Náttúruspjöll við Geldingadali Snæbjörn Guðmundsson skrifar 19. maí 2021 16:32 Eldgos eru einhverjar alstórfenglegustu náttúruhamfarir sem verða á jörðinni. Íslendingar hafa frá upphafi byggðar þurft að takast á við þessi öfl náttúrunnar, og oft á tíðum orðið fyrir miklum búsifjum af völdum jarðelda. Síðari ár höfum við þó einnig notið fegurðar þeirra og margbreytileika. Í mars síðastliðnum hófst eldgos í Geldingadölum á Reykjanesskaga. Komið hefur í ljós að gosið er jafnvel einstakt meðal eldgosa. Jarðfræðingar telja flestir að það marki upphaf nýrrar eldgosahrinu á Reykjanesskaga, þar sem ekki hefur gosið á landi í um 800 ár. Síðustu misseri hefur mikið verk verið unnið við að kortleggja náttúruvá vegna jarðelda á Suðvesturhorninu. Sú vinna kemur sér vel, nú þegar eldgosahrina er hafin. Þó er allsendis ómögulegt að spá nokkru um framhaldið, hvenær næst muni gjósa eða hvar. Allar hugmyndir um varnir gegn hraunrennsli þurfa að skoðast í því ljósi. Í skjóli nætur Aðfaranótt föstudagsins 14. maí hófst að ráði verkfræðinga vinna við varnargarða við suðurenda svokallaðs Nafnlausadals ofan Nátthaga. Almannavarnir og ríkisstjórnin tilkynntu um þetta síðdegis á föstudag. Görðunum er ætlað að koma í veg fyrir að hraun renni niður í Nátthaga þar sem ljósleiðari liggur grafinn. Enn neðar liggur Suðurstrandarvegur. Lagalegur grundvöllur varnargarðanna virðist mjög veikur, svo ekki sé meira sagt. Grindavíkurbær hefur engum veitt framkvæmdaleyfi og engra umsagna virðist hafa verið aflað frá stofnunum eins og Náttúrufræðistofnun Íslands eða Umhverfisstofnun. Skipulagsstofnun virðist ekki hafa verið innt eftir því hvort stofnunin eða sveitarfélagið þurfi að taka ákvörðun um nauðsyn umhverfismats fyrir svo mikið inngrip. Samtök almennings hafa ekki verið höfð með í ráðum. Varnargarðarnir fela þó í sér efnisflutninga upp á 28 þúsund rúmmetra og við blasir á meðfylgjandi ljósmynd tekinni þriðjudaginn 18. maí hvers konar umfang og rask hér er á ferðinni. Á hinn bóginn hefur Grindavíkurbær veitt nauðsynleg leyfi fyrir göngustígum og Umhverfisstofnun veitt undanþágu til utanvegaaksturs fjölmiðlamanna, allt mun minni inngrip en varnargarðarnir. Frá því á mánudag hefur verið óskað eftir gögnum málsins og grundvelli ákvarðana frá Almannavörnum og ríkisstjórn. Treglega hefur gengið að fá gögn. Þó hefur verið upplýst að almannavarnadeild ríkislögreglustjóra óskaði heimildar ríkisstjórnar til að ráðast í gerð varnargarðanna. Ekki hefur komið fram hver hinn eiginlegi framkvæmdaraðili er eða hverjar eru hinar eiginlegu ákvarðanir. Af fjölmiðlaumfjöllun verður ekki ráðið að þeirri spurningu hafi verið velt upp hvort yfir höfuð teljist eðlilegt að stöðva framgöngu hraunsins og raska umgjörð þess á svo afgerandi hátt. Spurningar um náttúruna sjálfa, vernd hraunsins og inngrip í náttúruleg ferli virðast ekki hafa verið settar fram í aðdraganda framkvæmdanna. Þrátt fyrir allt þetta hefur framkvæmdin verið í undirbúningi frá því gos hófst og voru garðarnir fullhannaðir fyrir tveimur og hálfri viku. Tilraunarinnar virði? Forsætisráðherra og verkhönnuðir hafa í fjölmiðlum vísað til gildis framkvæmdarinnar sem tilraunar. Gildi varnargarðanna sem tilraunar til að verjast hraunstraumnum er hins vegar afar vafasamt. Tilraunir erlendis benda til þess að næsta vonlaust sé að verjast hraunflæði nema með gríðarlega miklum og langvarandi aðgerðum (sjá t.d. pistil á vef Jarðfræðistofnunar Bandaríkjanna). Hér um bil eina velheppnaða aðgerðin af þeim toga á jörðinni var líklegast í Heimaeyjargosinu 1973, en þar var mörgum milljónum tonna af sjó dælt á hraunið yfir um fimm mánaða tímabil. Aðrar tilraunir, svo sem á Hawaii og Ítalíu, hafa ekki sýnt fram á mikinn raunverulegan árangur, heldur í besta falli tímabundinn eða óljósan ávinning. Svo virðist því sem spurningin „af hverju ekki?“ sé grunnur að gerð varnargarðanna nú. Að þeir séu þá að minnsta kosti „tilraunarinnar virði“. Það er hins vegar óskýrt hvernig niðurstöður þessarar „tilraunar“ eigi að leiða af sér nýtileg gögn sem hægt væri að yfirfæra á allt aðrar aðstæður síðar. Hæðarmunur á yfirborði hraunsins í minni Geldingadala og haftinu ofan Nátthaga, mörg hundruð metrum sunnar, er um 20 metrar. Hraunstraumurinn leitar undan halla og það er ekki nokkur leið að stöðva hraunrennslið úr Geldingadölum til suðurs í átt að Nátthaga, ef hraunið „kýs“ á annað borð að renna þá leið í nægilegu magni. Hraunið fyllir einfaldlega upp í lægðina bakvið garðana og flæðir svo yfir þá. Þetta stjórnast af aðstæðum hundruðum metra ofan við varnargarðana. Sem tilraun hafa garðarnir ekkert gildi því halli landsins stýrir flæðinu. Ef eldgos kæmi upp ofan byggðar við Hafnarfjörð eða Grindavík er augljóst að leita yrði leiða til að verja híbýli fólks og innviði þéttbýlisins. Reynsla af varnargörðunum ofan Nátthaga mun vart nýtast við þær aðgerðir. Sjálft Geldingadalagosið ógnar hins vegar engu nema einum ljósleiðara og örfárra kílómetra löngum vegspotta sem mætti auðveldlega lagfæra síðar ef hann færi undir hraun. Einu híbýlin á svæðinu, Ísólfsskála, mætti verja ef þyrfti með tíð og tíma. Varnargarðatilraunin er sóun á fjármunum opinberra aðila, sem hefði miklu betur verið varið í að byggja upp innviði fyrir gesti svæðisins sem sækja gosstöðvarnar til að upplifa ógnarkraftinn í gosinu, ekki groddaleg ummerki vinnuvéla. Alvarleg náttúruspjöll Fjárhagslegur fórnarkostnaður er þó sáralítill miðað við náttúruspjöllin sem framkvæmdin hefur í för með sér. Geldingadalagosið hefur ómetanlegt gildi á öllum mælikvörðum náttúru og mannlegrar tilveru. Að stöðva hraunrennsli í eldgosi er ekki eins og að stífla bæjarlæk. Aðgerðir við hraunið eru ekki sambærilegar við byggingu varnargarða vegna jökulhlaupa eða sjávarágangs. Eldgos eru fágæti, einstök fyrirbrigði sem okkur ber að vernda og umgangast af virðingu. Náttúruverndarlög kveða á um sérstaka vernd hrauna, og verndargildi þeirra eykst eftir því sem hraunin eru yngri og ósnortnari. Hraunið sem runnið hefur frá eldstöðinni í Geldingadölum gæti augljóslega ekki verið ósnortnara, og því ber okkur að umgangast það af ýtrustu varúð og virðingu. Þetta svæði verður eitt af krúnudjásnum landsins um ókomnar aldir. Það vakna því bæði lagalegar, siðferðilegar og samfélagslegar spurningar um svona inngrip, auk þeirra efnahagslegu og pólitísku. Þessum spurningum svara hönnuðir garðanna og framkvæmdaraðilar ekki. Vísindalegt gildi eldgossins í Geldingadölum er á heimsmælikvarða. Þróun þess og framgangur, uppruni kvikunnar, rennsli hraunsins og mótun landsins eru afar merkileg ferli sem alls ekki má raska eða meðhöndla af virðingarleysi eða án skýrs og gagnreynds tilgangs. Eldstöðin og hraunið sem rennur frá henni eru um þessar mundir ein merkilegasta jarðmyndun Jarðar. Ferlið er nú þegar rannsóknarefni fjölmargra innlendra og alþjóðlegra vísindahópa, uppspretta ómældra gagna, skilnings og uppgötvana tengt jarðrænum ferlum. Gosið og hraunið verða rannsóknarefni um ófyrirsjáanlega framtíð. En atburðurinn hefur ekki einungis vísindalegt gildi heldur einnig mikið gildi fyrir almenning, bæði þá gesti sem heimsækja gosstöðvarnar sem og þau sem fylgjast með því hvaðanæva að úr heiminum í gegnum netið. Hér skyggnumst við inn í uppruna Íslands, hvernig gígar kvikna og slokkna, fyllumst lotningu frammi fyrir hinum gríðarháu kvikustrókum. Sjáum hraunið vella fram, mótast, storkna og gleypa landslagið sem verður fyrir hraunelfinni. Fullkomlega óþarft rask utan í þessu merkilega náttúrufyrirbrigði er virðingarleysi gagnvart náttúrunni, upplifun almennings, framgangi náttúrufræða og skilningi til framtíðar. Þótt hraunið muni mögulega hylja garðana að einhverju leyti með tíð og tíma er mjög líklegt að rask af völdum vinnuvéla og þeir hlutar garðanna sem ekki fara undir hraun verði sjáanlegir um alla framtíð. Það eitt og sér gerir varnargarðatilraunina óverjandi. Hér er verið að umturna varanlega umhverfi hrauns sem náttúruverndarlög eiga að standa vörð um. Náttúrudrottnun Íslendinga Aðgerðirnar síðustu daga við hraunið benda því miður til þess að við hér á landi höfum ekki dregið mikinn lærdóm af reynslu mannkyns síðustu ár og áratugi. Gerð varnargarða með miklu raski utan í einum almerkilegustu jarðmyndunum seinni ára bendir sterklega til þess að við séum enn á braut náttúrudrottnunar, þar sem umhverfi okkar og aðrir hlutar náttúrunnar eru leikvöllur mannsins eða einskis vert viðfang. Í augum margra kann að virðast saklaust að prófa sisona að stöðva hraunstraum, jafnvel þótt hann ógni í raun alls ekki neinu nema einum ljósleiðara og vegarspotta. Þetta er hins vegar sama viðhorf og hugarfar og leitt hefur mannkynið og allt lífríki jarðar á afar dökkan og ískyggilegan stað í tilverunni. Hraunið sem nú rennur í Geldingadölum er einstakt á heimsvísu og sú hugmynd að við megum ganga um svæðið hvernig sem við viljum, líkt og það væri sandkassi, er yfirgengileg. Ljóst er af ofangreindu að íslensk yfirvöld, ríkisstjórnin, Almannavarnir og sveitarstjórn Grindavíkur hafa orðið sér til háborinnar skammar með skeytingar-, virðingar- og skilningsleysi á náttúruöflunum og framgangi þeirra. Rétt er að krefjast þess að öllum framkvæmdum við byggingu varnargarðanna verði samstundis hætt, jarðvinnuvélar fjarlægðar og rask lagfært eins og mögulegt er. Vonandi hverfa garðarnir eða hyljast af hrauni þegar fram í sækir, en annars munu þeir standa um ókomna tíð sem hryggilegur minnisvarði um hirðuleysi Íslendinga gagnvart náttúru landsins. Höfundur er jarðfræðingur Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Eldgos í Fagradalsfjalli Umhverfismál Grindavík Snæbjörn Guðmundsson Mest lesið Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Er loftslagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir Skoðun Betri hellir, stærri kylfur? Ingvar Þóroddsson Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir Skoðun Líttupp - ertu að missa af einhverju? Skúli Bragi Geirdal Skoðun Kvennabarátta á tímum bakslags Tatjana Latinovic Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard Skoðun Skoðun Skoðun Börn eiga ekki heima í fangelsi Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir skrifar Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei skrifar Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) skrifar Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard skrifar Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson skrifar Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Kvennabarátta á tímum bakslags Tatjana Latinovic skrifar Skoðun Líttupp - ertu að missa af einhverju? Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Betri hellir, stærri kylfur? Ingvar Þóroddsson skrifar Skoðun Er loftslagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Okur fákeppni og ofurvextir halda uppi verðbólgu Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Óverjandi framkoma við fyrirtæki Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Þegar vitleysan í dómsal slær allt út Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Ástarsvik ein tegund ofbeldis gegn eldra fólki Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Lítil bleik slaufa kemur miklu til leiðar Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Fræ menntunar – frá Froebel til Jung Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun 1500 vanvirk ungmenni í Reykjavík Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar Skoðun Að hafa trú á samfélaginu Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Skoðun Sköpum samfélag fyrir börn Gunnar Salvarsson skrifar Skoðun Skrift er málið Guðbjörg Rut Þórisdóttir skrifar Skoðun Viltu hafa jákvæð áhrif þegar þú ferðast? Ásdís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Tvær leiðir færar til þess að skóli fyrir alla geti virkað Íris Björk Eysteinsdóttir skrifar Skoðun Örorkubyrði og örorkuframlag lífeyrissjóða Björgvin Jón Bjarnason skrifar Sjá meira
Eldgos eru einhverjar alstórfenglegustu náttúruhamfarir sem verða á jörðinni. Íslendingar hafa frá upphafi byggðar þurft að takast á við þessi öfl náttúrunnar, og oft á tíðum orðið fyrir miklum búsifjum af völdum jarðelda. Síðari ár höfum við þó einnig notið fegurðar þeirra og margbreytileika. Í mars síðastliðnum hófst eldgos í Geldingadölum á Reykjanesskaga. Komið hefur í ljós að gosið er jafnvel einstakt meðal eldgosa. Jarðfræðingar telja flestir að það marki upphaf nýrrar eldgosahrinu á Reykjanesskaga, þar sem ekki hefur gosið á landi í um 800 ár. Síðustu misseri hefur mikið verk verið unnið við að kortleggja náttúruvá vegna jarðelda á Suðvesturhorninu. Sú vinna kemur sér vel, nú þegar eldgosahrina er hafin. Þó er allsendis ómögulegt að spá nokkru um framhaldið, hvenær næst muni gjósa eða hvar. Allar hugmyndir um varnir gegn hraunrennsli þurfa að skoðast í því ljósi. Í skjóli nætur Aðfaranótt föstudagsins 14. maí hófst að ráði verkfræðinga vinna við varnargarða við suðurenda svokallaðs Nafnlausadals ofan Nátthaga. Almannavarnir og ríkisstjórnin tilkynntu um þetta síðdegis á föstudag. Görðunum er ætlað að koma í veg fyrir að hraun renni niður í Nátthaga þar sem ljósleiðari liggur grafinn. Enn neðar liggur Suðurstrandarvegur. Lagalegur grundvöllur varnargarðanna virðist mjög veikur, svo ekki sé meira sagt. Grindavíkurbær hefur engum veitt framkvæmdaleyfi og engra umsagna virðist hafa verið aflað frá stofnunum eins og Náttúrufræðistofnun Íslands eða Umhverfisstofnun. Skipulagsstofnun virðist ekki hafa verið innt eftir því hvort stofnunin eða sveitarfélagið þurfi að taka ákvörðun um nauðsyn umhverfismats fyrir svo mikið inngrip. Samtök almennings hafa ekki verið höfð með í ráðum. Varnargarðarnir fela þó í sér efnisflutninga upp á 28 þúsund rúmmetra og við blasir á meðfylgjandi ljósmynd tekinni þriðjudaginn 18. maí hvers konar umfang og rask hér er á ferðinni. Á hinn bóginn hefur Grindavíkurbær veitt nauðsynleg leyfi fyrir göngustígum og Umhverfisstofnun veitt undanþágu til utanvegaaksturs fjölmiðlamanna, allt mun minni inngrip en varnargarðarnir. Frá því á mánudag hefur verið óskað eftir gögnum málsins og grundvelli ákvarðana frá Almannavörnum og ríkisstjórn. Treglega hefur gengið að fá gögn. Þó hefur verið upplýst að almannavarnadeild ríkislögreglustjóra óskaði heimildar ríkisstjórnar til að ráðast í gerð varnargarðanna. Ekki hefur komið fram hver hinn eiginlegi framkvæmdaraðili er eða hverjar eru hinar eiginlegu ákvarðanir. Af fjölmiðlaumfjöllun verður ekki ráðið að þeirri spurningu hafi verið velt upp hvort yfir höfuð teljist eðlilegt að stöðva framgöngu hraunsins og raska umgjörð þess á svo afgerandi hátt. Spurningar um náttúruna sjálfa, vernd hraunsins og inngrip í náttúruleg ferli virðast ekki hafa verið settar fram í aðdraganda framkvæmdanna. Þrátt fyrir allt þetta hefur framkvæmdin verið í undirbúningi frá því gos hófst og voru garðarnir fullhannaðir fyrir tveimur og hálfri viku. Tilraunarinnar virði? Forsætisráðherra og verkhönnuðir hafa í fjölmiðlum vísað til gildis framkvæmdarinnar sem tilraunar. Gildi varnargarðanna sem tilraunar til að verjast hraunstraumnum er hins vegar afar vafasamt. Tilraunir erlendis benda til þess að næsta vonlaust sé að verjast hraunflæði nema með gríðarlega miklum og langvarandi aðgerðum (sjá t.d. pistil á vef Jarðfræðistofnunar Bandaríkjanna). Hér um bil eina velheppnaða aðgerðin af þeim toga á jörðinni var líklegast í Heimaeyjargosinu 1973, en þar var mörgum milljónum tonna af sjó dælt á hraunið yfir um fimm mánaða tímabil. Aðrar tilraunir, svo sem á Hawaii og Ítalíu, hafa ekki sýnt fram á mikinn raunverulegan árangur, heldur í besta falli tímabundinn eða óljósan ávinning. Svo virðist því sem spurningin „af hverju ekki?“ sé grunnur að gerð varnargarðanna nú. Að þeir séu þá að minnsta kosti „tilraunarinnar virði“. Það er hins vegar óskýrt hvernig niðurstöður þessarar „tilraunar“ eigi að leiða af sér nýtileg gögn sem hægt væri að yfirfæra á allt aðrar aðstæður síðar. Hæðarmunur á yfirborði hraunsins í minni Geldingadala og haftinu ofan Nátthaga, mörg hundruð metrum sunnar, er um 20 metrar. Hraunstraumurinn leitar undan halla og það er ekki nokkur leið að stöðva hraunrennslið úr Geldingadölum til suðurs í átt að Nátthaga, ef hraunið „kýs“ á annað borð að renna þá leið í nægilegu magni. Hraunið fyllir einfaldlega upp í lægðina bakvið garðana og flæðir svo yfir þá. Þetta stjórnast af aðstæðum hundruðum metra ofan við varnargarðana. Sem tilraun hafa garðarnir ekkert gildi því halli landsins stýrir flæðinu. Ef eldgos kæmi upp ofan byggðar við Hafnarfjörð eða Grindavík er augljóst að leita yrði leiða til að verja híbýli fólks og innviði þéttbýlisins. Reynsla af varnargörðunum ofan Nátthaga mun vart nýtast við þær aðgerðir. Sjálft Geldingadalagosið ógnar hins vegar engu nema einum ljósleiðara og örfárra kílómetra löngum vegspotta sem mætti auðveldlega lagfæra síðar ef hann færi undir hraun. Einu híbýlin á svæðinu, Ísólfsskála, mætti verja ef þyrfti með tíð og tíma. Varnargarðatilraunin er sóun á fjármunum opinberra aðila, sem hefði miklu betur verið varið í að byggja upp innviði fyrir gesti svæðisins sem sækja gosstöðvarnar til að upplifa ógnarkraftinn í gosinu, ekki groddaleg ummerki vinnuvéla. Alvarleg náttúruspjöll Fjárhagslegur fórnarkostnaður er þó sáralítill miðað við náttúruspjöllin sem framkvæmdin hefur í för með sér. Geldingadalagosið hefur ómetanlegt gildi á öllum mælikvörðum náttúru og mannlegrar tilveru. Að stöðva hraunrennsli í eldgosi er ekki eins og að stífla bæjarlæk. Aðgerðir við hraunið eru ekki sambærilegar við byggingu varnargarða vegna jökulhlaupa eða sjávarágangs. Eldgos eru fágæti, einstök fyrirbrigði sem okkur ber að vernda og umgangast af virðingu. Náttúruverndarlög kveða á um sérstaka vernd hrauna, og verndargildi þeirra eykst eftir því sem hraunin eru yngri og ósnortnari. Hraunið sem runnið hefur frá eldstöðinni í Geldingadölum gæti augljóslega ekki verið ósnortnara, og því ber okkur að umgangast það af ýtrustu varúð og virðingu. Þetta svæði verður eitt af krúnudjásnum landsins um ókomnar aldir. Það vakna því bæði lagalegar, siðferðilegar og samfélagslegar spurningar um svona inngrip, auk þeirra efnahagslegu og pólitísku. Þessum spurningum svara hönnuðir garðanna og framkvæmdaraðilar ekki. Vísindalegt gildi eldgossins í Geldingadölum er á heimsmælikvarða. Þróun þess og framgangur, uppruni kvikunnar, rennsli hraunsins og mótun landsins eru afar merkileg ferli sem alls ekki má raska eða meðhöndla af virðingarleysi eða án skýrs og gagnreynds tilgangs. Eldstöðin og hraunið sem rennur frá henni eru um þessar mundir ein merkilegasta jarðmyndun Jarðar. Ferlið er nú þegar rannsóknarefni fjölmargra innlendra og alþjóðlegra vísindahópa, uppspretta ómældra gagna, skilnings og uppgötvana tengt jarðrænum ferlum. Gosið og hraunið verða rannsóknarefni um ófyrirsjáanlega framtíð. En atburðurinn hefur ekki einungis vísindalegt gildi heldur einnig mikið gildi fyrir almenning, bæði þá gesti sem heimsækja gosstöðvarnar sem og þau sem fylgjast með því hvaðanæva að úr heiminum í gegnum netið. Hér skyggnumst við inn í uppruna Íslands, hvernig gígar kvikna og slokkna, fyllumst lotningu frammi fyrir hinum gríðarháu kvikustrókum. Sjáum hraunið vella fram, mótast, storkna og gleypa landslagið sem verður fyrir hraunelfinni. Fullkomlega óþarft rask utan í þessu merkilega náttúrufyrirbrigði er virðingarleysi gagnvart náttúrunni, upplifun almennings, framgangi náttúrufræða og skilningi til framtíðar. Þótt hraunið muni mögulega hylja garðana að einhverju leyti með tíð og tíma er mjög líklegt að rask af völdum vinnuvéla og þeir hlutar garðanna sem ekki fara undir hraun verði sjáanlegir um alla framtíð. Það eitt og sér gerir varnargarðatilraunina óverjandi. Hér er verið að umturna varanlega umhverfi hrauns sem náttúruverndarlög eiga að standa vörð um. Náttúrudrottnun Íslendinga Aðgerðirnar síðustu daga við hraunið benda því miður til þess að við hér á landi höfum ekki dregið mikinn lærdóm af reynslu mannkyns síðustu ár og áratugi. Gerð varnargarða með miklu raski utan í einum almerkilegustu jarðmyndunum seinni ára bendir sterklega til þess að við séum enn á braut náttúrudrottnunar, þar sem umhverfi okkar og aðrir hlutar náttúrunnar eru leikvöllur mannsins eða einskis vert viðfang. Í augum margra kann að virðast saklaust að prófa sisona að stöðva hraunstraum, jafnvel þótt hann ógni í raun alls ekki neinu nema einum ljósleiðara og vegarspotta. Þetta er hins vegar sama viðhorf og hugarfar og leitt hefur mannkynið og allt lífríki jarðar á afar dökkan og ískyggilegan stað í tilverunni. Hraunið sem nú rennur í Geldingadölum er einstakt á heimsvísu og sú hugmynd að við megum ganga um svæðið hvernig sem við viljum, líkt og það væri sandkassi, er yfirgengileg. Ljóst er af ofangreindu að íslensk yfirvöld, ríkisstjórnin, Almannavarnir og sveitarstjórn Grindavíkur hafa orðið sér til háborinnar skammar með skeytingar-, virðingar- og skilningsleysi á náttúruöflunum og framgangi þeirra. Rétt er að krefjast þess að öllum framkvæmdum við byggingu varnargarðanna verði samstundis hætt, jarðvinnuvélar fjarlægðar og rask lagfært eins og mögulegt er. Vonandi hverfa garðarnir eða hyljast af hrauni þegar fram í sækir, en annars munu þeir standa um ókomna tíð sem hryggilegur minnisvarði um hirðuleysi Íslendinga gagnvart náttúru landsins. Höfundur er jarðfræðingur
Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar
Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar
Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar
Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar