sá björninn í þriggja metra fjarlægð Innlent Frambjóðandi Trump lýsti sér sem „svörtum nasista“ á klámsíðu Erlent Íbúar Springfield klofnir í afstöðu sinni til heimsóknar Trump Erlent Fleiri fréttir Hafa „góða hugmynd“ hvar og hvenær stúlkunni var ráðinn bani Maður sem var leitað við Vík fannst látinn Ákvörðun ráðherra viðurkenning á að mikil þekking sé fyrir norðan Biðin óásættanleg og vill skýr svör frá ríkinu Hinir grunuðu í mansalsmálinu ganga lausir Sveitarfélögin krefja ríkið svara um NPA Norðurlönd dýpka samvinnu í varnarmálum Eiginmaður íslenskrar konu lét sig hverfa rétt eftir brúðkaupið „Það er ódýrast og best og fljótlegast að kála þessum dýrum“ Bein útsending: Birting lýðheilsuvísa í Grindavík Skerjafjarðarskáldið krefst afsökunarbeiðni – annars fer það í mál Húnninn settur í frost þar til hægt verður að stoppa hann upp „Ég hefði bara sagt af mér á staðnum“ Yazan afar létt að vera ekki vísað frá landi Fjórir í bílnum en enginn við stýrið Fundu lík karlmanns í Reynisfjalli Sýknaður af ákæru um manndráp af gáleysi á Akureyri Ákærður fyrir að stinga lækni í kvöldgöngu „Kerfið er algjörlega að bregðast fólkinu“ Vinnuslys töluvert tíðari á Íslandi en í Noregi Áhyggjuefni að innri landamærin séu ekki betur tryggð Dæmi um að fólk hafi fallið frá á meðan beðið er eftir NPA-þjónustu Kona á níræðisaldri sá björninn í þriggja metra fjarlægð Brynjar vill herða upp á mannréttindahugtakinu Hvítabjörninn felldur: Forðaði sér inn og sendi skilaboð á dóttur sína Útilokar ekki að snúa sér að öðrum verkefnum Senda vopnaða menn á svæðið Tilkynnt um ísbjörn og þyrla gæslunnar ræst út Óska eftir myndefni af Krýsuvíkurvegi Rafrettukóngur og eigandi Drekans sakaðir um 740 milljóna brot Sjá meira
Í hádegisfréttum Bylgjunnar sagði Páll, aðspurður, að þetta væri mikill heiður og að honum hefði brugðið mjög við fréttirnar. „Ég vissi að prófessorarnir á deildinni minni höfðu tilnefnt mig en ég verð að viðurkenna að mig óraði ekki fyrir að ég myndi vinna enda fjölmargt gott vísindafólk þarna.“ Í umsögn Dönsku sykursýkisakademíunnar kemur fram að aðferðir Páls hefðu valdið hugarfarsbreytingu innan vísindasamfélagsins. Aðferðin væri markaði vatnaskil eins og komist var að orði. Í doktorsnámi Páls á árunum 2010-2013 þróaði hann aðferð við að taka og greina lítil húðsýni til að kanna ástand lítilla skyn- og verkjatauga í húðinni hjá sjúklingum sem glíma við langvinna verki. Fjölmargir undirliggjandi sjúkdómar geta valdið verkjunum og meðal annars sykursýki. Þrjátíu prósent sykursjúkra þróa með sér taugabólgur og finna fyrir langvinnum verkjum. Páll að störfum hjá verkjarannsóknarmiðstöðinni við Árósarháskóla. Aðsend Uppgötvaði ákveðna þverstæðu við rannsóknina Við rannsóknarvinnuna komst Páll að ákveðinni þverstæðu. Fyrirfram hefði hann gert ráð fyrir að fleiri skyn- og verkjataugar væru í krónískum verkjasjúklingum en í öðrum en þessar taugar gera okkur kleift að finna fyrir verkjum og snertingu. Annað kom þó á daginn eftir því sem rannsókninni vatt fram. Krónískir verkjasjúklingar reyndust hafa minna af skyn-og verkjataugum en aðrir þrátt fyrir að verkirnir séu daglegt brauð. „Það sem við komumst að var að það eru nokkrar sameindir sem liggja utan um þessar verkjataugar og við teljum að það sé ástæðan fyrir því að sumir þessara sjúklinga fá verki því þrátt fyrir að sjúklingarnir væru með mjög lítið af þessum taugum þá sáum við mjög mikið magn af þessum verkjatengdu sameindum sem voru utan á taugunum,“ sagði Páll. Þessi uppgötvun leiddi af sér annað verkefni sem mun vonandi lina þjáningar sjúklinganna. „Núna erum við í því ferli að hanna nýja meðferðarrannsókn sem hefur þann tilgang að loka á eða slökkva á sumum af þessum verkjasameindum. Við vonumst til þess að það muni hjálpa þessum sjúklingum.“ Valda þessar verkjasameindir sem umlykja taugarnar bólgum hjá sjúklingunum? „Ég hef kallað þennan króníska verkjasjúkdóm taugabólgur. Við sjáum bólgur utan á þessum taugum hjá þeim sjúklingum sem hafa verkina en nýleg rannsókn okkar sýndi að þessar bólgur hafa lítið samhengi við verkina. Við héldum í fyrstu að það væru bólgurnar sem yllu verkjunum en það virðist ekki vera.“ Agnarsmá sýni segja heilmikla sögu Húðsýnið sem tekið er úr krónísku verkjasjúklingunum er tiltölulega smátt, í raun lítil agnarögn, miðað við þá sögu sem sýnið getur sagt rannsakendum. Sýnin eru ekki nema þrír millimetrar að ummáli. „Það sem við síðan gerum við sýnin er að við frystum þau niður, svo skerum við þau í mjög þunnar skífur. Þá er mótefni sett og loks litarefni á frumurnar þannig að við getum séð þessar verkjataugar og numið hvort það séu bólgur í kringum taugarnar og hversu mikið af mismunandi verkjasameindum eru til staðar.“ Páll segir að frásagnir sjúklinganna sjálfra af verkjum hafi verið honum innblástur. „Ég hef mjög gaman af því að vera í mannlegum samskiptum og að geta hitt þessa sjúklinga sem eru með sykursýki og hafa jafnvel verið með verki í fleiri áratugi. Þeir segja mér að þeir hafi kannski lifað við þessa brennandi verki í langan tíma. Þetta eru verkir upp á 8, 9 og jafnvel 10 á þessum 0-10 skala sem við notum til að mæla verki og þá er ekki annað hægt en að fyllast innblæstri og vilja gera sitt allra, allra besta til að komast að því hvers vegna þessir sjúklingar fá verki.“
Vísindi Danmörk Íslendingar erlendis Mest lesið Fundu lík karlmanns í Reynisfjalli Innlent Eiginmaður íslenskrar konu lét sig hverfa rétt eftir brúðkaupið Innlent „Ég hefði bara sagt af mér á staðnum“ Innlent Fjórir í bílnum en enginn við stýrið Innlent „Það er ódýrast og best og fljótlegast að kála þessum dýrum“ Innlent Yazan afar létt að vera ekki vísað frá landi Innlent Skerjafjarðarskáldið krefst afsökunarbeiðni – annars fer það í mál Innlent Kona á níræðisaldri sá björninn í þriggja metra fjarlægð Innlent Frambjóðandi Trump lýsti sér sem „svörtum nasista“ á klámsíðu Erlent Íbúar Springfield klofnir í afstöðu sinni til heimsóknar Trump Erlent Fleiri fréttir Hafa „góða hugmynd“ hvar og hvenær stúlkunni var ráðinn bani Maður sem var leitað við Vík fannst látinn Ákvörðun ráðherra viðurkenning á að mikil þekking sé fyrir norðan Biðin óásættanleg og vill skýr svör frá ríkinu Hinir grunuðu í mansalsmálinu ganga lausir Sveitarfélögin krefja ríkið svara um NPA Norðurlönd dýpka samvinnu í varnarmálum Eiginmaður íslenskrar konu lét sig hverfa rétt eftir brúðkaupið „Það er ódýrast og best og fljótlegast að kála þessum dýrum“ Bein útsending: Birting lýðheilsuvísa í Grindavík Skerjafjarðarskáldið krefst afsökunarbeiðni – annars fer það í mál Húnninn settur í frost þar til hægt verður að stoppa hann upp „Ég hefði bara sagt af mér á staðnum“ Yazan afar létt að vera ekki vísað frá landi Fjórir í bílnum en enginn við stýrið Fundu lík karlmanns í Reynisfjalli Sýknaður af ákæru um manndráp af gáleysi á Akureyri Ákærður fyrir að stinga lækni í kvöldgöngu „Kerfið er algjörlega að bregðast fólkinu“ Vinnuslys töluvert tíðari á Íslandi en í Noregi Áhyggjuefni að innri landamærin séu ekki betur tryggð Dæmi um að fólk hafi fallið frá á meðan beðið er eftir NPA-þjónustu Kona á níræðisaldri sá björninn í þriggja metra fjarlægð Brynjar vill herða upp á mannréttindahugtakinu Hvítabjörninn felldur: Forðaði sér inn og sendi skilaboð á dóttur sína Útilokar ekki að snúa sér að öðrum verkefnum Senda vopnaða menn á svæðið Tilkynnt um ísbjörn og þyrla gæslunnar ræst út Óska eftir myndefni af Krýsuvíkurvegi Rafrettukóngur og eigandi Drekans sakaðir um 740 milljóna brot Sjá meira