Ísland í forystu Hugrún Elvarsdóttir skrifar 24. apríl 2021 08:00 - Einfalda þarf regluverk, innleiða hagræna hvata, takmarka íþyngjandi kvaðir og skapa umhverfi sem leyfir nýsköpun að blómstra. Fyrr í vor hélt Samband ungra sjálfstæðismanna vinnustofur í efnahags- og atvinnumálum, umhverfis- og loftslagsmálum, heilbrigðismálum og menntamálum þar sem mótuð var sýn á framtíð Íslands handan við heimsfaraldurinn sem nú geisar. Hvernig sérðu Ísland fyrir þér eftir 10 ár, af hverju ættir þú að vilja búa á Íslandi frekar en annars staðar og hvaða málefni skipta þig máli til framtíðar, voru meðal spurninga sem voru til umræðu. Það leyndi sér ekki að ungt sjálfstæðisfólk setur umhverfis- og loftslagsmálin ofarlega á dagskrá og sækist í auknum mæli eftir meiri og skýrari upplýsingagjöf. Upplýsingagjöf Raunin er sú að mörgum fallast hendur þegar skoðað er hvað loftslagsvandinn felur í sér og þeir standa frammi fyrir hafsjó af mismunandi upplýsingum, sem virðast yfirþyrmandi fyrir bæði einstaklinga og fyrirtæki. Hvað er það sem skiptir raunverulega máli og hvað ekki? Er það flokkunin, losun gróðurhúsalofttegunda frá samgöngutækjum og stóriðju, vistvænn byggingariðnaður, svifryksmengun, eða kannski eldgosið í Geldingadal? Auðvitað helst þetta allt í hendur og það er engin ein töfralausn til. Þess vegna er mikilvægt að við leggjumst öll á eitt og áttum okkur á þeim raunverulegu áskorunum sem við stöndum frammi fyrir. Upplýsingagjöfin þarf að vera einföld og skýr og stjórnvöld þurfa að veita fyrirtækjum leiðbeiningar um hvaða mælikvarða skal nota svo útkomur séu samanburðarhæfar og trúverðugar. Tækifæri komandi kynslóða Það kann að hljóma eins og biluð plata, en hlýnun jarðar er ein stærsta áskorun sem mannkynið stendur frammi fyrir og magn koltvíoxíðs í loftinu hefur aukist gríðarlega síðustu ár, sem á sér enga hliðstæðu í sögunni. Auðlindir jarðar eru takmarkaðar og jafnvægið milli samfélags, náttúru og efnahags er forsenda lífskjara okkar eins og við þekkjum þau. Þess vegna er mikilvægt að við tileinkum okkur breytta og bætta lífs- og viðskiptahætti til að bregðast við loftslagsvandanum. Samspil metnaðarfullra og raunhæfra markmiða Bregðast þarf við með markvissum aðgerðum, en stjórnvöld hafa sett fram metnaðarfullar áætlanir um kolefnishlutleysi 2040 og jarðefnaeldsneytislaust Ísland 2050. Það virðist vissulega mjög rómantísk sýn að Ísland verði jarðefnaeldsneytislaust fyrst allra landa og græn orka verði stærsta framlag Íslands til loftslagsmála á heimsvísu. Við búum hins vegar yfir gríðarlegum auðlindum í formi umhverfisvænna orkugjafa, eins og vatnsafls, jarðvarma og vindorku og því ætti Ísland hæglega að geta náð því markmiði. Til að svo megi verða þarf að leita allra leiða til að nýta þær auðlindir sem við höfum, bæði fyrir orkuskiptin innanlands og til að flytja út. Tryggja verður innviði fyrir orkuskipti, t.d. með uppsetningu rafhleðslustöðva um land allt, svo sem við þjóðvegi, flugvelli og hafnir. Hraður vöxtur orkusækins iðnaðar felur síðan í sér tækifæri fyrir Ísland til að laða til sín gagnaver, hátækni matvælaframleiðslu, rafhlöðuframleiðslu o.fl. og leggja þannig sitt af mörkum á heimsvísu. Ef við ætlum að vera orkuþjóð þarf bæði raforkuverð og regluverkið þar í kring að vera samkeppnishæft. Má þar t.d. benda á að fella niður flutningsgjald af raforku í þeim tilvikum þar sem unnt er að tengja starfsemina beint við virkjanir. Innleiðing hringrásarhagkerfis Innleiðing hringrásarhagkerfis er löngu tímabært og stór liður í baráttunni við loftslagsvandann. Ísland hefur alla burði til þess að vera sjálfbært með sínu hringrásarhagkerfi, t.a.m. þegar kemur að endurnýtingu og endurvinnslu. Mikilvægt er að samræma merkingar fyrir flokkun, söfnun úrgangs og endurvinnslu til að gera hlutina skýrari og einfaldari milli sveitarfélaga og landshluta. Einnig þarf að einfalda upplýsingagjöf til atvinnulífsins vegna kostnaðarsamra breytinga við innleiðingu á banni við að setja hinar ýmsu einnota plastvörur á markað ásamt nýjum lagaákvæðum um endurgjaldsskyldu, merkingarskyldu og samsetningarskyldu plastvara. Samhliða þessu þarf að efla innviði með það að markmiði að auka innlenda endurvinnslu, bæði til að minnka kolefnissporið og styrkja innlenda virðiskeðju. Mikilvægt er að réttu fjárhagslegu hvatarnir séu til staðar en endurskoða þarf hlutverk og verðskrá Úrvinnslusjóðs og skoða tækifæri og möguleika PPP (e. public-private partnership) þegar kemur að uppbyggingu í úrgangs- og umhverfismálum. Stefnum öll í sömu átt Það er að lokum deginum ljósara að hugarfarsbreyting þarf að eiga sér stað á öllum sviðum samfélagsins. Þetta er ekki lengur hliðarverkefni stjórnvalda, atvinnulífsins og einstaklinga heldur málaflokkur sem þarf að vera í forgrunni, en samþætting umhverfismála, félagslegra þátta og stjórnarhátta er lykilatriði í því að árangur náist. Tækifærin eru mikil fyrir íslenskt atvinnulíf og þjóðfélagið í heild og gríðarlegir hagsmunir fólgnir í því að vera leiðandi á sviði grænna atvinnuvega og sjálfbærs iðnaðar. Við getum verið fyrirmynd annarra þjóða þegar kemur að loftslagsmálum, en mikilvægt er að samræma lög og reglur. Einfalda þarf upplýsingagjöf og regluverk, innleiða hagræna hvata, takmarka íþyngjandi kvaðir og skapa umhverfi þar sem nýsköpun, sérstaklega á sviði umhverfis- og loftslagsmála, fær að blómstra. Höfundur er stjórnmála- og stjórnsýslufræðingur og situr í framkvæmdastjórn Sambands ungra sjálfstæðismanna. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Umhverfismál Loftslagsmál Skoðun: Kosningar 2021 Mest lesið Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Málþóf sem valdníðsla Einar G. Harðarson Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson Skoðun Hvernig spyr ég gervigreind til að fá besta svarið? Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Ertu bitur? Björn Leví Gunnarsson Skoðun Skoðun Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald skrifar Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Málþóf sem valdníðsla Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Klaufaskapur og reynsluleysi? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvernig spyr ég gervigreind til að fá besta svarið? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ertu bitur? Björn Leví Gunnarsson skrifar Skoðun Er hægt að læra af draumum? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Afstæði Ábyrgðar Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjárhagslegt virði vörumerkja Elías Larsen skrifar Skoðun Við ákærum – hver sveik strandveiðisjómenn? Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson skrifar Skoðun Af hverju varð heimsókn framkvæmdastjóra ESB að NATO-fundi? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Veimiltítustjórn og tugþúsundir dáinna barna Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Bragðefni eru ekki vandamálið - Bann við þeim myndi skaða lýðheilsu Abdullah Shihab Wahid skrifar Skoðun Swuayda blæðir: Hróp sem heimurinn heyrir ekki Mouna Nasr skrifar Skoðun Skattar fyrst, svo allt hitt – og hagræðingin sem gleymdist Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Áfangasigur í baráttunni við hernaðinn gegn heimkynnum villta laxins Ingólfur Ásgeirsson,Árni Baldursson skrifar Skoðun Þetta er allt hinum að kenna! Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Þjóðþrifamálin sem stjórnarandstaðan fórnaði á altari útgerðanna Heimir Már Pétursson skrifar Skoðun Sleppir ekki takinu svo auðveldlega aftur Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Opið bréf til fullorðna fólksins Úlfhildur Elísa Hróbjartsdóttir skrifar Skoðun Vill Sjálfstæðisflokkurinn láta taka sig alvarlega? Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Þjórsá í hættu – Hvammsvirkjun og rof á náttúrulegu ástandi árinnar Gunnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Undirbúum börnin fyrir skólann með hjálp gervigreindar Sigvaldi Einarsson skrifar Sjá meira
- Einfalda þarf regluverk, innleiða hagræna hvata, takmarka íþyngjandi kvaðir og skapa umhverfi sem leyfir nýsköpun að blómstra. Fyrr í vor hélt Samband ungra sjálfstæðismanna vinnustofur í efnahags- og atvinnumálum, umhverfis- og loftslagsmálum, heilbrigðismálum og menntamálum þar sem mótuð var sýn á framtíð Íslands handan við heimsfaraldurinn sem nú geisar. Hvernig sérðu Ísland fyrir þér eftir 10 ár, af hverju ættir þú að vilja búa á Íslandi frekar en annars staðar og hvaða málefni skipta þig máli til framtíðar, voru meðal spurninga sem voru til umræðu. Það leyndi sér ekki að ungt sjálfstæðisfólk setur umhverfis- og loftslagsmálin ofarlega á dagskrá og sækist í auknum mæli eftir meiri og skýrari upplýsingagjöf. Upplýsingagjöf Raunin er sú að mörgum fallast hendur þegar skoðað er hvað loftslagsvandinn felur í sér og þeir standa frammi fyrir hafsjó af mismunandi upplýsingum, sem virðast yfirþyrmandi fyrir bæði einstaklinga og fyrirtæki. Hvað er það sem skiptir raunverulega máli og hvað ekki? Er það flokkunin, losun gróðurhúsalofttegunda frá samgöngutækjum og stóriðju, vistvænn byggingariðnaður, svifryksmengun, eða kannski eldgosið í Geldingadal? Auðvitað helst þetta allt í hendur og það er engin ein töfralausn til. Þess vegna er mikilvægt að við leggjumst öll á eitt og áttum okkur á þeim raunverulegu áskorunum sem við stöndum frammi fyrir. Upplýsingagjöfin þarf að vera einföld og skýr og stjórnvöld þurfa að veita fyrirtækjum leiðbeiningar um hvaða mælikvarða skal nota svo útkomur séu samanburðarhæfar og trúverðugar. Tækifæri komandi kynslóða Það kann að hljóma eins og biluð plata, en hlýnun jarðar er ein stærsta áskorun sem mannkynið stendur frammi fyrir og magn koltvíoxíðs í loftinu hefur aukist gríðarlega síðustu ár, sem á sér enga hliðstæðu í sögunni. Auðlindir jarðar eru takmarkaðar og jafnvægið milli samfélags, náttúru og efnahags er forsenda lífskjara okkar eins og við þekkjum þau. Þess vegna er mikilvægt að við tileinkum okkur breytta og bætta lífs- og viðskiptahætti til að bregðast við loftslagsvandanum. Samspil metnaðarfullra og raunhæfra markmiða Bregðast þarf við með markvissum aðgerðum, en stjórnvöld hafa sett fram metnaðarfullar áætlanir um kolefnishlutleysi 2040 og jarðefnaeldsneytislaust Ísland 2050. Það virðist vissulega mjög rómantísk sýn að Ísland verði jarðefnaeldsneytislaust fyrst allra landa og græn orka verði stærsta framlag Íslands til loftslagsmála á heimsvísu. Við búum hins vegar yfir gríðarlegum auðlindum í formi umhverfisvænna orkugjafa, eins og vatnsafls, jarðvarma og vindorku og því ætti Ísland hæglega að geta náð því markmiði. Til að svo megi verða þarf að leita allra leiða til að nýta þær auðlindir sem við höfum, bæði fyrir orkuskiptin innanlands og til að flytja út. Tryggja verður innviði fyrir orkuskipti, t.d. með uppsetningu rafhleðslustöðva um land allt, svo sem við þjóðvegi, flugvelli og hafnir. Hraður vöxtur orkusækins iðnaðar felur síðan í sér tækifæri fyrir Ísland til að laða til sín gagnaver, hátækni matvælaframleiðslu, rafhlöðuframleiðslu o.fl. og leggja þannig sitt af mörkum á heimsvísu. Ef við ætlum að vera orkuþjóð þarf bæði raforkuverð og regluverkið þar í kring að vera samkeppnishæft. Má þar t.d. benda á að fella niður flutningsgjald af raforku í þeim tilvikum þar sem unnt er að tengja starfsemina beint við virkjanir. Innleiðing hringrásarhagkerfis Innleiðing hringrásarhagkerfis er löngu tímabært og stór liður í baráttunni við loftslagsvandann. Ísland hefur alla burði til þess að vera sjálfbært með sínu hringrásarhagkerfi, t.a.m. þegar kemur að endurnýtingu og endurvinnslu. Mikilvægt er að samræma merkingar fyrir flokkun, söfnun úrgangs og endurvinnslu til að gera hlutina skýrari og einfaldari milli sveitarfélaga og landshluta. Einnig þarf að einfalda upplýsingagjöf til atvinnulífsins vegna kostnaðarsamra breytinga við innleiðingu á banni við að setja hinar ýmsu einnota plastvörur á markað ásamt nýjum lagaákvæðum um endurgjaldsskyldu, merkingarskyldu og samsetningarskyldu plastvara. Samhliða þessu þarf að efla innviði með það að markmiði að auka innlenda endurvinnslu, bæði til að minnka kolefnissporið og styrkja innlenda virðiskeðju. Mikilvægt er að réttu fjárhagslegu hvatarnir séu til staðar en endurskoða þarf hlutverk og verðskrá Úrvinnslusjóðs og skoða tækifæri og möguleika PPP (e. public-private partnership) þegar kemur að uppbyggingu í úrgangs- og umhverfismálum. Stefnum öll í sömu átt Það er að lokum deginum ljósara að hugarfarsbreyting þarf að eiga sér stað á öllum sviðum samfélagsins. Þetta er ekki lengur hliðarverkefni stjórnvalda, atvinnulífsins og einstaklinga heldur málaflokkur sem þarf að vera í forgrunni, en samþætting umhverfismála, félagslegra þátta og stjórnarhátta er lykilatriði í því að árangur náist. Tækifærin eru mikil fyrir íslenskt atvinnulíf og þjóðfélagið í heild og gríðarlegir hagsmunir fólgnir í því að vera leiðandi á sviði grænna atvinnuvega og sjálfbærs iðnaðar. Við getum verið fyrirmynd annarra þjóða þegar kemur að loftslagsmálum, en mikilvægt er að samræma lög og reglur. Einfalda þarf upplýsingagjöf og regluverk, innleiða hagræna hvata, takmarka íþyngjandi kvaðir og skapa umhverfi þar sem nýsköpun, sérstaklega á sviði umhverfis- og loftslagsmála, fær að blómstra. Höfundur er stjórnmála- og stjórnsýslufræðingur og situr í framkvæmdastjórn Sambands ungra sjálfstæðismanna.
Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar
Skoðun Bragðefni eru ekki vandamálið - Bann við þeim myndi skaða lýðheilsu Abdullah Shihab Wahid skrifar
Skoðun Skattar fyrst, svo allt hitt – og hagræðingin sem gleymdist Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Áfangasigur í baráttunni við hernaðinn gegn heimkynnum villta laxins Ingólfur Ásgeirsson,Árni Baldursson skrifar
Skoðun Þjóðþrifamálin sem stjórnarandstaðan fórnaði á altari útgerðanna Heimir Már Pétursson skrifar
Skoðun Þjórsá í hættu – Hvammsvirkjun og rof á náttúrulegu ástandi árinnar Gunnar Þór Jónsson skrifar